FtS103

Στο περασμένο φύλλο της ΦτΣ (Νο 101 Νοέμβριος – Δεκέμβριος 2008, σελ. 4) ο εξαιρετικός φίλος και τακτικός συνεργάτης μας κ. Γεώργιος Πούλιος με τίτλο «Βέβηλοι και φονιάδες» έψεξε τους δράστες των επεισοδίων με τον ξεσηκωμό της νεολαίας στην Αθήνα τον περασμένο Δεκέμβριο που εκδηλώθηκαν με αφορμή τη δολοφονία του νεαρού 15χρονου Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου από αστυνομικό.

Ενισχύοντας τα επιχειρήματά του επικαλέσθηκε τον Ισοκράτη ο οποίος στο έργο του Αρεοπαγιτικός φέρεται να απευθύνεται στους πολίτες με παιδευτική διάθεση προτρέποντάς τους να μη θεωρούν

τη Δημοκρατία, Ασυδοσία
την Ελευθερία, Παρανομία
την Ισονομία, Ελευθεροστομία,
την Ευτυχία, να κάνει ο καθένας ό,τι θέλει

Αν και ο διαπρεπής νομικός και φίλος παραπέμπει στη σχετική βιβλιογραφία, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι δεν προστρέξαμε σ’ αυτήν, αφού δεν φιλοξενούμε στη βιβλιοθήκη μας το συγκεκριμένο έργο αφ’ ενός και αφ’ ετέρου δεν θεωρούμε φρόνιμο και σκόπιμο να λογοκρίνουμε τους αξιότιμους συνεργάτες μας που με την ποιότητα των κειμένων τους λαμπρύνουν τη ΦτΣ και την καθιστούν ελκυστική στο αναγνωστικό μας κοινό. Δεν παραλείπουμε να σημειώσουμε ότι η κατάρτιση της ταπεινότητας του υπογραφόμενου δεν εστιάζεται στο συγκεκριμένο θεματολόγιο, αν και πολύ θα το ήθελε.

Δεχθήκαμε, ωστόσο μία διακριτική παρατήρηση, ότι η συγκεκριμένη αναφορά ελέγχεται ως προς την ορθότητά της. Σε ενίσχυση του ισχυρισμού, μας δόθηκε ένα ad hoc κείμενο σχόλιο του Παντελή Μπουκάλα (εφημερίδα Καθημερινή 25.01.2009) όπου και με τον τίτλο «Μάθε, Ισοκράτη, γράμματα …» εγείρονται αμφισβητήσεις ως προς την ακρίβεια αυτού του αφορισμού. Ο κ. Παντελής Μπουκάλας γενικεύοντας την παρατήρησή του επισημαίνει ότι «κάποιοι εξαναγκάζουν τους αρχαίους να πουν αυτό που βολεύει τα αντιδραστικά ιδεολογήματά τους». Ασφαλώς και ο αρθρογράφος της έγκυρης καθημερινής εφημερίδας δεν είχε προ οφθαλμών την ΦτΣ, αλλά από τον κείμενό του συνάγεται ότι πολλές φορές παραποιούνται οι ρήσεις και τα κείμενα των σοφών και ένδοξων προγόνων μας. Εν συνεχεία, τα παραποιημένα ή ανυπόστατα κείμενα αναπαράγονται από καλοπροαίρετους αρθρογράφους. Σαν παράδειγμα μπορούμε από το δικό μας άμεσο περιβάλλον να αναφέρουμε, επίσης δικό μας δημοσίευμα, για τον φερόμενο ως δήθεν όρκο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, που χάρις στην παρέμβαση (ίδετε το περασμένο φύλλο της ΦτΣ Νο 101) του καθηγητή Θανάση Φούρλα, αποδείχθηκε ότι πρόκειται περί αυθαίρετου κειμένου που δεν στηρίζεται σε αυθεντική πηγή.

Τέτοιες παραποιήσεις και σκόπιμες αλλοιώσεις εντοπίζει ο κ. Μπουκάλας και σε σημαντικά εκκλησιαστικά κείμενα. Να δούμε όμως και ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το υπόψη άρθρο:

***

«…Διάφορα κείμενα, λοιπόν, λογοτεχνήματα, ιστοριογραφήματα, φιλολογικά μελετήματα κτλ αποδόθηκαν σε συγγραφείς – φαντάσματα, σε κάποιον ψευδο-Ξενοφώντα λόγου χάρη, κάποιον ψευδο-Πλούταρχο, ψευδο-Καλλισθένη ή ψευδο-Λογγίνο. Όσο θυμάμαι, ωστόσο, ψευδο-Ισοκράτης δεν είχε υπάρξει κι έπρεπε να περιμένει τα δικά μας χρόνια για να γεννηθεί. Μιλώ εδώ για ένα κειμενίδιο που αφού πρώρα κυκλοφόρησε στο Διαδίκτυο σαν λόγος του Ισοκράτη, στις 10 Δεκεμβρίου 2008, στην κορύφωση των διαδηλώσεων, κάλυπτε ολόκληρη την πρώτη σελίδα του «Ελεύθερου Τύπου» . Παλιά είναι βέβαια η συνήθεια να κόβουμε (και το «πετσοκόβουμε», ταιριαστό ακούγεται εδώ) τα αρχαιοελληνικά κείμενα σε «ρητά» και να τα καδράρουμε στους τοίχους με παιδαγωγική (ή παιδονομική) πρόθεση, φρόνιμο είναι πάντως να ελέγχουμε τη γνησιότητά τους, ώστε να μην εκτεθούμε αν προκύψουν τίποτε αποκαλυπτήρια.

Τα λόγια λοιπόν που με πρωτοσέλιδο στόμφο αποδόθηκαν στον Ισοκράτη, ώστε να αποκτήσουν κύρος και υψηλή διδακτική αξία, δεν τα είπε ποτέ του ο Αθηναίος ρήτορας, ο οποίος παρεμπιπτόντως, στον σχεδόν έναν αιώνα του βίου του, πριν πεθάνει από θεληματική ασιτία, πρόλαβε ν’ αλλάξει πολλά πολιτικά στρατόπεδα. Με το ζόρι, λοιπόν, τον έβαλαν να κηρύξει τα εξής:

«Η Δημοκρατία μας αυτοκαταστρέφεται διότι κατεχράσθη το δικαίωμα της ελευθερίας και της ισότητας, διότι έμαθε τους πολίτες να θεωρούν την αυθάδεια ως δικαίωμα, την παρανομία ως ελευθερία, την αναίδεια του λόγου ως ισότητα και την αναρχία ως ευδαιμονία».

Μάλιστα. Κάποιοι, θέλοντας να επιτεθούν στους εξεγερμένους εκείνες τις μέρες νέους και να τους καταγγείλουν σαν «καταχραστές», «αυθάδεις», «παράνομους» και «αναιδείς», σκέφτηκαν να φορτώσουν σε κάποιον αρχαίο τις δικές τους θέσεις. Αλλά τα αποκαλυπτήρια δεν άργησαν. Στο διαδίκτυο πρώτα κι ύστερα σε εφημερίδες δημοσιεύθηκαν κείμενα που αποδείκνυαν ότι ο Ισοκράτης, στον «Αρεοπαγιτικό» του, όχι απλώς δεν έλεγε όσα του έβαλαν στο στόμα του οι αρχαιόφιλοι «παραχαράκτες», αλλά υποστήριζε τα εντελώς αντίθετα. Για τον Σόλωνα και τον Κλεισθένη μιλάει εκεί ο ρήτορας και τονίζει ότι οι δύο πατέρες της δημοκρατίας εγκατέστησαν πολίτευμα που όχι μόνο «ΔΕΝ προετοίμαζε τους πολίτες, ώστε να θεωρούν την ακολασία δημοκρατία, την αθυροστομία ισότητα δικαιωμάτων, ούτε τέλος την εξουσία να κάνουν όλα αυτά ευδαιμονία» αλλά, επί πλέον, «παρέδιδε στο μίσος και στην τιμωρία τους ανθρώπους αυτού του είδους», κι έτσι κατόρθωσε «να κάμει όλους τους πολίτες καλύτερους και φρονιμότερους» (μτφρ. Α.Μ. Γεωργαντοπούλου, «Βιβλιοθήκη Αρχαίων Συγγραφέων». Όσο κι αν ψάξει κανείς στο αρχαίο κείμενο, ρήση περί «αυτοκαταστροφής της δημοκρατίας» δεν θα βρει πουθενά, απλώς κάποιοι εξαναγκάζουν τους αρχαίους που αδυνατούν να υπερασπίσουν τον εαυτό τους να πουν αυτό που οι ίδιοι οι «αρχαιολάτρες» θέλουν ν’ ακούσουν..»
***
Το ίδιο κείμενο επανέφερε ο Γιάννης Μαρίνος, ο δημοσιογράφος και πρώην Ευρωβουλευτής, στο «Βήμα της Κυριακής» στις 4 Ιανουαρίου 2009!