FtS101

09-11.09.1943

Γιώργου Μωραϊτη

Από τον αγωνιστή της Εθνικής μας Αντίστασης κ. Γιώργο Μωραϊτη, που μας τιμά με τη φιλιά του, δεχθήκαμε εκτός από τα εγκωμιαστικά του σχόλια για την πρόσφατη εκδοτική μας επιτυχία με την παρουσίαση και κυκλοφορία του βιβλίου του Πολιτιστικού Συλλόγου Σκαμνού «Ιστορία Εθνικής Αντίστασης στη γούρνα μας 1941-44, Παρνασσός – Καλλίδρομο – Οίτη – Γκιόνα» και την επισήμανση ότι ο αφοπλισμός των Ιταλών τις μέρες της συνθηκολόγησης στη Λάρυμνα υπό τον ηρωικό Λοκρό και ύστερα από μία σύγκρουση με τους Γερμανούς, αποτελεί ουσιαστική παράληψη για το έργο αυτό που αποβλέπει στην συγκέντρωση κατά το δυνατόν, όλων των σημαντικών επεισοδίων στ5ην συγκεκριμένη περιοχή.

[Ο Γιώργος Μωραϊτης, στην Αμφίκλεια κατά τη διάρκεια τελετής αποκαλυπτηρίων γλυπτού του ήρωος της Εθνικής Αντίστασης Λοκρού]

 

Συμφωνούμε απολύτως και δεχόμαστε την παρατήρηση του. Παραθέτουμε ευθύς αμέσως ένα όμορφο απόσπασμα από το βιβλίο του ίδιου αγωνιστή.

***

Ένας αντάρτικος λόχος, με αρχηγό το Λοκρό, στις 09.09.1943 τη νύχτα, διασχίζει την ανατολική Λοκρίδα. Η αποστολή τηρείται μυστική. Μα οι αντάρτες «μυρίζονται» τη Λάρυμνα. Εκεί «έχει ψητό η υπόθεση». ΚΙ αυτός είναι ο στόχος…

Στη Λάρυμνα έχουμε τα περίφημα μεταλλεία νικελίου, που τα εκμεταλλεύονταν ανέκαθεν οι ξένοι και τώρα οι κατακτητές. Καράβια φορτώνουν κάθε τόσο το πολύτιμο μετάλλευμα με προορισμό τη Γερμανία… Κι ένας ιταλικός λόχος στέκει εκεί «ακοίμητος» φρουρός.

Ο λόχος της Λάρυμνας έχει περίπου 200 άνδρες. Ανήκει στο σύνταγμα της Χαλκίδας. Από κει διοικείται και διατηρεί μόνιμη επαφή μέσω του Ευβοϊκού. Σαν τοποτηρητές υπηρετούν στη Λάρυμνα και 12 Γερμανοί κι ένας Λευκορώσος, με τον ασύρματό τους και οπλισμένοι «σαν αστακοί». Στενός συνεργάτης τους είναι κάποιος Σταματάκης. (Αυτόν η τοπική εαμική οργάνωση τον έχει καταδικάσει, σαν προδότη, ερήμην σε θάνατο).

Ο λόχος του Λοκρού, ύστερα από έντονη, κοπιαστική πορεία – αστραπή, φτάνει στις 10.09.1943 το μεσημέρι στη Λάρυμνα και πιάνει επίκαιρες θέσεις. Προς τα κεί κατευθύνονται, με επικεφαλής το Μαυράκο, και οι εφεδρικές ομάδες Αταλάντης και των χωριών της επαρχίας. Οι ομάδες ακροβολίζονται στα γύρω υψώματα. Οι Ιταλοί βλέπουν και τρέμουν. Ο κόσμος λέει με χαρά: «Γέμισε ο τόπος ανταρτιά!». Η Λάρυμνα βρίσκεται μέσα σε ανοικτή τανάλια. Οι Ιταλοί «την έχουν βαμμένη». Μόνη οδός διαφυγής η θάλασσα (αν θέλουνε να πνιγούνε!).

Οι αντάρτες κοντά στα φυλάκια ανοίγουν φιλική κουβέντα με τους «φρατέλους». Η αντάρτικη διοίκηση καλεί αμέσως την ιταλική διοίκηση σε διαπραγματεύσεις. Ο Ιταλός διοικητής, καλόβουλος, δέχεται (αν του βάσταε, ας μη δεχόταν). Γίνεται η συνάντηση. Είναι σύμφωνος για την παράδοση. Διατυπώνει μόνο κάποιες επιφυλάξεις. Είναι δύσπιστοι όμως οι δύο επιτελείς του. Δε συμφωνούν (δυσκολεύονται να παραδεχτούν πως η παράδοση είναι «τελειωμένη υπόθεση»). Σίγουρα είναι φασιστόμουτρα. Ο Λοκρός τους παρέχει όλες τις εγγυήσεις. Δυστροπούν. Πάμε για αναβολή. Ο Ιταλός διοικητής ζητάει ορισμένο χρόνο να συνεννοηθεί και με τους άλλους αξιωματικούς και να απαντήσει.

Στο εχθρικό στρατόπεδο επικρατεί αγωνία, σύγχυση, ταραχή. Στους αξιωματικούς διχάζονται οι γνώμες. Άλλοι δέχονται (σαν σωτήρια λύση) την παράδοση με εγγυήσεις για τη ζωή τους. Κι άλλοι, οι πιο φανατικοί, προτείνουν να αμυνθούν (λύση ολέθρια). Μαζί τους είναι σύμφωνοι και οι Γερμανοί. Έχουν την αφέλεια να ελπίζουν πως θα ‘ρθουν ενισχύσεις από την Εύβοια. Τους Ιταλούς φαντάρους δεν τους πολυλογαριάζουν.

Το «τελεσίγραφο»!

Οι ώρες περνούν. Μάταια ο Λοκρός περιμένει απάντηση. Αρχίζει να ανησυχεί. Ζητάει νέα συνάντηση. Εκβιάζει.

«Η ευκαιρία τούτη δεν πρέπει να χαθεί!»

Δίνει εντολή ν’ αρχίσουν στα υψώματα «κινήσεις» που να δείχνουν ότι οι αντάρτες ετοιμάζονται για έφοδο. Είναι η στιγμή που κι ο Θεός θέλει φοβέρα»! … Τότε ο Λοκρός, ωραίος και αποφασιστικός, ορθός πάνω στο ύψωμα, με τη μακρόσυρτη σταθερή κι επιβλητική φωνή του, απευθύνει την τελευταία προειδοποίηση:

«Είμαστε 2.000 ένοπλοι! Απαντήστε αυτή τη στιγμή! Παραδίνεστε; Ναι ή Όχι;»

Οι Ιταλοί τα χρειάστηκαν. Τούτο το τελεσίγραφο τους έκοψε τα ήπατα. Τέρμα οι κωλυσιεργίες. «Ντόλτσε βίτα»!… Και χωρίς χρονοτριβή ύψωσαν λευκή σημαία!

Εκείνη τη στιγμή οι Γερμανοί και ο συνεργάτης τους Σταματάκης, με μια βενζινάκατο, κάνουν απόπειρα να το σκάσουν. Βάζουν πλώρη για την Εύβοια…. Αλλά χαμένος κόπος! Το σκουριασμένο αντιαρματικό όπλο των ανταρτών, όπως και σ’ άλλες περιπτώσεις, έδειξε τις «θαυματουργικές» του ιδιότητες. Τους σβούριξε από πέρα δυο τρία βλήματα. Η βενζινάκατος έκανε πίσω. Οι Γερμανοί σήκωσαν ψηλά τα χέρια!

Οι Ιταλοί της Λάρυμνας παρουσίασαν για τελευταία φορά όπλα στο διοικητή τους (όρο που πρόβαλε αυτός και τον δέχτηκε ο Λοκρός). Και στην συνέχεια άρχισαν κανονικά να παραδίνουν τον οπλισμό τους. Οι αξιωματικοί κράτησαν τα πιστόλια τους («τιμής ένεκεν»!). Που βέβαια τώρα τους ήταν άχρηστα (ή όπως σχολίαζαν οι αντάρτες, χρήσιμα μόνο για «να τα βάλουν στον ..πισινό τους»!).

Τη νύχτα όλος ο οπλισμός και ο εφοδιασμός των Ιταλών φορτώθηκε σε φορτηγά αυτοκίνητα. Και το πρωί στις 11.09.1943, η μεγάλη φάλαγγα των αιχμαλώτων και των οχημάτων, με τη συνοδεία των ανταρτών και εφεδροελασιτών, κατευθύνθηκε προς Καμένα Βούρλα. Την ώρα που οι Ιταλοί αποχαιρετούσαν για πάντα τη Λάρυμνα, πρόβαλε στον όρμο μία γερμανική τορπιλάκατος. Ήρθες «κατόπιν εορτής»! Και ξερνώντας τη λύσσα της, έριξε μερικές οβίδες με αποτέλεσμα να καταστραφοιύν δύο τρία σπίτια στην παραλία κι άλλα να πάθουν μικροζημιές. Τραυματίστηκε κι ένας χωριανός (ο Γιάννης Πάνος). Μέσα στη τορπιλάκατο, λένε, ήτανε κι ο ταγματασφαλίτης Καραθανάσης.

Τη νύχτα έφτασε στη διοίκηση του τάγματος, στη Βοδονίτσα, τούτο το τηλεφώνημα: «Ιταλοί Λαρύμνης μετά συμφωνίας και σύντομον παρέλασιν κατέθεσαν όπλα ztop Δώδεκα Γερμανοί επιτηρηταί τους, αντέστησαν ένοπλοι, υποταχθέντες τελικά stop Μετ’ ολίγον κινούμαι έδραν με Ιταλούς και εφοδιασμό τους stop Λοκρός»

***
Αναμνήσεις ενός αντάρτη, Β’ Τόμος, Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 1999, σελ.: 256 και επ.