FtS97
Μέχρι το τέλος της αρχαιότητας έχουμε τη λεγόμενη «ολυμπιακή θρησκεία» που την σχηματοποίησε ο Όμηρος και ο Ησίοδος ανασύροντας στοιχεία μέσα από μία σύγχυση και χάος πολυποίκιλων θρησκευτικών δοξασιών.
Στις μεγάλες μάζες η βασική πληροφόρηση προέρχεται από την Ιλιάδα του Ομήρου που δίνει υλικό μόνο για ένα υποτυπώδες δογματικό διάγραμμα. Υπήρχαν θρησκευτικοί ταγοί, ποιητές και προφήτες, αλλά ελάχιστοι φανατικοί οπαδοί διαφόρων αιρέσεων έδιναν προσοχή στα έργα τους.
Έτσι λοιπόν ο Όμηρος και ο Ησίοδος παρουσίασαν μία «θεογονία», έδωσαν στους θεούς «επωνύμια», όρισαν τη «μορφή» τους και τα αντικείμενα αρμοδιότητάς των («κατένειμαν έργα»).
Ο τρόπος που μίλησε ο Όμηρος για τους θεούς ήταν πολύ ελεύθερος και επικρίθηκε αργότερα. Ο Ξενοφάνης τον κατηγόρησε ότι απέδωσε στους θεούς «όσα παρ’ ανθρώποισιν ονείδεα και ψόγος εστίν». Ο Ηράκλειτος αποφαίνεται για τον Όμηρο ότι είναι άξιος «εκβάλλεσθαι εκ των αγώνων και ραπίζεσθαι».
Αν και η ομηρική θεολογία δεν έχει θρησκευτική σημασία, εν τούτοις κρίνεται ότι εισάγει στοιχεία χρήσιμα, αφού ο ίδιος έκοψε τη θεϊκή οικογένεια στα μέτρα της ανθρώπινης οικογένειας αποδίδοντας στους θεούς ανθρώπινες αδυναμίες. (ραψωδίες Α και Ε της Ιλιάδας). Πήρε σαν πρότυπο μία βασιλική οικογένεια, τη δομή και τους τρόπους που ασκούσε την εξουσία και την μετέφερε στο δωδεκάθεο. Μιας και οι βασιλείς επέλεγαν για τα ανάκτορά τους την κορυφή κάποιου λόφου, τοποθετήθηκαν οι θεοί στην κορυφή του υψηλότερου ελληνικού όρους, πάνω στον Όλυμπο.
Με τον ανθρώπινο πρότυπο βλέπουμε ότι ο Ζευς κακομεταχειρίζεται την Ήρα πάνω στην οργή του με ωμό τρόπο κι εκείνη τον εξαπατά. Πλήρης γελοιοποίηση του θεϊκού αξιώματος. Οι θεοί διασύρονται αφού εμφανίζονται να παίρνουν μέρος στη μάχη πότε με τη μία και πότε με την άλλη πλευρά. Συγκρούονται μεταξύ τους ή ακόμη τραυματίζονται από τους ανθρώπους που τους προκαλούν πόνους δριμείς ή «ανήκεστον άλγος».
Μία οικογένεια από εννέα μέλη συγκροτεί την ομάδα των μεγάλων θεών που κυβερνούν τον κόσμο. Εδώ προστίθενται και δύο αδέρφια του Διός, καθώς και μία αδερφή, σε τρόπο ώστε να συμπληρώνεται το δωδεκάθεο. Στους θεούς αναγνωρίζονται τομείς «αρμοδιότητας» και ένα είδος ιεραρχίας.
Στην πιο υψηλή κορυφή κατοικοεδρεύει ο Ζευς (1). Χαμηλότερα, ο Ήφαιστος, λόγω ειδικότητας, έχτισε κατοικίες για άλλους θεούς. Στο ανάκτορο του Διός υπήρχαν δωμάτια ευρύχωρα όπου γινόταν η «αγορά των θεών», κάπως σαν meeting rooms, που θα λέγαμε σήμερα. Η Ήρα (2), σύζυγος του Διός είχε ξεχωριστή θέση στις συνεδρίες. Κάτι ανάλογο υπήρχε για τα δύο., κάπως διακεκριμένα παιδιά του, την Αθηνά (3) και τον Απόλλωνα (4). Άλλα πέντε παιδιά του Διός διαχωρίζονται καθώς είναι ετεροθαλή. Ο Ήφαιστος (5) και ο Άρης (6) έχουν μητέρα την Ήρα. Η Άρτεμις (7) και ο Απόλλων έχουν μητέρα τη Λητώ. Ο Ερμής (8) έχει μητέρα την Μαϊα και η Αφροδίτη (9) έχει μητέρα την Διώνη. Κάμποσες συζύγους διατήρησε ο Ζευς. Από τις συζύγους του Διός, μόνον η Ήρα κατέλαβε θρόνο θεϊκό. Δύο αδέρφια του Διός καταλαμβάνουν επίσης θεϊκούς θρόνους: Ο λόγος για τον Ποσειδώνα (10) και τον Άδη (11α). Τον Άδη, όμως, που βασίλευε στον κάτω κόσμο, πολλοί απέφευγαν να τον συνυπολογίζουν μεταξύ των ολυμπίων θεών και όταν τον ανέφεραν χρησιμοποιούσαν και το όνομα Πλούτων (11β). Στην εκδοχή αυτή τη θέση του Άδη κατέλαβε η αδελφή του Διός (κόρη του Κρόνου), την Εστία (12α). Επειδή, όμως, η τελευταία λόγω των αρμοδιοτήτων της να παραμένει και να ασχολείται με κάπως υποδεέστερα καθήκοντα, μέσα στο σπίτι, αντικαταστάθηκε εν συνεχεία με τον νεότερο θεό, το Διόνυσο (12β). Ταπεινές ασχολίες είχαν ανατεθεί στη Δήμητρα (12γ), επιφορτισμένη με την γεωργική δραστηριότητα. Τη θεωρούσαν ευνοούμενη του Διός, αν και ο Ησίοδος την παρουσιάζει ως κόρη του Κρόνου, συνεπώς αδελφή του Διός.
Ακολουθεί ένα ακόμη πλήθος από θεούς με επί μέρους τοπικές αρμοδιότητες ή με ένα είδος ειδίκευσης σε κάποια θέματα. Σε κάθε περίπτωση υπάγονται και υπηρετούν τους ολύμπιους θεούς (Ίρις, Μούσες, Ώρες, Γανυμήδης) με επιρροή στη θάλασσα, στα ποτάμια, στα δάση, στα χωράφια, στα λιβάδια, στον πόλεμο.
Ο τρόπος ιεραρχίας, διοίκησης και οργάνωσης των θεών, αντικατοπτρίζει τη δομή και τις πρακτικές στην άσκηση της κοσμικής εξουσίας με τα ανάκτορα, τους βασιλείς, τους ευγενείς κλπ που δεν ήταν υποχρεωμένοι να ακολουθούν τη γνώμη της πλειοψηφίας. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι οι σταθμοί του πολιτικού βίου επηρεάζουν τη θρησκευτική ζωή.