FtS78

υπό Βίκτωρος Σαμπώ
Πολ. Μηχανικού, Διοικητικού Συμβούλου του Πολιτιστικού Συλλόγου Παλαιοχωρίου

Κι’ απ’ αυτή την πανελλήνια εκστρατεία. Τη περίλαμπρη, τη νικηφόρα, την απαράμιλλα δοξασμένη, καθώς άλλη ποτέ δεν δοξάστηκε τόσο,βγήκε ότι πήγε ο Μεγαλέξανδρος τη γλώσσα την Ελληνική και το Ελληνικό το Φως στα πέρατα του τότε κόσμου.Ως τα Βάκτρα και στα Σάγδανα, τα έφερε. Στα βάθη της Ασίας και τ’ άφησε κληρονομιά μαζί και απογόνους.

Εκεί στα βάθη της Ανατολής, στις εσχατιές της Κεντρικής Ασίας, στα ορεινά και δυσπρόσιτα οροπέδια των οροσειρών του Παμίρ, που απλώνονται από το Ουζμπεκιστάν έως το νοτιοανατολικό άκρο του Τατζικιστάν και από το Αφγανιστάν έως τα σύνορα με την Κίνα και την Κιργισία, δηλαδή στο αρχαίο κράτος της Σογδιανής και Βακτριανής, και στην αχανή γη της μακρινής Ινδίας, επικεντρώνεται η ανίχνευση των απόηχων της ελληνικής παρουσίας, που ξεκινά από τον 6ο π.Χ. αιώνα μέχρι σήμερα, μέσα από τις παραδόσεις. Εκεί υπάρχουν ολόκληρα χωριά με απογόνους των στρατιωτών του Μ. Αλέξανδρου και από άλλους Έλληνες. Χωριά με ανθρώπους περήφανους για την ελληνική καταγωγή τους και με άσβεστη στη μνήμη τους – ύστερα από 23 και πλέον αιώνες- την προσωπικότητα του Μακεδόνα στρατηλάτη. Και μέχρι σήμερα να αγαπιέται και να αποτελεί τιμή για τους λαούς και τις χώρες που κατέκτησε. Το χαρακτηριστικό αυτό δεν είναι τυχαίο. Οφείλεται στη φιλελεύθερη και δημιουργική πολιτική του, αλλά και στο ότι τους εξύψωσε διανοητικά. Κερδίζοντας έτσι την εμπιστοσύνη τους με το να τους θεωρήσει όλους ισότιμους.

Οι οροσειρές του Παμίρ

Αυτά τα κακοτράχαλα σιωπηλά βουνά της κεντρικής Ασίας, που δεν έχουν γνωρίσει ποτέ ίσα με σήμερα εισβολέα. Παρά μόνον έναν, που πέρασε από εκεί, πριν από 2334 χρόνια, και μολονότι κατέκτησε αυτά και τους κατοίκους των, αυτοί τον λάτρεψαν σαν ημίθεο, γιατί δεν τους πάτησε παρά μόνο τους παρέσυρε σε έναν ενθουσιασμό αστείρευτο για τη ζωή και τη μάθηση. Αφήνοντας σ’ αυτούς τον ολόφωτο πυρσό του πολιτισμού και κάποιους από τους στρατιώτες του (ζωντανή απόδειξη οι απόγονοί τους, που ζουν ακόμα εδώ). Και εκείνοι θαρρείς και μπήκαν σε μια ζώνη του απολύτου, όπου τίποτε δεν προκαλεί φθορά στις παραδόσεις, όπου αθώα και δροσερή μένη η πίστη σαν μόλις να ανάβλυσε. Όπου οι ψυχές δεν γνωρίζουν γήρας ελλείψει αμφιβολιών. Είναι πολύ δύσκολο ένας κατακτητής να λατρευτεί, πόσο μάλλον να θεοποιηθεί και ως θεός να παραμείνει «ζωντανός» για 23 αιώνες. Αυτό το κατάφερε ο Μ. Αλέξανδρος. Ο γι’ αυτούς Ισκαντάρ. Που από εκείνον πήραν το όνομά τους Ισκαντάρι Παμίρσκι. Που θα πει Αλεξανδρινοί του Παμίρ.

Παλαιές μαρτυρίες για απογόνους Ελλήνων στη Κεντρική Ασίας

Μαρτυρία 1η. Τον 6ο π.Χ. αιώνα, πρώτος ο Έλληνας θαλασσοπόρος Σκύλαξ ή Σκύλακας από τις Καρυάνδες της Καρίας με την προτροπή του Δαρείου Α΄ του Υστάσπου, διέσχισε την κοιλάδα του Ινδού ποταμού. Την εσχατιά της κοιλάδας αυτής ο Δαρείος την χρησιμοποίησε ως τόπο εξορίας και τα αμέσως επόμενα χρόνια εξόρισε, Έλληνες (Ίωνες) που αντιδρούσαν στον δεσποτισμό των Περσών. Αυτοί πρέπει να είναι οι Γιαβανά για τους οποίους κάνει λόγο, εκτός από τις ελληνικές πηγές, και ο μεγάλος Ινδός γραμματικός Πανίνι τον 5ο π.Χ. αιώνα. Τους Έλληνες αυτούς τους συνάντησε, προς μεγάλη του έκπληξη, και ο Μ. Αλέξανδρος, όταν έφτασε στην Βακτριανή και πέρασε τον Ωξο ποταμό. Αυτό συνέτεινε, ώστε να εδραιωθεί η ελληνική παρουσία στον απέραντο αυτό γεωγραφικό χώρο.

Μαρτυρία 2α. Σύμφωνα με το βουδιστικό κείμενο Ματζιχίμα Νακάια. Στο Β.Δ. άκρο του σημερινού Πακιστάν, στα σύνορα με το Αφγανιστάν, πάνω στον Ινδικό Καύκασο, υπήρχε το κράτος των «Γιόνα» (Ελλήνων) την εποχή που ζούσε ο Βούδας (6ος π.Χ. αιώνας).

Μαρτυρία 3η. Στην Τουρκμενία, χώρα μεταξύ Κασπίας προς Δ, Περσίας και Αφγανιστάν προς Ν Ουζμπεκιστάν προς Α και Καζακστάν, υπάρχει μία φυλή η Νοχουρλί, που τα μέλη της αυτοαποκαλούνται απόγονοι του Μ. Αλεξάνδρου.

Μαρτυρία 4η. Ο πρώτος Ευρωπαίος (σύμφωνα με μαρτυρίες), που εισέδυσε στην ανατολική Ασία, ήταν ο Ιταλός έμπορος και εξερευνητής Μάρκο Πόλο (1254 – 1323 μ. Χ.), ο οποίος στα απομνημονεύματά του έκανε αναφορά ότι στα μέρη αυτά ζούσαν απόγονοι των στρατιωτών του Μ. Αλέξανδρου.

Μαρτυρία 5η. Ο Τζον Μπίντουλφ (1840 – 1921, διοικητής επί αγγλικής κατοχής των βορείων περιοχών της Ινδίας), στο βιβλίο του «Οι φυλές του Ινδικού Καυκάσου», για την ορεινή πόλη Σκαρντού ή Ισκάρντο γράφει: «…οι κάτοικοι του Ισκάρντο λένε ότι η πόλη τους ιδρύθηκε από τον Ισκαντέρ (Αλέξανδρο) και ονομάστηκε Ισκαντερία (Αλεξάνδρεια) απ’ όπου προέρχεται το σημερινό της όνομα…Σε συνδυασμό μ΄ αυτό δεν θα ήταν εκτός θέματος να επισημάνουμε την αναφορά διαφόρων ταξιδιωτών και συγγραφέων στον ισχυρισμό των διαφορετικών αυτόνομων βασιλείων –βόρεια και νότια του Ινδικού Καυκάσου- ότι κατάγονται από τον Μ. Αλέξανδρο.

Μαρτυρία 6η. Το 1895, 0 Άγγλος Σερ Τζωρτζ Ρόμπερτσον, αξιωματικός και φιλέλληνας, μίλησε πρώτος για ύπαρξη, που είχε εντοπίσει, Ελλήνων απογόνων των στρατιωτών του Μ. Αλέξανδρου στον Ινδικό Καύκασο, στα Ιμαλάια όρη του Πακιστάν, στο οροπέδιο Τσιτράλ. Εκεί, ο Ρόμπερτσον, βρήκε τους Καφίρ Καλάς, που μάλιστα έπειτα από μελέτη συνέγραψε και βιβλίο γι’ αυτούς.

Μαρτυρία 7η. Ο Μ. Αφζάλ Χαν, στρατιωτικός διοικητής, στο βιβλίο του «Τσιτράλ και Καφιριστάν» γράφει για τους Καλάς: «…τους θεωρούν απογόνους Ελλήνων. Κατά τη διάρκεια των ταξιδιών μου συναντούσα ψηλούς άνδρες με ξανθά ή καστανά μαλλιά και συχνά ανοιχτά μπλε μάτια…επίσης παρατήρησα ότι τα μέλη των ανωτέρων τάξεων είχαν άρεια ανατροφή με ωραία ευρωπαϊκά χαρακτηριστικά… είναι πολύ πιθανόν η άρχουσα τάξη να αποτελείται από Βακτριανούς εποίκους με ελληνικό αίμα».

Η θρησκεία των Καφίρ Καλάς

Αν και όλη η περιοχή έχει ως θρησκεία τη μωαμεθανική, οι Καφίρ Καλάς πιστεύουν στους θεούς του Ολύμπου και διατηρούν συγχρόνως αρχαιοελληνικά ήθη και έθιμα, και για τον λόγο αυτόν λέγονται από τους μωαμεθανούς καφίρ, δηλαδή άπιστοι.

Η γλώσσα των απογόνων

Οι απόγονοι αυτοί των στρατιωτών του Μ. Αλεξάνδρου στο Παμίρ μιλούν μία μικτή γλώσσα περσικών, τατζικικών, ουζμπεκικών, ταρταρικών, αφγανικών και αρχαιοελληνικών ριζών και λέξεων. Όπως επί παραδείγματι: το όμορφο το λένε «εις καλόν», τη γυναίκα «γυναίκ», τα καρύδια «γιουνάν μακεδόνσκι αρύδ» ή «μακεδόνσκι αρύδ» ή «γιουνάν αρύδ», δηλαδή ελληνικά μακεδονικά καρύδια ή μακεδονικά καρύδια ή ελληνικά καρύδια.

Τα χαρακτηριστικά των απογόνων

Όλοι οι Αλεξανδρινοί του Παμίρ ξεχωρίζουν από τους Τατζέκους των γύρω χωριών κυρίως λόγω των χαρακτηριστικών τους που μοιάζουν πολύ με τα ελληνικά.

Οι θρύλοι των απογόνων

Οι απόγονοι αυτοί των Ελλήνων του Παμίρ διηγούνται πλήθος θρύλων για τον Μ Αλέξανδρο. Ένας δε θρύλος τους είναι λίγο διαφορετικός από τον δικό μας θρύλο, που μιλάει για τον Αλέξανδρο και το αθάνατο νερό. Ο θρύλος αυτός των Ελλήνων απογόνων των στρατιωτών του Μ. Αλεξάνδρου στο Παμίρ λέει: Ότι κάποιος βασιλιάς πρότεινε στον Αλέξανδρο να του δώσει να πιει το αθάνατο νερό. Όμως του επεσήμανε να σκεφθεί πολύ πριν αποφασίσει να το κάνει. Ο Αλέξανδρος απαντά ότι δεν θέλει να το πιει, δεν θέλει να γίνει αθάνατος, αθάνατο θέλει να μείνει το έργο του. Τότε ο βασιλιάς του λέει ότι ούτε αυτός και ούτε οι υπήκοοί του το έχουν πιει ποτέ, γιατί δεν θέλουν να γίνουν αθάνατοι και να βασανίζονται αιώνια.

Και το έργο του Αλέξανδρου έμεινε αθάνατο, και αυτός έγινε Μέγας, γιατί απ’ όπου πέρασε σεβάστηκε και τις πατρίδες και τα ήθη και τα έθιμα και τον πολιτισμό των λαών.

Νεώτερες μαρτυρίες και εξερευνήσεις στα οροπέδια του Παμίρ

Απόγονοι Ελλήνων…Θεωρούνται, σήμερα, οι φυλές Πατάν, Χούνζα και Καλάς του Πακιστάν.
Μας γεννιούνται όμως τα ερωτήματα: Τι απέγιναν οι εξόριστοι Ίωνες του Δαρείου; Τι απέγιναν οι Έλληνες των βασιλείων της Βακτριανής και της Ινδίας; Τι απέγιναν οι πρώτοι άποικοι των Αλεξανδρειών της κοιλάδας του Ινδού ποταμού; Που πήγαν οι Έλληνες τεχνίτες που σμίλεψαν τα γλυπτά της Γκαντάρα και έδωσαν στον Βούδα την μορφή του Απόλλωνα με ελληνικό χιτώνα και ιμάτιο;
Σ’ αυτά τα ερωτήματα η απάντηση έρχεται, σήμερα, από φυλές των ορεινών περιοχών των Ιμαλαΐων και του Ινδικού Καυκάσου, όπου οι τοπικές παραδόσεις θέλουν τα μέλη τους, απογόνους των αρχαίων Ελλήνων, που μεγαλούργησαν στις περιοχές αυτές τις Ασίας. Αλλά και ο Πακιστανικός Οργανισμός Τουρισμού κάνει αναφορά και προβάλει, στον τουριστικό του οδηγό, αυτές τις παραδόσεις των φυλών Πατάν, Χούτζα, Καλάς, αλλά κάνει λόγο και για κάποιους κατοίκους της κοιλάδας του Σουάτ.
– Για την φυλή των Χούτζα αναφέρει:
«…οι κάτοικοι της περιοχής αυτής θεωρούνται απόγονοι 5 στρατιωτών του Μ. Αλεξάνδρου που περιπλανήθηκαν στα μέρη αυτά…».
– Για τη φυλή των Πατάνς διαβάζουμε:
«…οι Έλληνες άφησαν τα ίχνη τους εδώ…τα χωριά τους έχουν ακόμα ελληνικά ονόματα και τα πρόσωπά τους θυμίζουν τα κλασικά ελληνικά χαρακτηριστικά…».
– Για τη φυλή των Καλάς τη μοναδική φυλή που δεν έχει ασπασθεί τον ισλαμισμό και την οποία προβάλλουν περισσότερο:
«…λέγεται ότι όταν ο Μ. Αλέξανδρος πέρασε από την περιοχή τους το 327 π.Χ. μερικοί από τους στρατιώτες του εγκαταστάθηκαν εδώ και απετέλεσαν τους προγεννήτορες των Καλάς…οι Καλάς αναφερόμενοι στους προγόνους τους, λένε, ότι εκτός από τους στρατιώτες και ένας στρατηγός αυτού, από τη Θεσσαλία, ο Καλάσας, εγκαταστάθηκε στις κοιλάδες τους. Ακόμη αναφέρουν και τον Σαλάσκα δηλαδή τον Σέλευκο τον Νικάτορα τον ιδρυτή της αυτοκρατορίας των Σελευκιδών, που τα ανατολικά της σύνορα ήταν ο Ινδικός Καύκασος. Για τους κατοίκους της κοιλάδας του Σαουάτ λένε:
«…οι κάτοικοι του Σαουάτ είναι Μουσουλμάνοι Πατάνς, Κοχιστανοί και Γκουζάρ. Μερικοί έχουν πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά και ισχυρίζονται ότι είναι απόγονοι του Μ. Αλεξάνδρου…».
Ένας δε σύγχρονος Πακιστανός συγγραφέας, ο Γκάνι Χαν της φυλής τον Πατάν, γράφει στο βιβλίο του «Οι Πατάν»:
«…προφανώς κάποιοι φίλοι του Ηροδότου εγκαταστάθηκαν γύρω από τους ποταμούς και τις κοιλάδες των «Μπέκτιαν» (σημερινό Αφγανιστάν και Β. Πακιστάν), πήραν τα όμορφα κορίτσια τους για συζύγους και μίλησαν στα παιδιά τους για τον πόλεμο και το θάρρος, τον θάνατο και τη δόξα… Ο Πατάν θα σου συγχωρήσει τα πάντα αν τα κάνεις με ανδρεία. Τα χωριά τους έχουν ελληνικά ονόματα. Οι φυλές τους ελληνικά έθιμα. Σαν τον Έλληνα είναι μεγάλος ποιητής και μεγάλος πολεμιστής. Σαν τους Έλληνες σχεδόν όλοι οι αγώνες τους γίνονται για τις γυναίκες…»

Το φθινόπωρο του 2002 ο Έλληνας ιστορικός ερευνητής και σκηνοθέτης Δημήτρης Μανωλεσάκης2, ύστερα από επί τόπου επίμονη και επίμονη εξερεύνηση, ανακάλυψε πέντε τέτοια χωριά και καθώς λέει: «Υπάρχουν και άλλα στην ευρύτερη αυτή περιοχή, αλλά χρειάζεται πολυήμερη οδοιπορία. Τα πέντε αυτά χωριά είναι σε υψόμετρο μεταξύ 3000 και 4000 μ. και σε διαφορετικά οροπέδια των οροσειρών του Παμίρ. Ακούν σε τρεις ονομασίες, ανάλογα με τις περιοχές όπου ζουν, Ισκανταρί Παμίρσκι (Αλεξανδρινοί του Παμίρ), Ισκανταρί Κούλι (Αλεξανδρινοί της Λίμνης) και Καλάσι Παμίρσκι (Καλάς του Παμίρ). Αυτοί οι τελευταίοι, προέρχονται από τους Καλάς των Ιμαλαΐων του Πακιστάν και έχουν τα ίδια αρχαιοελληνικά έθιμα τα οποία τα αναβιώνουν σε μυστικές τοποθεσίες».

Στο περιπετειώδες και επικίνδυνο ταξίδι στο Παμίρ, ο Μανωλεσάκης είχε πολύτιμους συνεργάτες τον καθηγητή από τη Τασκένδη Γιώργο Μιχαηλίδη και τον ιστορικό και διευθυντή του μουσείου Σοχινμπέκ Αλλοουεντίν. Τους Έλληνες απογόνους των στρατιωτών του Μ. Αλεξάνδρου, ο Μανωλεσάκης δεν τους βρήκε εκεί που τους είχε εντοπίσει ο Μάρκο Πόλο, αλλά σε ακόμη υψηλότερα μέρη προφανώς για να αποφύγουν διάφορες επιδρομές. «Οι άνθρωποι αυτοί, λέει ο σύγχρονος ιστορικός ερευνητής Μανωλεσάκης, είναι περήφανοι για την καταγωγή τους, διηγούνται εκπληκτικές ιστορίες και θρύλους για τη δύναμη, τη σοφία, τη γενναιοψυχία του Ισκαντάρ. Και ενώ είναι Μουσουλμάνοι, τουλάχιστον έτσι δηλώνουν, πιστεύουν και προσεύχονται στον Μέγα Αλέξανδρο. Τον έχουν θεοποιήσει! Πιστεύουν όχι μόνο στη θεϊκή του δύναμη, αλλά και στις θαυματουργές του ικανότητες! Ο ίδιος ο θρησκευτικός ηγέτης τους, ο ιμάμης, μαζί με άλλους ιερείς και δημογέροντες, μας εξιστόρησαν μπροστά στον φακό θαύματα του Βασιλιά Θεού Ισκαντάρ»!

Την αιτία, που έκανε τους έλληνες απογόνους του Μεγάλου Αλεξάνδρου να εγκαταλείψουν τις αρχικές τους εστίες και να τραβηχτούν στα υψώματα, μας την επιβεβαιώνει και ο Μ. Αφζάλ Χαν στη συνέχεια του βιβλίου του: «Κατά τη διάρκεια επέκτασης του Ισλάμ τον 9ο και 10ο αιώνα, αυτοί αρνήθηκαν να εξισλαμιστούν και γι’ αυτό τον λόγο αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα πλούσια εδάφη τους στις πεδιάδες και να βρουν καταφύγιο στις υψηλές και απομακρυσμένες κοιλάδες των βουνών…».

Η υπερήφανη έκπληξη του Έλληνα επισκέπτη

Βέβαια, αποτελεί έκπληξη υπερηφάνειας για τον Έλληνα, που επισκέπτεται τα εδάφη αυτά3 και εκεί να συναντά ένα κομμάτι του εαυτού του, ένα κομμάτι ελληνικό, που ζωντανεύει με τις παραδόσεις των φυλών του τα μεσογειακά χαρακτηριστικά, που προτίμησαν (οι φυλές αυτές) να κρατήσουν πιστές στο ελληνικό φως, που πέρασε από τα μέρη τους 23 αιώνες πριν. Παρά να εντάξουν αυτές στις «μόλις πριν 7 αιώνες» σκοταδιστικές παραδόσεις των «μεγάλων» Μογγόλων στρατηλάτων Τζίκινς Χαν και Ταμερλάνου.

1. ΠΑΜΙΡ: [τουρκ. ψυχρός, υψηλός λειμών (λιβάδι) των στεππών (αχανής έκταση με αραιούς θάμνους) ή στην γλώσσα των Κιργισίων Βαμ-ι-δουνιά= στέγη του κόσμου].
2. ΜΑΝΩΛΕΣΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ: Ιστορικός ερευνητής – σκηνοθέτης, που τα τελευταία τριάντα χρόνια ερευνά και ανακαλύπτει ξεχασμένες εστίες απογόνων Ελλήνων στη Μεσόγειο, στον Εύξεινο Πόντο, στη Ασία. Το 1983 εντοπίζει στη Συρία το ελληνόφωνο χωριό Χαμιντιέ, άγνωστο μέχρι τότε στην Ελλάδα για το χωριό αυτό γύρισε δύο ωριαίες ταινίες («Χαμιντιέ, το κρητικό χωριό της Συρίας, «Οι ελληνόφωνοι της Συρίας»). Την επόμενη χρονιά, 1984, ανακαλύπτει δύο ακόμη άγνωστα χωριά με ελληνόφωνους κατοίκους (διατηρούν ακόμη ήθη, έθιμα, γλώσσα),την Ελ Μίνα στον Λίβανο και τη Μάρσα Σούσα στη Λιβύη. Το 1986 εντοπίζει στην Ισπανία στα παράλια του Αλικάντε, στην πόλη Ελτσε μειονότητα κατοίκων που πιστεύουν στην αρχαιοελληνική καταγωγή τους και αναβιώνουν αρχαιοελληνικά έθιμα και παραδόσεις στη γιορτή της Παναγίας (πιστεύεται ότι η πόλη Ελτσε είναι η αρχαία ελληνική αποικία Ελίκη). Η σχετική ταινία που προβλήθηκε από την ελληνική τηλεόραση το 1988, έχει τον τίτλο «Οι δρόμοι της Ιστορίας Ελλάδας – Ισπανίας». Μερικές άλλες ταινίες που γύρισε ο σκηνοθέτης για λογαριασμό της ΕΤ-1 και του ΥΠΕΠΘ είναι οι: «Ελληνόφωνοι της Κορσικής», «Η Ελλάδα της Γαλλίας», «Βυζαντινή Συρία», «Η Ελλάδα της Συρίας», «Καφίρ – Καλλάς», «Αναζητώντας την Ελλάδα του Πακιστάν» κ.ά. Αυτή τη στιγμή ολοκληρώνει τις ταινίες «Οι Κρητικοί του Λιβάνου», «Χαντέουα: οι απόγονοι αρχαιοελλήνων στο Σουδάν» και « ΟΙ ΑΓΝΩΣΤΟΙ ΑΠΟΓΟΝΟΙ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ Μ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΣΤΟ ΠΑΜΙΡ» – για τα πέντε ελληνικά χωριά που ανακάλυψε στο Παμίρ, τον περασμένο Σεπτέμβριο – Οκτώβριο του 2002. Η ταινία αυτή είναι υπό την αιγίδα του Υπουργείου Εξωτερικών και της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης και σύντομα θα προβληθεί σε 10 επεισόδια από την Ελληνική Τηλεόραση.
3. Τις σημερινές δημοκρατίες του Ουσμεκιστάν και του Τατζικιστάν, της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, καθώς και στο Αφγανιστάν, το Πακιστάν, τη βορειοδυτική Ινδία, τα οροπέδια του Παμίρ, που κατά την αρχαιότητα, οι περιοχές αυτές ήταν γνωστές ως Σογδιανή, Βακτρία, Αρεία, Αραχωσία, Παροπαμισάδαι και Γκανδάρα ( το σημερινό βόρειο Πακιστάν).