FtS70
Την 183η επέτειο από το 1821 οπότε κηρύχθηκε η Ελληνική Επανάσταση κατά του Τούρκικου ζυγού θα γιορτάσουμε και φέτος και ουδείς Έλληνας επιτρέπεται να παραγνωρίσει την τεράστια αξία και σημασία του αγώνα που έφερε και πάλι την Λευτεριά της Πατρίδας αφού, όμως, όλος ο τόπος ποτίσθηκε από ποταμούς αίματος. Μετά από τέσσερις αιώνες σκλαβιάς μπόρεσε το Έθνος να ανανήψει και να ανακτήσει την ελευθερία του και να αναβιώσει σαν συγκροτημένο κράτος ανάμεσα σε όλα τα άλλα που συγκροτούν την κοινωνία των Εθνών. Να δοθεί συνέχεια και να μην χαθεί ο Ελληνισμός μέσα από το μακραίωνο διάβα του. Να μην εξαφανισθεί, όπως έχει συμβεί σε άλλους λαούς και πολιτισμούς μέσα στο κοιμητήριο της Ιστορίας.
Τι ήταν όμως αυτό που τα μέγιστα συνέβαλε στον ξεσηκωμό και πως αυτό έγινε κατορθωτό;
Η ιδιοσυγκρασία του Ρωμιού, αναμφίβολα, η γνώση και η αυτοσυνειδησία του για το τι είδους βαριά κληρονομιά κουβαλάει. Τετρακόσια χρόνια υπό τον ζυγό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, είναι πάρα πολλά και είναι στ΄ αλήθεια άξιο περιεργείας πως αυτός ο λαός που καταδικάστηκε σε αμάθεια, σε πλήρη απαιδευσιά, μπόρεσε να διατηρήσει αναμμένη τη σπίθα της ταυτότητάς του και το σθένος να παλέψει μέχρις εσχάτων για την ανάκτηση της ελευθερίας.
Τιμή και δόξα πρέπει σε όλους τους πρωταγωνιστές, τους εθνικούς μας ήρωες, μα πριν την αναζωπύρωση της φλόγας της επανάστασης ο νους μας θα πρέπει να τρέξει σ΄ αυτόν που έσπειρε το σπόρο, τον μεγάλο Ρήγα. Δικαιολογημένη η ειδική μας αναφορά τα τελευταία χρόνια, μέσα από τις στήλες της ΦτΣ, στον Εθνεγέρτη με ανάλυση και σημαντική έρευνα του φίλου συνεργάτη μας Δικηγόρου κ. Γεωργίου Πούλιου, απόγονου των αδελφών Πουλίου, των τυπογράφων της Βιέννης που τόσο στενά συνεργάστηκαν με το Ρήγα και τον συνέδραμαν στο έργο του. Τα εναύσματα, όμως, που γονιμοποίησαν τη σκέψη του Ρήγα έρχονται από τα μηνύματα που απορρέουν από τη Γαλλική επανάσταση. Ήταν ο νέος άνεμος που επηρέασε ολόκληρη την φεουδαρχική Ευρώπη.
Τα μηνύματα αυτά δεν είχαν το ίδιο επηρεάσει όλους τους εξέχοντες Έλληνες της εποχής, όπου και όπως αυτοί μπόρεσαν να διατηρήσουν κάποια ισχύ, έξω από τη σκλαβωμένη πατρίδα. Πολύ φοβούμαστε, πως τα σχολικά εγχειρίδια που συγκεντρώνονται κυρίως στα θετικά και ευχάριστα μηνύματα, λίγες πληροφορίες μας έδωσαν για τους «συντηρητικούς» κύκλους της εποχής, τις αναστολές και -πολλές φορές- αρνητικές ενέργειές των στην υπόθεση του αγώνα.
Φαναριώτες ιθύνοντες δεν κρύβουν την αποστροφή τους απέναντι στην επαναστατική «κακοδαιμονία» που ταράζει τη μακαριότητά τους και το συμβιβασμό τους με τον δυνάστη.
Χαρακτηριστικός ο δάσκαλος Πολυζώης Κοντός [1793] που κατακεραυνώνει με στίχους αυτούς που κατελήφθησαν από τον ιδεολογικό πυρετό της Γαλλικής Επανάστασης και προκαλούν τεράστια ακτινοβολία σε ολόκληρη τη Βαλκανική.
«Αυτοί, μουσιού, οι θαυμαστοί κήρυκες οι δικοί μας
χωρίς να μάθουν φυσικά και άλλας επιστήμας
με δύο – τρία φραντσέζικα έλαβαν θεωρίαν
κι΄ ακαδημίαν έκαμαν κάθε καφετηρίαν»
Ομοίως ο Φαναριώτης στιχοπλόκος Κάλφογλου θρηνολογεί ότι όλοι οι νέοι «Μιραμπώ, Ρουσσώ, Βολταίρου εγκαυχώνται μαθηταί», βγάζει το θλιμμένο συμπέρασμα:
Όθεν με αυτά τα φώτα
με φραντσέζικα χαρτιά
αναιδώς οι νέοι βάζουν
εις τα σπίτια μας φωτιά.
Στη σχολή του Ρήγα χρωστάμε ένα σπουδαίο έργο που κρίνεται ως το ωριμότερο του διαφωτισμού: Είναι η «Ελληνική Νομαρχία», Ανωνύμου Έλληνος (1806). Έργο γεμάτο τόλμη, προοδευτικότητα και μαχητικότητα. Εκλαϊκεύει οικουμενικά για την εποχή τα επαναστατικά ιδανικά. Στους ίδιους επιγόνους του Πρωτομάρτυρα, του Ρήγα, αποδίδεται και ένα σατιρικό, έμμετρο πολιτικό κείμενο, από τα πιο σπουδαία ντοκουμέντα στον τομέα της αγωνιστικής πρακτικής, υπό το τίτλο «Ρωσσαγγλογάλλος». Στην απλή υπόθεση της σάτιρας τρεις ξένοι, ένας Ρώσσος, ένας Άγγλος και ένας Γάλλος, συμβολίζουν τις αντιμαχόμενες δυνάμεις στο μεσογειακό χώρο και συναντώνται με μία κουρελιασμένη γυναίκα, προσωποποίηση της σκλαβωμένης Ελλάδας που εξιστορεί τις συμφορές της. Στη συνέχεια συναντούν έναν δεσπότη, ένα φαναριώτη κι έναν μεγαλοπραματευτή, που συμβολίζουν τις ροπές της τουρκόφιλης κοινωνικής καταπίεσης, που ούτε λίγο, ούτε πολύ, δηλώνουν στους ξένους ότι η δυστυχία της πατρίδας τους αποτελεί γι΄ αυτούς πηγή προσωπικής ευημερίας.
Στο διάλογο, ο δεσπότης εμφανίζεται να λέει:
«Αφού το ράσο τούτο φόρεσα
πλέον ζυγόν τινα δεν εγνώρισα.»
Ο Φαναριώτης:
«Της Ελλάδας η ελευθερία
είναι δι εμέ πτωχεία»
Κι΄ ο μεγαλοπραματευτής:
«Ημείς το πλείστον μέρος εκ των πραματευτών
θέλομεν πάντα άσπρα κι΄ας έχομεν ζυγόν»
Ας σημειωθεί ότι και ο Κοραής [«Αδελφική διδασκαλία», «Κρίτωνος στοχασμοί»] άσκησε κριτική στους άρχοντες και τον ανώτερο κλήρο, γι΄ αυτό και το βιβλίο του καταδικάστηκε από το Πατριαρχείο και κάηκε επιδεικτικά. Ωστόσο το ελληνικό περιοδικό «Μέλισσα» που εκδίδεται στο Παρίσι, αναλαμβάνει την υπεράσπισή του.
Ειδικότερα εκτιμούμε ότι η ορθοδοξία έπαιξε σημαντικότατο ρόλο στην υπόθεση του Έθνους και πέρα από τις περιπτώσεις κληρικών που δεν στάθηκαν δίπλα στο μαχόμενο λαό, έχουμε και άλλες λαμπρές περιπτώσεις, απαράμιλλης αυτοθυσίας και ολόψυχης συμμετοχής στον Αγώνα, όπως για παράδειγμα ο Παπαφλέσσας και ο Διάκος. Η ορθόδοξη πίστη συνέβαλε τα μέγιστα στην αποτροπή του εκφυλισμού του σκλαβωμένου λαού. Οι ταγοί της ορθοδοξίας δεν βρέθηκαν στη συνέχεια και πάντοτε δίπλα στο λαό, στον απλό μοχθούντα συνάνθρωπο και ξεθωριάζουν με τη στάση τους –δίνοντας λαβές σε πολέμιους της Ορθοδοξίας- την αδιαμφισβήτητη προγενέστερη προσφορά στο γένος άξιων κληρικών. Η συνεχής προσεπίκληση από τους νεώτερους αυτής της μεγάλης προσφοράς δεν είναι αρκετή για να επευλογήσει αμφίβολης σκοπιμότητας στάσεις και συμπεριφορές.