20140217
Γιώργος Δούσκος
Κατοίκηση της Φθίας
Επειδή οι κόρες του Ασωπού [ποταμός – θεός] ήταν πολύ όμορφες, πολλοί θεοί έκλεψαν αρκετές και συνευρέθησαν μαζί τους. Την τελευταία που ήταν η Αίγινα, άρπαξε ο Δίας και για να αποφύγει τη ζήλια της Ήρας, την έκρυψε στο νησί Οινώνη που πήρε και το όνομά της [Αίγινα]. Η Αίγινα γέννησε τον Αιακό. Ο Ασωπός που έψαχνε την κόρη του, πληροφορήθηκε τα νέα από το Σίσυφο με αντάλλαγμα παροχής νερού στην Κόρινθο [ποταμός γαρ]. Η Ήρα που έμαθε τα νέα από τη «βρώμα» του Σίσυφου, δηλητηρίασε τα νερά του νησιού και πέθαναν όλοι οι κάτοικοι. Ο Αιακός που έμεινε μόνος, παρακάλεσε τον πατέρα του, τον Δία, ο οποίος μεταμόρφωσε όλα τα μυρμήγκια του νησιού σε ανθρώπους [να οι Μυρμιδόνες που κατοίκησαν αργότερα τη Φθία – θα δούμε πως].
Ο Αιακός έκανε τρεις γιους: Τον Τελαμώνα [πατέρα του Αίαντα], τον Πηλέα [πατέρα του Αχιλλέα] και τον Φώκο. Επειδή οι δύο πρώτοι [Τελαμώνας – Πηλέας] σκότωσαν το Φώκο, ο Αιακός τους έδιωξε από την Αίγινα. Αυτοί, αφού πήραν μαζί τους κομμάτι του πληθυσμού [Μυρμιδόνες] εγκαταστάθηκαν, ο μεν πρώτος στη Σαλαμίνα, ο δε Πηλέας στη Φθία, στη θέση των σημερινών Φαρσάλων. Οι Μυρμιδόνες κατέκτησαν και τη χώρα ΝΑ της Θεσσαλίας [Φθιώτιδα] η οποία συνόρευε προς Β με την Πελασγιώτιδα [της νυν Ελλάδος, πρότερον δε Πελασγίης καλούμενον – Ηρόδοτος Β’ 54-57] και την Θεσσαλιώτιδα, προς Δ με τους Αινιάνες και Δολοπες, προς Ν με τη χώρα των Μαλιέων [Μαλιακός]. Στους ομηρικούς χρόνους η Φθία είχε επεκταθεί έως την Οίτη και τις Θερμοπύλες. Από το 189 π.Χ. στην Φθία ανήκει και η Μαλιακή πόλις Λαμία. Η Φθιώτιδα ονομάζεται και Αρχαία Αχαΐα , διότι εθεωρείτο η κοιτίδα των Αχαιών. Δηλαδή η κοιτίς των Ελλήνων. Ο Όμηρος αναφέρει τους Αχαιούς, ως Μυρμιδόνες και Έλληνες [Ιλιάδα, Ραψ Β 681-685]. Η κατοίκηση της περιοχής από τους Μυρμιδόνες πρέπει να έγινε γύρω στα 1300 π.Χ. Ως κάτοικοι της Θεσσαλίας αναφέρονται φύλλα που ονομάζονται Έλληνες, Μυρμιδόνες, Φθίοι και Δόλοπες. Το κράτος του Πηλέα είχε ως πυρήνα την Αχαΐα Φθιώτιδα, εκτεινόταν, όμως, και προς την ανατολική πεδιάδα της Θεσσαλίας και προς την κοιλάδα του Σπερχειού.
Κοινός μυθολογικός ήρωας –Φθίας, Φθιώτιδος- αναφέρεται ο Φθίος, γιος του Ποσειδώνα και της νύμφης Λαρίσης.
Η επικράτεια του Αχιλλέα
Ο Όμηρος αναφέρει τέσσερις παραλιακές πόλεις: Το Πελασγικό Άργος, την Άλο, την Αλόπη, την Τραχίνα και δύο μη παραλιακές, την Φθία και την Ελλάδα. Πάντα κατά τον Όμηρο η Φθία και η Ελλάδα ήταν πόλεις, η μία κοντά στην άλλη. Η Ελλάδα κοντά στο Σπερχειό και η Φθία μετά την Ελλάδα. Ελλάδα ονομαζόταν αρχικά ο Σπερχειός επειδή κάποιοι υποστήριζαν ότι η πόλις ήταν κτισμένη στην ελώδη κοιλάδα του ποταμού, την Ανθήλη ή το Κόμμα. Αυτό βέβαια είναι λάθος, διότι η πόλις θα κατεστρέφετο από τις πλημμύρες του ποταμού.
Σύμφωνα με τις τοποθετήσεις των έξι πόλεων της επικράτειας του Αχιλλέα, τα πραγματικά δεδομένα των τοποθεσιών και των μνημείων της Ακρόπολης του κάστρου της Λαμίας, καθώς και την παραδοχή ότι η πόλις Ελλάδα βρισκόταν κοντά στον Σπερχειό, αυτή πόλις, δεν μπορεί παρά να ήταν κτισμένη στη θέση της σημερινής Λαμίας.
Μυρμιδόνες
Οι απόγονοι των Αιγινιτών που μετανάστευσαν κάποτε στη Θεσσαλική Φθιώτιδα.
Κατά τον Στράβωνα η ονομασία [Μυρμιδόνες] μπορεί και να προέρχεται και από την επιμελή καλλιέργεια της γης και την παραγωγή αγαθών. Δηλαδή, σαν μυρμήγκια εργάζονται στη γη και ίσως να είναι και οι πρώτοι που δίδαξαν, στους υπόλοιπους Έλληνες, τα μυστικά της γεωργίας. Προς τούτο συνέτειναν και οι εύφορες κοιλάδες της ΝΑ Θεσσαλίας. Οι Έλληνες της Φθίας – η χώρα η οποία κατά τον Όμηρο, καλείται Ελλάς- πολύ γρήγορα έγιναν έθνος σημαντικό και ισχυρό, το πρώτο μετά τους Αχαιούς του Άργους, εκπροσωπούμενο από τον ανδρειότατο, πάντων των Αχαιών ηρώων, Αχιλλέα, όπως αναφέρει και ο Παπαρρηγόπουλος στην Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Η ανάπτυξη, οικονομική, κοινωνική, και πολιτική, του ισχυρού κράτους της Φθίας, δικαιολογεί τη συμμετοχή με 50 καράβια στον Τρωικό Πόλεμο.
Σπερχειός
Όλοι σχεδόν οι ποταμοί, κατά την αρχαιότητα, ήταν ποταμοί – θεοί. Ο ίδιος ο Αχιλλέας επικαλείται τον «θεϊκό Σπερχειό» όταν κόβει τα μαλλιά του και θρηνεί το θάνατο του Πατρόκλου. Επίσης η περιοχή του ποταμού θεωρείται αναπόσπαστο τμήμα του βασιλείου των Αιακιδών κατά την Μυκηναϊκή εποχή και οι παραπόταμοί του παραπέμπουν στον γενάρχη [βλέπε Φθιωτικόις Ασωπός].
Εδώ έχουμε, λοιπόν, ένα άλλο γεωγραφικό στοιχείο του χώρου, που μνημονεύεται ως περιοχή του βασιλείου του Πηλέα, που είναι ο ποταμός Σπερχειός. Ο θεός- ποταμός, που ζωογονεί την περιοχή, λατρεύεται και στις πηγές του υπήρχε βωμός για θυσίες και τέμενος. Θα πει λοιπόν, ο ίδιος ο Αχιλλέας, απευθυνόμενος προς το ντόπιο θεό, όταν πέθανε ο Πάτροκλος:
«…Σπερχειέ, άδικα σου έταξε ο πατέρας μου πως,
όταν εγώ γυρίσω, εκεί στην πατρική μου γη, για χάρη σου,
θα έκοβα τα μαλλιά μου και θα σου πρόσφερα ιερή, πλούσια θυσία
και πως εκεί θα έσφαζα πενήντα βαρβάτα κριάρια στις πηγές σου,
όπου έχει τέμενος και ευώδη βωμό…» (Ψ 144-147)
Σημ.: Ο Αχιλλέας έκοψε τα μαλλιά του, θρηνώντας τον Πάτροκλο.
H προσφορά της κόμης των νεαρών αγοριών της Φθίας στον ποταμό – θεό, υποδηλώνει την σημασία που είχε ο Σπερχειός για το βασίλειο του Πηλέα.