20140427

Απόδοση Αναστασία Κυριανίδη – Νικολαΐδη
Αναδημοσίευση από την εφημερίδα “Κεφάλαιο” της 17ης Απριλίου

Ο Bill Gates πλένει μόνος του πιάτα του, αλλά αυτό σίγουρα δεν σημαίνει πως προσπαθεί να εξοικονομήσει χρήματα. Ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο κάνει ό,τι μπορεί για να μειώσει την περιουσία του. Σταμάτησε να έχει έσοδα, πούλησε το μεγαλύτερο μέρος του μεριδίου του στη Microsoft, ενώ έχει δωρίσει συνολικά 28 δισ. δολάρια στο οικογενειακό ίδρυμα. Παρ’ όλα αυτά, ο σωρός του Gates εξακολουθεί να αυξάνεται. Η περιουσία του αγγίζει τα 79 δισ. δολάρια, σύμφωνα με τον Δείκτη Δισεκατομμυριουχων του Bloomberg/Exei, δηλαδή, αυξηθεί κατά 16 δισ. δολάρια τα τελευταία δυο χρόνια.

Ο Gates είναι απλώς το πιο ακραίο παράδειγμα της ανισότητας του πλούτου στις ΗΠΑ. Οι 100 πλουσιότεροι από το κορυφαίο 1 % των Αμερικανών φορολογουμένων -16.000 άτομα- συγκεντρώνουν αθροιστικά περιουσία 6 τρισ. δολαρίων. Αυτό ισοδυναμεί με την περιουσία που έχουν στα χέρια τους τα φτωχότερα 2/3 του πληθυσμού.

Στο μεταξύ, το 25% των αμερικανικών νοικοκυριών λένε πως δεν έχουν ούτε δεκάρα στην τράπεζα για μια έκτακτη ανάγκη, σύμφωνα με το Bankrate.com.

Η αύξηση της ανισότητας μπορεί ορισμένες φορές να γίνει τόσο αδυσώπητη όσο η μετατόπιση τεκτονικών πλακών. Είναι δυνατόν να καθοδηγείται από ισχυρές δυνάμεις, αλλά τελικά αποτελεί επιλογή και όχι ένα φυσικό γεγονός.

Αυτό που επιτρέπει στον Gates να πλουτίζει κόντρα στη θέλησή του είναι ένα δίκτυο σχεδιασμένων από τον άνθρωπο οργανισμών και πρακτικών, από το φορολογικό σύστημα έως τα δικαιώματα ευρεσιτεχνίας. Έτσι, το ερώτημα δεν είναι εάν η κοινωνία μπορεί να μειώσει την ανισότητα, αλλά αν το θέλει. Και αν η απάντηση είναι ναι, η αμέσως επόμενη ερώτηση είναι… πώς;

Μια απάντηση

Ο Thomas Piketty, 42χρο-νος καθηγητής της Σχολής Οικονομικών του Παρισιού, σε ένα βιβλίο που είχε απρόσμενα μεγάλη απήχηση, προτείνει μια ασυνήθιστη, ενδεχομένως ανέφικτη, αλλά ενδιαφέρουσα λύση σε αυτό που ο ίδιος αποκαλεί «η κεντρική αντίφαση του καπιταλισμού»: η τάση του πλούτου να αυξάνεται ταχύτερα από το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν, δημιουργώντας ανισότητα που υπονομεύει τη δημοκρατία και την κοινωνική δικαιοσύνη.

Το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου του Piketty επικεντρώνεται στη διάγνωση, αλλά το πιο ενδιαφέρον μέρος είναι η θεραπεία. Προτείνει έναν παγκόσμιο φόρο επί των κεφαλαίων -εννοώντας τα πραγματικά περιουσιακά στοιχεία, όπως τη γη, τους φυσικούς πόρους, τα σπίτια, τα κτίρια γραφείων, τα εργοστάσια, τα μηχανήματα, το λογισμικό και τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, καθώς και τίτλους, όπως τις μετοχές και τα ομόλογα, που να αντιπροσωπεύουν ένα οικονομικό συμφέρον στα εν λόγω περιουσιακά στοιχεία.

Στην ορολογία του, το κεφάλαιο εξισώνεται ουσιαστικά με τον πλούτο. Έτσι, η φορολόγηση του κεφαλαίου αρπάζει ένα μεγάλο κομμάτι των χρημάτων των πλουσίων. Ο φόρος του θα ξεκινούσε από χαμηλά επίπεδα, αλλά θα αυξανόταν έως το 5% ή 10% κάθε χρόνο για περιουσίες δισεκατομμυρίων. Τα έσοδα από τον φόρο, κατά την άποψη του Piketty, δεν θα έπρεπε να χρηματοδοτήσουν την επέκταση του Δημοσίου: «Το μεγάλο άλμα της κυβέρνησης προς τα εμπρός έχει ήδη γίνει, δεν θα υπάρξει δεύτερο άλμα – σε κάθε περίπτωση, δεν μπορεί να είναι σαν το πρώτο», γράφει.

Η… κληρονομιά

Δεν χρειάζεται να έχεις διδακτορικό για να καταλάβεις πως ο φόρος Piketty είναι ουτοπικός. Σήμερα οι περισσότερες χώρες φορολογούν το εισόδημα που παράγεται από τον πλούτο -μερίσματα, ενοίκια, υπεραξίες-, αλλά δεν φορολογούν τον ίδιο τον πλούτο. Αν το κάνουν, θα είναι σαν κατάσχεση, μια πρακτική που χρησιμοποιήθηκε ευρέως στη Γαλλική Επανάσταση, αλλά όχι στην Αμερικανική. Ακόμα και αν το Κογκρέσο επιβάλλει έναν φόρο περιουσίας, οι αμερικανικές φορολογικές Αρχές θα έχουν πρόβλημα να τον συλλέξουν, διότι οι πλούσιοι πιθανότατα θα μεταβίβαζαν την κυριότητα των περιουσιακών τους στοιχείων στο εξωτερικό. Ο Piketty το γνωρίζει και γι’ αυτό επιμένει ο φόρος να είναι παγκόσμιος. Αλλά το να πείσεις κάθε φορολογικό παράδεισο στη γη να επιβάλλει ίσους φόρους και να μοιράζεται τις πληροφορίες είναι εξαιρετικά απίθανο.

Η Ισπανία έχει έναν φόρο περιουσίας ύψους έως 2,5% επί των στοιχείων του ενεργητικού, αλλά συνεχίζει τις προσπάθειες να τον καταργήσει. Η Γαλλία έχει επίσης έναν φόρο αλληλεγγύης επί του πλούτου, ωστόσο αυτός προκαλεί περισσότερη φυγή κεφαλαίων παρά αύξηση των κυβερνητικών εσόδων.

Παρ’ όλα αυτά, ο παγκόσμιος φόρος του Piketty έχει χαρακτηριστικά τα οποία αξίζει να μελετήσει κανείς ως τροφή για σκέψη, αν όχι για κάτι άλλο. Το σίγουρο είναι πως υποκινείται από τα σωστά κίνητρα. Εάν επιβαλλόταν ένας παγκόσμιος φόρος επί του κεφαλαίου, οι ιδιοκτήτες πολύτιμων περιουσιακών στοιχείων, όπως τα άδεια οικόπεδα, θα έμπαιναν πιθανότατα στη διαδικασία να τα αξιοποιήσουν ή να τα πουλήσουν για να καλύψουν τις φορολογικές τους υποχρεώσεις.

Επίσης, ένας φόρος περιουσίας συλλαμβάνει πόρους που δεν εισπράττονται μέσω άλλων φόρων. Ο φόρος εισοδήματος, π.χ., δεν καλύπτει τα μη πραγματοποιηθέντα κέρδη κεφαλαίου, τα οποία αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μέρος του πλούτου ανθρώπων όπως ο Gates, ο Warren Buffett και ο Carlos Slim.

Το παράδοξο

Πλέον, οι κραυγές ενάντια στην εισοδηματική ανισότητα δεν προέρχονται μόνο από διαδηλωτές που κάθονται οκλαδόν στα πάρκα γύρω από την Wall Street, αλλά και από τα φανταχτερά κτίρια της λεωφόρου Πενσιλβάνια στην Ουάσινγκτον.

Σε μια περίοδο αναδίπλωσης της παγκοσμιοποίησης, η ιδέα ενός παγκόσμιου φόρου εισοδήματος ακούστηκε παραδόξως στην εαρινή Σύνοδο του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας. Το Ταμείο έχει επανειλημμένως κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για το διευρυνόμενο χάσμα μεταξύ των εχόντων και των μη εχόντων και ίσως πλέον αρχίσει να στρέφεται και προς «αχαρτογράφητες» λύσεις.

Από τη θεωρία στην πράξη, ο δρόμος είναι πολύ μακρύς, ωστόσο ίσως έτσι να ανοίξει ένας γόνιμος διάλογος για την παγκοσμιοποίηση στην κίνηση των κεφαλαίων και ίσως την οικονομική ενοποίηση ΗΠΑ και Ευρώπης.

 

*** 

 

Σχόλια: [spentzomichalis]
Καταρχήν, πρέπει να ληφθεί υπόψη πως υπάρχουν πληθυσμοί που ναι μεν είναι ‘φτωχοί’ με κριτήρια κεφαλαιουχικού πλούτου, όμως δεν επιθυμούν να ενταχθούν σε μια νοοτροπία που ορίζει την ύπαρξη του πλούτου ως βασική παράμετρο της ζωής. Το δικαίωμά τους αυτό πιστεύω πως πρέπει να γίνει απόλυτα σεβαστό. Για όσους πληθυσμούς τώρα είναι φτωχοί αλλά θα επιθυμούσαν την οικονομική και κοινωνική τους πρόοδο, το πρόβλημα δεν είναι η έλλειψη πλούτου αλλά η έλλειψη μόρφωσης. Κάνεις πολύ μεγαλύτερο καλό σε κάποιον με το να τον διδάξεις πώς να ψαρεύει από το να του χαρίζεις ψάρια. Και αυτό γιατί η κύρια συνέπεια μιας σφαιρικής και μή πολωμένης μόρφωσης είναι η δημιουργία ίσων ευκαιριών για όλους. Στη συνέχεια, η ύπαρξη ίσων ευκαιριών καλλιεργεί κουλτούρα σεβασμού προς το συνάνθρωπο (κόντρα στις επιταγές ορισμένων θρησκειών/δοξασιών) και σαν άμεσο αποτέλεσμα έχει τη δημιουργία ενός σταθερού δημοκρατικού πολιτεύματος που θα αυτοπροστατεύεται (τήρηση της νομοθεσίας, αυτοέλεγχος εξουσιών, κλπ). Το τελευταίο, είναι κυριολεκτικά ‘λουκούμι’ ως υπόστρωμα δημιουργίας και άνθισης επαγγελματικών προσπαθειών/επιχειρηματικών ιδεών/επενδύσεων οι οποίες κατά κύριο λόγο διαθέτουν μακροχρόνιο και βιώσιμο σχεδιασμό (δεν είναι δηλαδή ‘αρπαχτές’). Το θέμα λοιπόν είναι ποιός θα αναλάβει αυτό το δύσκολο project – μόρφωση των 4/5 του πλανήτη – και με ποιά μέσα θα το πραγματοποιήσει. Η εφεύρεση του internet δίνει μια ελπίδα και μια άνευ προηγουμένου πρόσβαση των φτωχών πληθυσμών στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, αλλά από μόνη της δεν αρκεί …