20140622

Αθανάσιος Καρατόλιας, Εκπαιδευτικός, Λάρισα
Εισήγηση στο στο 1ο Διεθνές Συνέδριο για τον Αχιλλέα στη Λαμία 20/21.06.2014

Η ΕΛΛΑΣ, Πόλη – Κράτος ήταν κτισμένη στον πέτρινο λόφο «Χτούρι» με τις πηγές Υπέρεια και Μεσηΐδα.

Η πραγματική ονομασία είναι «Οχτούρι», γιατί η πόλη είχε οχτώ εισόδους.

Στην κορυφή του σώζονται ερείπια Κυκλώπειων τειχών. Τα ερείπια αυτά βρίσκονται σε απόσταση 60 σταδίων (11,5 χλμ περίπου)από τα Φάρσαλα και επιδεικνύονταν στον Στράβωνα από τους Φαρσάλιους ως Τείχη της αρχαιοτάτης πόλεως Ελλάδος.

Ο Απολλώνιος ο Ρόδιος και ο Καλλίμαχος τοποθετούν την πόλη Ελλάδα ανάμεσα στους ποταμούς Απιδανό και Ενιπέα. Ανάμεσα σ’ αυτούς τους δύο ποταμούς βρίσκεται το μεμονωμένο βουνό «Χτούρι» σε απόσταση 11 χλμ ΒΔ της Φαρσάλου (Φθίας). Στην κορυφή του βουνού αυτού ανακαλύφθηκαν τα ερείπια των κυκλωπείων τειχών της ακρόπολης της πόλης – κράτος ΕΛΛΑΣ.

Ο Δημ. Μπούσδρας σε κάποια ομιλία του, που έγινε στα Φάρσαλα το 1914, λέει : «Βορειοδυτικά της Φθίας των Φαρσάλων και σ’ απόσταση τριών περίπου ωρών σε βραχώδη λόφο κοντά στην Υπέρεια πηγή καλουμένης σήμερα Χτούρι και κοντά στο χωριό Μπιτζιλέρ (Ελληνικό) βρίσκεται η πόλη Ελλάς, που ήταν ονομαστή για τις καλές γυναίκες. Οι κάτοικοι ονομάζονταν Έλληνες και μ’ αυτό το όνομα πήγαν στην Τροία υπό την αρχηγία του Αχιλλέα. Αργότερα μεταδόθηκε το όνομα και στους άλλους λαούς …».

Ο Γ. Δημίτσας λέει: «Και οι μεν αρχαίοι συγγραφείς και οι παρακολουθούντες αυτούς νεώτεροι ομόφωνα παραδέχονται, ότι πόλις Ελλάς καλουμένη εν Θεσσαλία και μάλιστα εν τη Φθιώτιδι υπήρχε κτισθείσα υπό Έλληνος του Φθίου. Μετά δε τον Όμηρον πάσα η Θεσσαλία ωνομάσθη Ελλάς και από αυτήν επεξετάθη το όνομα σε όλη τη χώρα, η οποία κατά διαφόρους καιρούς και εποχές είχε διαφορετικήν έκτασιν».

Ο Στράβων στα Γεωγραφικά του (παράγρ. 26-35) λέει: «Φθίην τε οι μεν την αυτήν είναι τη Ελλάδι και Αχαΐας, ταύτας δε είναι, διατεμνομένης της συμπάσης Θετταλίας θάτερον μέρος το νότιον΄ οι δε διαιρούσιν, έοικε δ’ ο ποιητής δύο ποιείν την τε Φθίαν και την Ελλάδα, όταν ούτως φη». «οι τ’ είχον Φθίην ηδ’ Ελλάδα» (κατοικούσαν τη Φθία και την Ελλάδα) «ως δυοίν ουσών. και όταν ούτως φή» (πρόκειται για δύο όταν λέει), «έπεστ’ απάνευθε δι’ Ελλάδος ευρυχώροιο» (κι έπειτα από την ευρύχωρη Ελλάδα), «Φθίην εξικόμην ….. » (έφθασα στη Φθία) (Ομήρου Ιλιάς 478-480).

Σε ελεύθερη απόδοση στην Νέα Ελληνική: «Άλλοι μεν ταυτίζουν τη Φθία με την Ελλάδα και Αχαΐα ενώ αποτελεί αυτή το νότιο μέρος της Θεσσαλίας, ενώ άλλοι αντιθέτως την επεκτείνουν. Φαίνεται δε ότι ο ποιητής (Όμηρος) όταν λέει και τη Φθία και την Ελλάδα, εννοεί δύο. Επίσης όταν λέει ότι, φεύγοντας δε έπειτα μακρυά δια μέσου της ευρύχωρης Ελλάδας και έφθασα στη Φθία στον Βασιλιά Πηλέα, ο οποίος με είχε υποδεχτεί πρόθυμα».
Ο Όμηρος, ο ποιητής του μνημειώδους έπους της Ιλιάδος, στους στίχους Β΄ 682-685, μας λέει για την επικράτεια του Αχιλλέα: «οί τ’ Άλον, οί τ’ Αλόπην, οί τε Τρηχίν’ ενέμοντο, οί τ’ είχον Φθίην ηδ’ Ελλάδα καλλιγύναικα, Μυρμιδόνες δε καλεύντο και Έλληνες και Αχαιοί, των δ’ αύ πεντήκοντα νεών ήν αρχός Αχιλλεύς».

Στον κατάλογο των πλοίων (νεών) της Ιλιάδος ανάμεσα στις άλλες πόλεις, που ανήκουν στην επικράτεια του Αχιλλέα, αναφέρονται η Φθία και η Ελλάδα. Φθία ήταν τα σημερινά Φάρσαλα και ΕΛΛΑΣ ήταν το πετρώδες βουνό «Χτούρι», ύψους 200 μ περίπου, με τα ερείπια των τειχών. Στην Ιλιάδα συναντούμε στίχους, από όπου φαίνεται, ότι η Φθία και η Ελλάδα τοποθετούνται στην ίδια περιοχή και ότι το όνομα ΕΛΛΗΝΕΣ αναφέρεται σε ένα λαό που ζούσε κοντά στη Φάρσαλο και συγκεκριμένα στο πετρώδες βουνό «Χτούρι».

Ο Θουκυδίδης αναφέρει το όνομα «Έλλην», το οποίο αποδίδει στον γενάρχη Έλληνα γιό του Δευκαλίωνα, τον οποίο θεωρεί ιστορικό πρόσωπο και όχι μυθικό. Η πόλη – κράτος που οικίστηκε από τον Έλληνα, καθώς και η γύρω από αυτήν χώρα πήρε το όνομα της από αυτόν.

Στο βιβλίο του (Α΄ κεφ. 3) γράφει: «της αδυναμίας των παλαιών απόδειξις ουχί ελαχίστη είναι δι’ εμέ και το εξής: προ των Τρωϊκών δηλαδή δεν φαίνεται να επιχείρησε τίποτε ηνωμένη η Ελλάς΄ φρονώ δε ότι δεν είχεν ακόμη ούτε το όνομα αυτό ολόκληρος η χώρα, αλλά προ των χρόνων του Έλληνα του υιού του Δευκαλίωνος δεν υπήρχε καθόλου η ονομασία αυτή και έδιδον εις την χώραν κατά τόπους το όνομα των οι διάφοροι λαοί (οι οποίοι κατώκουν εις αυτήν), εις τα περισσότερα δε μέρη οι Πελασγοί. Ότε ο Έλλην και οι παίδες αυτού έγιναν ισχυροί εις την Φθιώτιδα και τους προσεκάλουν εις τας άλλας πόλεις ως βοηθούς, τότε πλέον και οι άλλοι λαοί, καθένας χωριστά ήρχισαν να ονομάζονται Έλληνες λόγω της συχνοτέρας συναναστροφής μετ’ αυτής, αλλά το όνομα τούτο επί πολύν ασφαλώς χρόνον δεν είχε την δύναμιν να επικρατήση εις όλους. Αποδεικνύει δε τούτο προ πάντων ο Όμηρος ο οποίος πολύ μεταγενέστερος και από τα Τρωϊκά, πουθενά δεν μετεχειρίσθη το όνομα Έλληνες δι’ όλους τους εκστρατεύσαντας ούτε δι’ άλλους τινάς, παρά μόνο δια τους στρατιώτας του Αχιλλέως, τους ελθόντας από την Φθιώτιδα, οι οποίοι βεβαίως ήσαν οι πρώτοι Έλληνες΄ αποκαλεί δε εις τα ποιήματα του τους εκστρατεύσαντας Δαναούς και Αργείους και Αχαιούς. Επίσης δεν έχει ονομάσει ούτε βαρβάρους, διότι, κατά την γνώμην μου, το όνομα Έλλην δεν είχε ακόμη χωρισθεί ως μια αντίθετος ονομασία. Αυτοί λοιπόν που ωνομάσθησαν έκαστοι χωριστά Έλληνες, εν πρώτοις όσοι συνεννοούντο μεταξύ των κατά πόλεις και κατόπιν όλοι μαζί δεν έκαμαν τίποτε αθρόοι προ των Τρωϊκών από αδυναμίαν και έλλειψιν επικοινωνίας μεταξύ των΄ αλλά και την εκστρατείαν ταύτην την ανέλαβον από κοινού, ότε πλέον είχον εξοικειωθή περισσότερον με την θάλασσαν».
Έπρεπε να περάσουν πολλά έτη έως ότου επικρατήσει για όλους το όνομα ΕΛΛΗΝΕΣ.
Απόδειξη της άποψης αυτής μας παρέχει ο Όμηρος, γιατί πουθενά δεν ονόμασε Έλληνες όλους τους εκστρατεύσαντες εναντίον της Τροίας, ούτε άλλους παρά μόνο εκείνους που κατάγονταν από την «καλλιγύναικα» Ελλάδα.

Την Κυριακή 18 Νοεμβρίου 2001 πραγματοποιήθηκε ιστορική ημερίδα στο κλειστό Γυμναστήριο Ευυδρίου, του τότε Δήμου Ενιπέα, με θέμα: «Αρχαία Πόλη – Κράτος ΕΛΛΑΣ».
Διακεκριμένοι ομιλητές απέδειξαν ότι η αρχαία Πόλη – Κράτος ΕΛΛΑΣ βρίσκεται στο «Χτούρι» και έλαβε το όνομα από τον Έλληνα, απόγονο του Δευκαλίωνα.
Η οικονομική ευρωστία, η ανδρεία των πολεμιστών Ελλήνων και οι όμορφες γυναίκες (καθώς χαρακτηριζόταν «καλλιγύναικα»), έγιναν αιτία να διαδοθεί το όνομα ΕΛΛΑΣ στον Ελληνικό χώρο και πέραν αυτού.

Ο Δικαίαρχος από τη Μεσσήνη της Σικελίας, φιλόσοφος, μαθητής του Αριστοτέλη, τοποθετεί την πόλη Ελλάδα ανάμεσα στα Φάρσαλα και τη Μελίταια. Η εκδοχή αυτή δεν στέκει, γιατί η Μελίταια ήταν στην Αχαΐα Φθιώτιδα. Άλλωστε εκεί δεν υπήρχε έδαφος «ερίβωλον», ενώ στο χώρο Παλαιοφαρσάλου – Πολυνερίου – Ελληνικού, γύρω από το βουνό «Χτούρι» υπάρχει «ερίβωλον» έδαφος, βρίσκονται κατάλοιπα από κυκλώπεια τείχη, συμφωνεί η θέση ότι κατέχει το βορειοδυτικό μέρος των Φαρσάλων και το νοτιώτερο της Θεσσαλίας.

Υπάρχει ένας χάρτης που αναγράφει το όνομα ΕΛΛΑΣ κοντά στο Σπερχειό ποταμό. Αυτό μπορεί να γίνει αποδεκτό σαν χώρα και όχι σαν πόλη, γιατί τα όρια της Ελλάδος μετά τον Τρωϊκό πόλεμο έφταναν μέχρι την Οίτη και αργότερα επεκτάθηκαν νοτιώτερα.
Ο Ηρόδοτος λέει ότι όλοι οι κάτοικοι της χώρας αυτής μιλούσαν την ίδια γλώσσα «το Ελληνικόν γλώσση αιεί τη αυτή διαχράται».

Ο Πλίνιος μας λέει, ότι η Ελλάδα ονομάστηκε από τους Ρωμαίους Γραικία (Graecia) και πήρε το όνομα αυτό από το βασιλιά της Φθιώτιδας Γραικό, κατά την παράδοση, αν και ο Βυζάντιος ονομάζει αυτόν γιό του Θεσσαλού. Από τη λέξη Γραικός προήλθε η λατινική λέξη Graecia και η σύγχρονη διεθνής ονομασία των Ελλήνων και της Ελλάδας, Greece, Grece, Grecia κλπ.

Το Ελληνικό Έθνος, από τα πανάρχαια χρόνια μέχρι σήμερα, ουδέποτε χρησιμοποίησε για τον αυτοπροσδιορισμό του ως εθνικό όνομα το «Γραικός», οι δε προσπάθειες του Αδαμάντιου Κοραή και του Ρήγα Φεραίου να το περάσουν ως περίπου ισότιμο με το «Έλληνας» απέτυχαν. Οι Έλληνες διαχρονικά απέρριπταν και θα απορρίπτουν το «Γραικός».
Οι Ρωμαίοι που φθονούσαν τον πολιτισμό των Ελλήνων, προτίμησαν αυτή με την υποτιμητική έννοια (Graeci ή Graeculi) αντί του ήδη γενικά καθιερωμένου «Έλληνες».

Οι χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής, που είναι πολύ νεώτερες ιστορικά, ονομάζουν τους Έλληνες Γραικούς (σύμφωνα με την Σαξωνική παράδοση σημαίνει δυνατοί απόγονοι του Ηρακλή) και την Ελλάδα «Γραικία» (χώρα των ισχυρών).

Το όνομα Γραικός δεν είναι ξενικό, ούτε δόθηκε από τους Ρωμαίους στους Έλληνες της Κάτω Ιταλίας. Είναι όνομα Ελληνικώτατο, το πρώτο εθνικό μας όνομα.

Ο Αριστοτέλης (Μετεωρολογικά 1.14) λέει: «ώκουν γαρ, ….. και οι καλούμενοι τότε μεν Γραικοί, νυν δε Έλληνες».

Γραικός: Προκατακλυσμιαίος ήρωας γιός του Θεσσαλού και δισέγγονος του Πελασγού. Έζησε πριν από τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα και το όνομα του ετυμολογείται από το «Γραίος», συνηρημένος τύπος του γεραιός – γηραιός και έχει τη σημασία του παλαιού αυτόχθονα. Γραίκες οι μητέρες των Ελλήνων.

Ο Κωνσταντίνος Οικονόμου εξ Οικονόμων (από την Τσαριτσάνη Ελασσόνας) γράφει: «Γραικός είναι άνθρωπος, το μεν σώμα στερός, κραταιός, το δε γένος γηραιός, ήτοι παλαιός, αρχαιόγονος, πρεσβυγενής και γεράσμιος….».

Ο Βιργίλιος στην Αινιάδα τους ονομάζει «Grei» δηλαδή γραίοι, παλαιοί.

«Γραικοί και Έλληνες» είναι οι δυό ονομασίες που επικράτησαν μέχρι σήμερα όλων των άλλων ονομασιών των Ελληνικών φύλων.

«Σαν Έλληνες βαστάξετε και σαν Γραικοί σταθήτε» (Δημοτικό τραγούδι).
«Εγώ Γραικός γεννήθηκα, Γραικός θε να πεθάνω» (Αθανάσιος Διάκος).

Μνεία της λέξεως Γραιός κάνουν και οι αρχαίοι συγγραφείς Ησίοδος, Απολλόδωρος κ.α.

Ελλάς : Η χώρα όπου κατοικούν Έλληνες. Η υψηλή και ιερή πέτρα όπου κατοικεί ο Θεός (το Θείον). Η ίδια η λέξη χάνεται στην Ελληνική ιστορική παράδοση «της νυν Ελλάδος, πρότερον Πελασγίς καλουμένης» (Ηροδότου Ιστορίαι 1-56 , Η23 , Ζ95).

Το όνομα «Έλλην» σαν εθνικό αυτών που κατοικούν στην Ελλάδα, το συναντούμε ήδη από τον 10ο αιώνα π Χ. Οι αναφερόμενοι από τον Όμηρο, που εξεστράτευσαν από τη Φθία εναντίον της Τροίας, ονομάζονταν Μυρμιδόνες, Έλληνες και Αχαιοί (εννοεί Φθιώτες).
Η πόλη «Ελλάς» αναφέρεται από τον Όμηρο, ότι ανήκε στην επικράτεια του Αχιλλέα. Από αυτή την πόλη το όνομα ΕΛΛΗΝ επεκτάθηκε σε όλους τους κατοίκους της Θεσσαλίας, αργότερα επεκτάθηκε στη Μακεδονία και νοτιώτερα στη Στερεά, στην Πελοπόννησο και στα νησιά.

Την πόλη ΕΛΛΑΣ την έκτισε ο ΕΛΛΗΝ, ο οποίος συμμετείχε στον Τρωϊκό πόλεμο υπό την αρχηγία του Αχιλλέα. Την πόλη αυτή ο Όμηρος την ονομάζει «καλλιγύναικα» γιατί είχε πανέμορφες γυναίκες.

Τον 8ο αιώνα π Χ ο Ησίοδος χρησιμοποιεί τον όρο «Πανέλληνες» ως δηλωτικό όλου του Ελληνικού γένους, υπονοώντας το σύνολο των Ελλήνων.

Η νέα εθνικότητα που δημιουργήθηκε στην Ελλάδα από τους προελληνικούς πληθυσμούς πήρε το ενιαίο όνομα των ΕΛΛΗΝΩΝ μετά τον Όμηρο. Επιγραφή της Ηλείας της εποχής εκείνης φέρει τη λέξη «ΕΛΛΑΝΟΖΙΚΗΣ», που σημαίνει Ελλανοδίκης (δικαστής Ελλήνων).

Στην αποδοχή και επικράτηση του ενιαίου εθνικού ονόματος «ΕΛΛΗΝΕΣ» συνετέλεσαν η θρησκεία, το ιερό μαντείο των Δελφών, η Δελφική Αμφικτυονία και οι πανελλήνιοι αγώνες στην Ολυμπία, όπου καλλιεργήθηκε το πνεύμα της εθνικής ενότητας.

Από τις αρχές του 6ου αιώνα π Χ το όνομα ΕΛΛΗΝΕΣ είχε πλέον καθιερωθεί και με τη γενική έννοια της λέξεως. Από το 580 π Χ είχε επικρατήσει ο όρος «Ελλανοδίκης», που σήμαινε τον κριτή των Ολυμπιακών αγώνων και καθιερώθηκε να εννοείται ως ΕΛΛΑΣ η περιοχή της Θεσσαλίας, φυλετικά όμως ο όρος ΕΛΛΑΣ απλωνόταν πέρα από τη Μακεδονία, σε έναν ευρύτατο γεωγραφικό χώρο, που περιελάμβανε τη Θράκη, τη Μικρά Ασία, την Κύπρο, την Κάτω Ιταλία και τη Σικελία, όλη δηλαδή την περιοχή, όπου είχαν εγκατασταθεί Έλληνες και επικρατούσε ο Ελληνικός πολιτισμός.

Γι’ αυτό ακριβώς ονομάστηκε Μεγάλη Ελλάς η Κάτω Ιταλία, την οποία ακόμη και σήμερα οι Ιταλοί την αποκαλούν Magna Grecia (Μεγάλη Ελλάδα).

Κατά τις έρευνες των κειμένων του Ηροδότου και του Θουκυδίδη, το όνομα ΕΛΛΑΣ – ΕΛΛΗΝΕΣ εμφανίζεται για πρώτη φορά από τον Όμηρο σαν δηλωτικό μικρής περιοχής της Φθιώτιδος στη νότιο Θεσσαλία.

Η περιοχή αυτή ονομάστηκε οριστικά ΕΛΛΑΣ και οι κάτοικοι της ΕΛΛΗΝΕΣ κατά τη γεωμετρική περίοδο (1100 – 800 π Χ) και η ονομασία οριστικοποιήθηκε στην αρχή των Ολυμπιάδων (776 π Χ) σε μια περιορισμένη τοπικά έκταση προς νότο και περιελάμβανε και τα πλησιέστερα νησιά.
Η ονομασία έγινε ευρύτερα αποδεκτή κατά τους Μηδικούς πολέμους, όταν ο βασιλιάς της Σπάρτης Παυσανίας ονομάστηκε «Ελλάνων αρχαγός» (Ελλήνων αρχηγός), δηλαδή αρχηγός όσων μετείχαν στην κρίσιμη εκείνη μάχη.

Απορρίπτεται επίσης η εκδοχή, ότι το όνομα ΕΛΛΑΣ προήλθε από το όνομα Σελλοί.

Οι Σελλοί δεν ήταν λαός, αλλά ένα ιερατικό σωματείο. Ήταν, όπως είναι γνωστό, ιερείς του Δία στο μαντείο της Δωδώνης, οι οποίοι έδιναν ή ερμήνευαν τους χρησμούς του μαντείου. Ζούσαν φαίνεται πολύ σκληρά και ασκητικά γι’ αυτό ο Όμηρος τους αποκαλεί «ανιπτόποδες» (είχαν άπλυτα πόδια).
\
Απορρίπτονται επίσης οι παρακάτω απόψεις που διατυπώθηκαν κατά καιρούς, οι οποίες σήμερα δεν θεωρούνται κάν πιθανές.

α) Ο Κούρτιος υποστηρίζει, ότι η λέξη έχει σχέση με το σέλας, σαλάνα, σελήνη, ελάνη (λαμπάς).

β) Ο Βιλλαμόβιτς σχετίζει τη λέξη Ελλάς προς το ψελλίζω (ελλίζω), ελλός και έλλοψ.

γ) Ο συσχετισμός της λέξεως ΕΛΛΑΣ προς τις λέξεις Ελλόπιον – Ελλοπία, όνομα χώρας, δεν ευσταθεί, γιατί η Ελλοπία τοποθετείται στα βόρεια της Εύβοιας από τον Ηρόδοτο και τον Στράβωνα. Η λέξη Ελλοπία συγγενεύει με τη λέξη έλλα (καθέδρα) ή το έλος.

δ) Το περίφημο χωρίο του Αριστοτέλη (Μετεωρολογικά 135α) κατά το οποίο ο κατακλυσμός έγινε «περί την Ελλάδα την Αρχαίαν, αύτη δε εστίν η περί Δωδώνην ώκουν γαρ οι Σελλοί ενταύθα οι καλούμενοι Γραικοί, νυν δε Έλληνες», θεωρείται σήμερα ως μη γνήσιο Αριστοτελικό.

Κατά τους Βυζαντινούς χρόνους σπάνια συναντούμε τον όρο ΕΛΛΑΣ για δήλωση όλου του Βυζαντινού κράτους. Η έννοια των λέξεων Έλληνες – Ελλάς περιορίστηκε, γιατί με την επικράτηση και επίδραση του Χριστιανισμού, οι Βυζαντινοί με τον όρο Έλληνες υπονοούσαν τους ειδωλολάτρες ή Εθνικούς .

Τη λέξη Ελληνισμός – Ελληνική μάθηση, τη συναντάμε στα χρόνια του Ιωάννου Χρυσοστόμου. Τον 9ο αιώνα μΧ επιζούν οι λέξεις Ελλάς – Έλληνες δια μέσου των αιώνων από τους λογίους προγόνους μας, πολύ περισσότερο μετά τον 12ο αιώνα. Σιγά – σιγά όμως η ονομασία άπλωνε και επικρατούσε και τον 13ο αιώνα πολλοί ξένοι προσαγόρευαν τους Βυζαντινούς Αυτοκράτορες «Βασιλείς των Ελλήνων», όπως τον Ανδρόνικο Γ΄, τον Παλαιολόγο και τον Ιωάννη Κατακουζηνό. Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, τελευταίος Αυτοκράτορας του Βυζαντίου, στις 28 Μαΐου 1453, μια ημέρα πριν από την άλωση, αποκαλεί την Κωνσταντινούπολη «…..ελπίδα και χαράν πάντων των Ελλήνων».

Την επιστροφήν των Βυζαντινών στην αρχαία λέξη Έλληνες, τη συναντούμε στο Μυστρά. Εκεί ο φιλόσοφος Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων στο μήνυμα του προς τον Μανουήλ Παλαιολόγο γράφει: «Εσμέν … Έλληνες το γένος, ως ή τε φωνή και η πάτριος παιδεία μαρτυρεί. Ταύτην γαρ φαίνονται την χώραν Έλληνες αεί οικούντες, οι αυτοί εξ ότου περ άνθρωποι διαμνημόνευσαν». Στα χρόνια λίγο πριν από την άλωση, οι λόγιοι μεταχειρίζονταν με σεβασμό το όνομα Ελλάς. Ο Λαόνικος Χαλκοκονδύλης μόνο το όνομα Ελλάς αναφέρει στην ιστορία του για να δηλώσει τα βυζαντινά χρόνια. Κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας αναβίωσαν πάλι οι ονομασίες «Έλλην και Ελλάς» για να υποδηλώσουν τη μεγάλη Ελληνική Πατρίδα. Η ονομασία του Έλληνα «Ρωμιός» κατά την Τουρκοκρατία ήταν κατάλοιπο από την εποχή του Βυζαντίου όπου ονομάζονταν «Ρωμιοί» (δηλαδή Ρωμαίοι) όλοι οι χριστιανοί υπήκοοι του Βυζαντίου, του οποίου η ονομασία ήταν «Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία».

Ο λόγιος κληρικός Διονύσιος Πύρρος ο Θεσσαλός, από την Καστανιά Καλαμπάκας, στο βιβλίο του «Χειραγωγία των παίδων», που εκδόθηκε στη Βιέννη το έτος 1810 τονίζει: «ποτέ να μη θελήσητε να ονομάζεσθε Ρωμαίοι αλλά Έλληνες, διότι οι Ρωμαίοι ήγουν οι Ρωμάνοι, εβαρβάρωσαν και ηφάνισαν την Ελλάδα, την γλυκυτάτην μας Πατρίδα». Τα ονόματα Ρωμιός και Γκιαούρ προκαλούν αποστροφή και θυμίζουν περιόδους παρακμής και υποτέλειας. Η ονομασία Γραικός είναι γνήσια Ελληνική και αρχαιότερη από την ονομασία Έλλην.

Η λέξη γραικύλος αποδίδεται με μειωτική σημασία και αναφέρεται κυρίως σε όσους τυπικά μόνο θεωρούνται Έλληνες ενώ στην πραγματικότητα εκπροσωπούν την παρακμή.

Στην επανάσταση του 1821 επικρατούσαν απόλυτα οι ονομασίες Έλλην και Ελλάς, αν και το όνομα Γραικός, με την έννοια Έλληνας Χριστιανός, ποτέ δεν εγκαταλείφθηκε στην καθομιλουμένη. Ο Αθανάσιος Διάκος δηλώνει πριν από το μαρτυρικό του θάνατο «….. εγώ Γραικός γεννήθηκα, Γραικός θε να πεθάνω». Τον αγώνα της επαναστάσεως του 1821 οι πληρεξούσιοι του έθνους τον χαρακτήρισαν αγώνα για την απελευθέρωση της ΕΛΛΑΔΟΣ. Το Νοέμβριο του 1821 η Γερουσία της Δυτικής Ελλάδος εκήρυττε στο Μεσολόγγι ότι: «… η παντελής απελπισία, αποτέλεσμα του σκληροτάτου ζυγού της Οθωμανικής τυραννίας, έβαλεν εις χείρας των Ελλήνων τα όπλα».

Η Γερουσία της ανατολικής Ελλάδος από την Άμφισσα εκήρυττε: «…. η Ελλάς έλαβε τα όπλα δια να αγοράση με την τιμήν του αίματος της την πολύτιμον ανεξαρτησίαν της» και όριζε ότι «… όσοι κάτοικοι της Ελλάδος πιστεύουν εις τον Χριστόν είναι Έλληνες».

Η Εθνική Συνέλευση της Επιδαύρου, με αντιπροσώπους από όλες τις Ελληνικές χώρες, συνέταξε το προσωρινό πολίτευμα της Ελλάδος την 1η Ιανουαρίου 1822 και εκήρυττε επίσημα: «…ενώπιον Θεού και ανθρώπων την πολιτικήν ύπαρξιν και ανεξαρτησίαν του Ελληνικού Έθνους» και αναγνώριζε ως Έλληνες «πάντας τους εις Χριστόν πιστεύοντας αυτόχθονες κατοίκους» της Ελληνικής επικράτειας. Μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους το νέο κράτος που ανέκυψε ως εθνική εστία, έλαβε επίσημα το όνομα ΕΛΛΑΣ. Στην εθνική συνείδηση των κατοίκων η λέξη ΕΛΛΗΝΕΣ είναι αποδεκτή ως δηλωτική για ολόκληρο το Έθνος.

Ο Ι. Θ. Κακριδής μας έδειξε με πειστικό τρόπο πως «το όνομα Έλληνες ως εθνικό του αγωνιζομένου Γένους, παρουσιάζεται από την πρώτη ώρα του Σηκωμού και γίνεται αμέσως χτήμα όλων των αγωνιστών. Οι αγωνιστές το εγκολπώνονται την ίδια στιγμή και απαρνιούνται το Ρωμιός». (Ι. Θ. Κακριδή, Φως Ελληνικό – Πανεπιστημιακοί Λόγοι, Αθήνα 1963 σελ. 78). Ο Νικόλαος Πολίτης υποστήριξε ότι: «Το όνομα Έλλην πρέπει να τηρηθεί. Τούτο εσώζετο κατά πάντας τους αιώνας. Το όνομα τούτο απαρτίζει το σύμβολο της ενότητας, της δόξης και των ελπίδων ημών».

Η πρώτη Εθνική Συνέλευση της Επιδαύρου καθιέρωσε επίσημα τα τιμιώτατα της γλώσσης μας ονόματα «Ελλάς, Έλληνας, Ελληνική επικράτεια, Ελληνικός πολιτισμός, Πανελλήνιον». Από τις πηγές που αναφέρθηκαν, φαίνεται καθαρά, ότι στη βορειοδυτική πλευρά των Φαρσάλων υπήρχε η αρχαία πόλη ΕΛΛΑΣ. Από τα κυκλώπεια τείχη του Χτούρι μπορούμε να πούμε, ότι κάποτε η ακρόπολη αυτή είχε ακμάσει. Είναι σημαντικό, ότι όλες αυτές οι πηγές ξεκινούν από τον Όμηρο, το Στράβωνα, τον Ηρόδοτο, το Δικαίαρχο, το Θουκυδίδη, αλλά και από νέους ιστορικούς συγγραφείς. Όλοι ανεξαιρέτως τοποθετούν την πόλη ΕΛΛΑΣ στη Φθία και συγκεκριμένα στο πετρώδες βουνό Χτούρι. ΕΛΛΑΣ είναι η χώρα των αυτοχθόνων ανθρώπων, που λέγονταν ΕΛΛΗΝΕΣ. Αυτή είναι η αλήθεια. Από την Επαρχία Φαρσάλων δόθηκε το Εθνικό όνομα ΕΛΛΑΣ, το οποίο έχει σήμερα η χώρα μας και το οποίο κατέλαβε σπουδαία θέση στην παγκόσμια ιστορία. Λεγόμαστε ΕΛΛΗΝΕΣ από τον ΕΛΛΗΝΑ, που έζησε στο πετρώδες βουνό Χτούρι και κάθε άλλη εκδοχή προέλευσης του ονόματος ΕΛΛΑΣ –ΕΛΛΗΝΕΣ είναι τελείως αβάσιμη. Η γη της εριβώλου πόλης Ελλάς και η ακρόπολη της με τα ερείπια των κυκλώπειων τειχών φυλάσσουν στην αγκαλιά τους σημαντικά λείψανα, τα οποία περιμένουν την αρχαιολογική σκαπάνη. Η αρχαία πόλη Ελλάς δικαιούται προτεραιότητα στις ανασκαφές, γιατί το όνομα των Ελλήνων έγινε αντικείμενο λατρείας και σεβασμού ολοκλήρου του πολιτισμένου κόσμου.