FtS113
Βίκτωρ Σαμπώ
Στους ελληνοπερσικούς πολέμους του 480 – 479 π. Χ. οι Έλληνες δεν πολέμησαν μόνον για την υλική υπόσταση τους. γνωρίζοντας πολύ καλά ότι στην περίπτωση που θα έχαναν τον αγώνα τους περίμενε ο εξανδραποδισμός1 και η μετοικεσία2. Αλλά ο πόλεμος που έκαναν είχε ένα πολύ βαθύτερο νόημα: Ήταν ένας αγώνας για τα ύψιστα αγαθά του ανθρώπου, όπως τα είχε συλλάβει ο Ελληνισμός. για την εσωτερική και την εξωτερική Ελευθερία, για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, για την πολιτική αυτονομία – με μία λέξη για όλα εκείνα που έδιναν στη ζωή των Ελλήνων, στο άτομο και στο σύνολο αξία και περιεχόμενο. Όποιος μπορούσε να καταλάβει τα σημεία των καιρών, γνώριζε πως το σύννεφο του περσικού δεσποτισμού θα ερχόταν να σκεπάσει και την Ελλάδα αν τα παιδιά της δεν συνενώνονταν για τον υπέρτατο αγώνα.
Ο μεγάλος περσικός κίνδυνος ξύπνησε στον Ελληνισμό για πρώτη φορά στην ιστορία του, το συναίσθημα της εθνικής ενότητας. Η απάντηση που έδωσαν οι Αθηναίοι στον Πέρση Μαρδόνιο, όταν τους προσκαλούσε σε συμμαχία το 479 π. Χ., λέγοντάς του, καθώς διηγείται ο Ηρόδοτος (VΙΙΙ 144), ότι δεν μπορούσαν να προδώσουν το «Ελληνικόν», το έθνος, που έκανε την παρουσία του αισθητή με την κοινή καταγωγή και την γλώσσα, με τα κοινά ιερά και τις θυσίες, με τα κοινά ήθη και έθιμα, η απάντηση τούτη απηχεί θαυμάσια το πνεύμα των καιρών, άσχετα με το αν είναι ιστορική ή όχι.
Η παγκόσμια σημασία της ελληνικής κατά των Περσών νίκης είναι ολοφάνερη. Αποκρούοντας οι Έλληνες την θύελλα που ήλθε από την Ανατολή έδωσαν στην πολιτική και πολιτιστική ζωή της Δύσεως σκοπό και κατεύθυνση. Με τον νικηφόρο αγώνα τους για την Ελευθερία γεννιέται η Ευρώπη σαν ιδέα και σαν πραγματικότητα. Τα αγαθά, για τα οποία έδωσε τότε την ζωή του ο Ελληνισμός, είναι ακόμη και σήμερα οι υπέρτατες αξίες για την κοινωνία της ευρωπαϊκής ανθρωπότητας.
Το γεγονός ότι ο ελληνικός πολιτισμός κατόρθωσε να βρει, με πλήρη εσωτερική και εξωτερική Ελευθερία τον δρόμο του προς τα ύψιστα εκείνα επιτεύγματα, τα οποία η Ευρώπη παρέλαβε και θαυμάζει σαν ανυπέρβλητα, σαν κλασσικά πρότυπα στην εικαστική τέχνη, στην δραματολογία, στην φιλοσοφία και την ιστοριογραφία, οφείλεται στους προμάχους της Σαλαμίνας και των Πλαταιών, στον Θεμιστοκλή και στον Παυσανία.
Οι Έλληνες δεν υπερασπίσθηκαν μόνον την πολιτική Ελευθερία, αλλά και την πνευματική αυτονομία του ανθρώπου και αν εμείς σήμερα μπορούμε να λεγόμαστε άνθρωποι ελεύθεροι, άνθρωποι που έχουμε το δικαίωμα να σκεφτόμαστε, το χρωστάμε σ’ εκείνους που δημιούργησαν τις προϋποθέσεις γι’ αυτό. Γιατί όπως κάθε υψηλή έννοια, πού, ούτε αυτονόητη, ούτε μονοσήμαντη είναι, το ίδιο είναι και η έννοια της Ελευθερίας. Ελεύθερος άνθρωπος: στον όρο αυτό κάθε λαός δίνει διαφορετικό περιεχόμενο ανάλογα με την πνευματική του προετοιμασία και την ψυχική του ωριμότητα. Στον αρχαίο κόσμο ελεύθερος, εθνικά ελεύθερος, ήταν και ο Αθηναίος, και ο Σπαρτιάτης και ο Πέρσης και ο Αιγύπτιος. Τον Πέρση όμως και τον Αιγύπτιο, δύσκολα θα μπορούσαμε να τους χαρακτηρίσουμε πολίτες ελεύθερους, αν τους μετρούσαμε πάνω στο Ελληνικό ιδανικό. Γιατί οι λαοί αυτοί έσκυβαν το κεφάλι μπροστά σε μία επιταγή που τους επιβαλλόταν απέξω, στην επιταγή μιάς πολιτείας, που απαιτούσε να κανονίζει και την ιδιωτική ζωή των πολιτών της ως την τελευταία λεπτομέρεια ή στην επιταγή ενός βασιλιά, συχνά θεοποιημένου, που όριζε τους υπηκόους του σε ζωή και σε θάνατο.
Συγκρινόμενη η Ελλάδα με το απέραντο μέγεθος της Περσικής αυτοκρατορίας εμφανίζεται σαν μια χώρα δεύτερης ή τρίτης τάξεως, η οποία, καθώς ήταν κατακερματισμένη σε αναρίθμητα κρατίδια, κάθε άλλο παρά προορισμένη φαινόταν για έναν πραγματικά κοσμοϊστορικό ρόλο. Το παράδειγμα του αγώνος για την Ελευθερία λοιπόν αποδεικνύει ότι η ιστορία του ανθρωπίνου πνεύματος δεν εξαρτάται από γεωγραφικούς και πολιτικούς παράγοντες, γιατί στηρίζεται κυρίως στην δυναμικότητα της δημιουργικής προσωπικότητας, και όχι στον συλλογικό παράγοντα του πλήθους, το οποίο είναι απαραίτητο στον πολιτικό για την πραγματοποίηση των σχεδίων του. Έτσι λοιπόν το Ελληνικό πνεύμα και το ιδανικό της Ελευθερίας ξεκίνησαν και ολοκληρώθηκαν στην αρχαία Ελλάδα και έγιναν ύστερα, αληθινά, το προζύμι ενός ολόκληρου κόσμου, της Δύσεως και της Ανατολής.

1. Εξανδραποδισμός = υποδούλωση, υποταγή ΙΙ μ.τ.φ καθιστώ κάποιον τελείως υποχείριο
2. Μετοικεσία = μετανάστευση ΙΙ αλλαγή κατοικίας