Γεωργίου Λ. Αστρακά
Στα 1838 ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, σε ηλικία 68 χρονών, από το βήμα της Πνύκας μίλησε προς τους μαθητές του Ελληνικού Γυμνασίου των Αθηνών. Ο καταξιωμένος πολέμαρχος, με τις πολλές και ποικίλες εμπειρίες από τη φωτιά του πολέμου, αλλά και με τη ξέχωρη φρόνηση, που τον διέκρινε, μεταξύ άλλων παραινέσεων και συμβουλών, είπε και τούτα τα βαθυστόχαστα λόγια:
“… , αλλά ως μια βροχή έπεσε εις όλους μας η επιθυμία της ελευθερίας μας, και όλοι, και ο κλήρος μας και οι προεστοί και οι καπεταναίοι και οι πεπαιδευμένοι και οι έμποροι, μικροί και μεγάλοι, όλοι εσυμφωνήσαμε εις αυτόν το σκοπό και εκάμαμε την Επανάσταση”.
Πραγματικά, αν το καλοσκεφθεί κανείς, θα μείνει απόλυτα σύμφωνος με το Γέρο του Μωρηά και θα βρει την παρομοίωσή του εύστοχη και πολύ διδακτική. Αναντίλεκτα ο πόθος της ελευθερίας, καλλιεργημένος και ανεπτυγμένος πολλά χρόνια πριν από την Επανάσταση, έπεσε επάνω στους σκλαβωμένους Έλληνες, ευεργετικά και ωφέλιμα, σαν την ζωογόνα και ζωοδότρα βροχή. Και όπως η βροχή πέφτοντας ποτίζει και δροσίζει τα πάντα, το ίδιο ακριβώς συνέβη και με τον πόθο και τη λαχτάρα των σκλαβωμένων ραγιάδων για λευτεριά και ανεξαρτησία. Ποτίστηκαν όλοι τους πλουσιοπάροχα απ’ αυτόν τον ιερό πόθο κι έτσι θέριεψαν και πολέμησαν απτόητα και γενναία το βάρβαρο δυνάστη, ώσπου στο τέλος νίκησαν και απόλαυσαν ύστερα την εθνική ελευθερία και τα αγαθά της.
Η βροχή του Κολοκοτρώνη έπεσε και στο χωριό μας, δαρτή μάλιστα και δυνατή, όπως και σ’ όλα τα χωριά ανεξαιρέτως της περιοχής μας. Πολλοί Σκαμνιώτες πήραν μέρος στην Επανάσταση και πολέμησαν καρτερικά, μέχρις αυτοθυσίας, όπως άλλωστε όλοι οι Έλληνες, αψηφώντας τους κινδύνους που εγκυμονούσε ο ξεσηκωμός, κάτω μάλιστα από συνθήκες όχι ιδιαίτερα ευνοϊκές για το εγχείρημά τους.
Σε άλλη ενότητα παρουσιάζουμε τον Νικόλαο Δ. Ντάο που ήταν σημαίνων αγωνιστής και βαθμοφόρος στο Τμήμα του οπλαρχηγού Ιωάννη Δυοβουνιώτη. Εδώ με πολλή υπερηφάνεια και αρκετό καμάρι θα παρουσιάσουμε και άλλους Σκαμνιώτες αγωνιστές, που κι αυτοί, όπως ο Ντάος άδραξαν το καρυοφύλλι και το γιαταγάνι και πολέμησαν τους Τούρκους με απαράμιλλη παλικαριά και ευψυχία σε βουνά και σε κάμπους, σε λαγκάδια και σε ρεματιές. Πρόκειται για τους:
α. Δήμου Βασίλειο, Υπαξιωματικό Β
β. Νικολάου Δημήτριο, Στρατιώτη, κάτοικο Παλαιοχωρίου Γραβιάς
γ. Ντάση Νικόλαο του Δημητρίου, Υπαξιωματικό Β
δ. Χρυσαϊτη Γεώργιο του Δημητρίου, Στρατιώτη
ε. Ζαλαώρα Κωνσταντίνο, Στρατιώτη, κάτοικο Ελευθεροχωρίου
Τα σχετικά στοιχεία τα πήραμε από το βιβλίο του Ρουμελιώτη ιστορικού συγγραφέα Γεωργίου Σκούρα, που εκδόθηκε και κυκλοφόρησε με τον τίτλο «Αγωνιστές του ’21 από τη Φθιώτιδα». Ο συγγραφέας, όπως αναφέρει στον πρόλογο, τα στοιχεία για τους αγωνιστές τα έχει αρυσθεί από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους και συγκεκριμένα από τα πιστοποιητικά, που είχαν εκδοθεί από τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες, προκειμένου να αναγνωρισθεί επισήμως η συμμετοχή τους στην Επανάσταση του 1821. Συνεπώς τα στοιχεία αυτά αφού προέρχονται από τα επίσημα κρατικά έγγραφα, πρέπει να είναι μάλλον ακριβή και αξιόπιστα.
Αν εξαιρέσει κανείς το Ζαλαώρα και το Νικολάου, των οποίων η συνέχεια των απογόνων φτάνει ως τις μέρες μας, για τους υπολοίπους εγείρονται σοβαρά τα εξής ερωτήματα:
-Ποιοι ήταν αυτοί;
-Γιατί δεν υπάρχουν απόγονοί τους στο χωριό, ή τέλος πάντων στα διπλανά χωριά; Ή γιατί δεν κυκλοφορούν πληροφορίες γι’ αυτούς υπό τη μορφή της στοματικής παράδοσης, όπως αίφνης συμβαίνει με τους Πλαστηραίους;
Αναντιρρήτως πρόκειται για σοβαρό ιστορικό ζήτημα, τοπικής σημασίας που θέλει οπωσδήποτε έρευνα. Πρόχειρα, όμως μπορεί να γίνουν οι εξής παρατηρήσεις:
α. Οι Νικολάου που σήμερα υπάρχουν στο Παλαιοχώρι, όπως και οι Πλαστηραίοι, προέρχονται από το Σκαμνό. Γι’ αυτό μάλλον δεν υπάρχει αμφιβολία.
β. Στην αγροτική περιοχή του Σκαμνού υπάρχει σε όλους γνωστό τοπωνύμιο «Κουτσοδημέικο». Αυτό κάτι μας λέει για τον Δήμου, αν και μπορούν να διατυπωθούν αντιρρήσεις για τον εσπευσμένο συσχετισμό. Είπαμε, απλώς κάτι λέει και τίποτα παραπάνω. Υπάρχει ένα ψήγμα που κάλλιστα μπορεί να γίνει αφορμή και αφετηρία για τις άλλες σκέψεις και συσχετισμούς από τους αναγνώστες, ιδίως τους μεγαλύτερους στην ηλικία.
γ. Για τον Ντάση υφίσταται υπόνοια, πως μπορεί να είναι ο Νικόλαος Ντάος. Και εδώ, σίγουρα ανακύπτει ένα πρόβλημα για το οποίο χρειάζεται έρευνα και μελέτη. Για το ζήτημα αυτό, καθώς και για τα υπόλοιπα ερωτήματα, μπορεί να μας διαφωτίσει ο συνεργάτης ιστοριοδίφης κ. Γεώργιος Π. Τσίτσας, που είναι αρκετά ενημερωμένος, αφού για μεγάλο χρονικό διάστημα, έχει ασχοληθεί συστηματικά με τους αγωνιστές από τον Μπράλο και έχει πολλές και αξιόλογες επιτυχίες στο ενεργητικό του.
Στο βιβλίο του κ. Σκούρα, αναφέρονται επίσης τα ονόματα των αγωνιστών από το Γαρδίκι, το Ελευθεροχώρι, το Παλαιοχώρι, το Μπράλο, το Σκληθράκι, τη Νευρόπολη κλπ. Όποιος ενδιαφέρεται να τα πληροφορηθεί δεν έχει παρά να ανατρέξει και να προμηθευτεί το βιβλίο.
Όπως ξέρουμε ο ξεσηκωμός των Ελλήνων, ήταν καθολικός και συνεπώς δεν αποκλείεται, αν γίνει έρευνα πιο εκτεταμένη και πιο συστηματική, να έρθουν στο φως και άλλα ονόματα αγωνιστών. Προς το παρόν εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι το γεγονός, ότι στην Επανάσταση για την εθνική παλιγγενεσία και οι Σκαμνιώτες οιστρηλατήθηκαν έντονα από τον πόθο της ελευθερίας και έσπευσαν να δώσουν το μαχητικό παρών. Η στάση τους αυτή μας κάνει πολύ υπερήφανους και δικαιολογημένα σεμνυνόμαστε γι’ αυτούς. Ήταν σπουδαίο και αξιόλογοι!