Μιλώντας για την Εθνική μας Αντίσταση, ο νους μας πάει πρωτίστως στο Γοργοπόταμο. Τούτο γιατί το εγχείρημα, από μόνο του ήταν ιδιαιτέρως σημαντικό, αλλά και γιατί αποτελεί μία από τις ελάχιστες περιπτώσεις σύμπραξης του ΕΛΑΣ με τον ΕΔΕΣ. Στο σαμποτάζ του Γοργοπποτάμου έχουμε συμμετοχή τριών συγχωριανών Σκαμνιωτών.

Δύο από τα τρία αδέρφια των Αποστολοπουλαίων και του Ευστάθιου «Τσιαβάρα» (που προφανώς εννοεί η σχετική αναφορά τον Τζιβάρα)

***
Ι
25.11.1943

Κώστα Γκέκα (Ατρόμητος)

Η επιχείρηση του Γοργοπόταμου, όπως την έζησε ένας δεκαεξάχρονος αντάρτης

Ήμουνα τότε ένας δεκαεξάχρονος αντάρτης με το ψευδώνυμο Ατρόμητος. Είχα καταταγεί στο Αρχηγείο Δομοκού του ΕΛΑΣ και πήρα μέρος στην επιχείρηση της ανατίναξης του Γοργοπόταμου. Η επιχείρηση αυτή άρχισε, κατά τη γνώμη μου, από το Παπαρούσι Ευρυτανίας. Στο Παπαρούσι τότε συγκεντρωθήκαμε όλοι οι αντάρτες της Ρούμελης, εκτός του αρχηγείου Δομοκού. Στην ανασυγκρότηση των ομάδων που έκανε τότε ο Άρης, εμένα με έβαλε σε μία από τις δύο ομάδες που θα συνοδεύαμε τέσσερις Εγγλέζους που είχαν πέσει έξω από το Καρπενήσι με αλεξίπτωτα για να τους πάμε να συναντήσουν τον αρχηγό τους Έντυ, που είχε πέσει στη Γκιόνα.

Ήμασταν, θυμάμαι, 30 αντάρτες με επικεφαλής τον Πελοπίδα (Παντελής Λάσκας) και το Νικηφόρο. Στην ομάδα μου στρατιωτικός ήταν ο Λάμπρος (Σπύρος Μπέκιος), καπετάνιος ο Νικηταράς και πολιτικός ο Λιακατάς.

Οι δύο ομάδες του ΕΛΑΣ με τους τέσσερις Εγγλέζους ξεκινήσαμε για την Γκιόνα με πρώτο σταθμό το χωριό Βουτύρου. Βαριά σύννεφα στον ουρανό και σε λίγη ώρα μας έπιασε μια καταιγίδα άλλο πράγμα: Αστραπές, βροντές και βροχή με το δερμάτι που λένε, χάλασε ο κόσμος και ήταν ένα σκοτάδι που δεν σε άφηνε να δεις τίποτα μπροστά σου. Μεσάνυχτα σχεδόν φτάσαμε, βρεγμένοι ως το κόκαλο, στο Βουτύρου και πέσαμε όπως ήμασταν κατάκοποι στο σχολείο για ύπνο. Νύχτα ακόμη, μία ώρα πριν ξημερώσει, ξεκινήσαμε το καρπενησιώτικο ποτάμι, πολύ κατεβασμένο, σε ένα απλωτό πέρασμα πιασμένοι χέρι – χέρι, το νερό έφτανε ως το γόνατο. Περάσαμε δίπλα από το χωριό Κλαψί στην περιοχή του Κρικέλου και από κει πήραμε κατάραχα την Οξιά και σε κάποιο βαθούλωμα πέσαμε να κοιμηθούμε. Έκανε πολύ κρύο.

[Η παλιά γέφυρα Γοργοπόταμου, αρχείο Σπύρου Καλαφατάκη]

Μόλις ξημέρωσε ξεκινήσαμε και νύχτα περάσαμε από το χωριό Μουσουνίτσα, κατεβήκαμε προς το χωριό Στρώμη, περάσαμε απ’ έξω και αρχίσαμε να ανεβαίνουμε στη Γκιόνα. Ξεκουραστήκαμε λίγο, πιο πάνω από τη Στρώμη, ξεκινήσαμε πάλι και κατά το μεσημέρι φτάσαμε σε μία ωραία σπηλιά, πάνω στη Γκιόνα. Την καθαρίσαμε λίγο γιατί θα μέναμε εκεί αρκετές ημέρες. Σε μικρή απόσταση από κει βρίσκονταν σε μία άλλη σπηλιά οι Εγγλέζοι. Δύο τρεις μέρες αργότερα ι Εγγλέζοι ζήτησαν μερικούς αντάρτες να τους εκπαιδεύσουν στη χρήση των εκρηκτικών. Πήγε ο καπετάν Λάμπρος με 12 ακόμα συναγωνιστές. Η εκπαίδευσή τους κράτησε 5-6 μέρες. Εκεί έμαθα κι εγώ, ότι φεύγοντας από ο Παπαρούσι, αναλαμβάναμε την αποστολή να προστατεύσουμε τους Εγγλέζους και να τους βοηθήσουμε να κάνουν κάποιο σαμποτάζ στη σιδηροδρομική γραμμή Αθήνας – Θεσσαλονίκης. Γι’ αυτό είπα παραπάνω, ότι η επιχείρηση του Γοργοποτάμου άρχισε από το χωριό Παπαρούσι.

[Μία άλλη άποψη της παλιάς γέφυρας Γοργοποτάμου – αρχείο Γεωργίου Τσίτσα]

Στη σπηλιά της Γκιόνας καθίσαμε αρκετές μέρες. Κάποια, τέλος, ημέρα πήραμε εντολή να πάμε στο χωριό Μαυρολιθάρι. Ξεκινώντας περάσαμε από τη Στρώμη, όπου οι κάτοικοι μας υποδέχτηκαν με θερμές εκδηλώσεις. Βαδίζαμε προς το Μαυρολιθάρι μέσα στη βροχή και όταν φτάσαμε εκεί, βρήκαμε και τους αντάρτες του Ζέρβα. Το βράδυ διανυκτερεύσαμε στο σχολείο του χωριού και την άλλη μέρα φύγαμε για την Καστριώτισσα, όπου βρήκαμε και τους συναγωνιστές μας του Άρη, από τους οποίους είχαμε χωρίσει στο Παπαρούσι. Στην Καστριώτισσα μείναμε λίγες μέρες. Φαίνεται πως οι αρχηγοί Άρης και Ζέρβας προετοίμαζαν μαζί με τους Εγγλέζους τα σχετικά με την επιχείρηση.

Ξεκινήσαμε από την Καστριώτισσα με βροχή, ανηφορίζοντας προς την Οίτη και όσο ανηφορίζαμε, τόσο χειροτέρευε ο καιρός, στο τέλος το είχε γυρίσει στο χιόνι και προς το βράδυ που φτάσαμε στα πριόνια του Χονδρογιάννη, το είχε φτάσει στους 10 πόντους. Εκεί κάναμε με ξύλα και σανίδια γιατάκια, ανάψαμε φωτιές και ξενυχτήσαμε. Εκεί, νομίζω, μείναμε δύο βραδιές. Μαζί μας ήτανε και οι αντάρτες του Ζέρβα. Μάλιστα πήρε φωτιά και μια θημωνιά από ξύλα του εργοστασίου και τρομάξαμε να τη σβήσουμε. Ευτυχώς ο καιρός ήτανε χάλια, αντάρα και ψιλοχιόνιζε και δε φάνηκε η φωτιά από μακριά να προδοθούμε.

Από κει έφυγαν οι αρχηγοί Άρης και Ζέρβας και οι στρατιωτικοί των ομάδων για αναγνώριση της γέφυρας. Την άλλη μέρα ακολουθήσαμε και ‘μεις και φτάσαμε σε ένα ξέφωτο της Οίτης που λέγεται Πλακωτό. Είχε αντάρα, αλλά ορισμένες φορές που διαλύονταν η αντάρα, έβλεπες κάτω τον κάμπο της Λαμίας σαν να ήσουνα σε αεροπλάνο.

Λίγο πριν νυχτώσει συγκεντρωθήκαμε και μας μίλησε ο Άρης. Μας είπε πως απόψε θα ανατινάξουμε τη γέφυρα του Γοργοποτάμου και ο Κωστούλας μας διάβασε τη διαταγή της επιχείρησης και την αποστολή του κάθε τμήματος. Εγώ με την ομάδα μου θα ήμουν στο νότιο τμήμα της γέφυρας, μαζί με άλλες τρεις ομάδες κι επικεφαλής σ’ όλη τη δύναμη τον Κωστούλα και με διαταγή να καταλάβουμε με κάθε τρόπο το φυλάκιο των Ιταλών.

Σε λίγο μας πήρε ο Κωστούλας πιο πέρα και μόλις αραίωσε η αντάρα, μας έδειξε τη γέφυρα και από πού περίπου α πηγαίναμε και μας είπε λεπτομέρειες για την επιχείρηση. Μας είπε, ότι μετά την επιχείρηση το σημείο συνάντησής μας θα είναι εδώ. Ευτυχώς η βροχή σταμάτησε, έφυγαν και τα μαύρα σύννεφα από τον ουρανό.

Μόλις νύχτωσε ξεκινήσαμε το κάθε τμήμα για την αποστολή του. Κατηφορίσαμε την απότομη πλαγιά από ένα στενό μονοπάτι, όλο πέτρες και πουρνάρια –πολύ δύσκολη διαδρομή. Πιο κάτω περάσαμε το Γοργοπόταμο και φτάσαμε 100-150 μέτρα από το εχθρικό φυλάκιο που θα χτυπούσαμε. Καθίσαμε εκεί λίγο να ξεκουραστούμε, αλλά και να προφτάσουν και τα άλλη τμήματα να πάνε στον προορισμό τους. Ο βήχας πήγαινε σύννεφο και με μεγάλη δυσκολία τον πνίγαμε όλοι για να μην μας ακούσουν οι Ιταλοί από το φυλάκιο.

Όπως προχωρούσαμε, λίγα μέτρα πιο κάτω, σε ένα άδειο πολυβολείο δίπλα, έριχνε ριπές ένας Ιταλός με το οπλοπολυβόλο του ή το αυτόματό του. Έριξε μια επιθετική χειροβομβίδα, ο Γκέκας νομίζω, και ο Ιταλός έφυγε ή σκοτώθηκε. Πιθανόν να ήταν αυτός που χτυπούσε στα συρματοπλέγματα που προσπαθούσαν να κόψουν οι άλλοι, διότι σε πολύ λίγα λεπτά με φωνή «αέρααααα» μπήκαν και οι άλλοι μέσα από τα συρματοπλέγματα. Έριξε ένας συναγωνιστής στο χτιστό φυλάκιο μια αμυντική χειροβομβίδα και φώναξε «καλυφθείτε».Όλα αυτά γίνανε μέσα σε 15-20 λεπτά. Ο αιφνιδιασμός πέτυχε.

Λίγο πιο πέρα διέκρινα μια ξύλινη παράγκα και τράβηξα προς τα εκεί. Ήταν ησυχία. Σπρώχνω την πόρτα και κοιτάζω μέσα. Τίποτα δε διέκρινα στο σκοτάδι. Μπαίνω μέσα ψαχουλεύοντας, βλέπω πως πρόκειται για αποθήκες τροφίμων. Ψάχνοντας να βρω τίποτα φαγώσιμο, βρήκα κρυμμένο έναν Ιταλό. Τον έβγαλα έξω και φώναξα στους άλλους. Έτσι έπιασα το μοναδικό Ιταλό αιχμάλωτο. Ποτέ, φυσικά, δε θεώρησα για κατόρθωμα αυτό, διότι φαίνεται ο Ιταλός ήταν αποθηκάριος και ακούγοντας το τουφεκίδι της μάχης κρύφτηκε μέσα στην αποθήκη, χωρίς να υπολογίσει ότι τόσο γρήγορα θα καταλαμβάναμε το φυλάκιο και παραδόθηκε αμέσως.

Μόλις καταλάβαμε το φυλάκιο, θυμάμαι πως φωνάζαμε όλοι:

-«Μιχάλη, ρίξε τη φωτοβολίδα!»

Αλλά ο Μιχάλης δεν ήταν εκεί, ύστερα από λίγο βρέθηκε, ανήκε στον ΕΔΕΣ. Εγώ ξαναγύρισα στην αποθήκη και γέμισα ένα γυλιό με τρόφιμα: Ζάχαρη και κονσέρβες. Ψωμί δεν βρήκα, πήρα, όμως, το όπλο του Ιταλού και τα ρούχα του, από παπούτσια ως τη χλαίνη, έγινα σωστός Ιταλός. Στο δρόμο της επιστροφής, που συναντήθηκα με τον Άρη, μου είπε:

-Ατρόμητε, το ιταλικό καπέλο πρέπει να το βγάλεις, διότι είσαι σαν Ιταλός και σε καμιά μάχη, μπορεί να σε χτυπήσουν οι δικοί μας.

Θυμάμαι ότι του έδωσα και μια κονσέρβα. Ζάχαρη έδωσα σε πολλούς. Μέχρι να φθάσουμε στο Μαυρολιθάρι, δεν έμεινε τίποτα από τα τρόφιμα που πήρα.

Όταν καταλάβαμε το φυλάκιο εμείς, οι σαμποτέρ κατέβηκαν στο βάθρο και άρχισαν να τοποθετούν τα εκρηκτικά. Στο βορινό φυλάκιο, όμως, η μάχη συνεχιζόταν. Ήταν εκεί αντάρτες του Ζέρβα, αλλά, όπως έμαθα την άλλη μέρα, είχαν υποχωρήσει και χρειάστηκε να επέμβει η εφεδρική δύναμη του ΕΛΑΣ με ο Νικηφόρο, το Θάνο και τον Περικλή, που μαζί με τους αντάρτες του Ζέρβα κατέλαβαν και αυτοί το άλλο φυλάκιο. Μετά την κατάληψη και του φυλακίου αυτού, αμέσως σχεδόν ακούσαμε τα πρώτα σφυρίγματα, που ήταν το σύνθημα, ότι οι σαμποτέρ μπορούσαν να κάνουν τη δουλειά τους κι εμείς έπρεπε να απομακρυνθούμε λίγο από τη γέφυρα και να πέσουμε μπρούμυτα στο έδαφος για να μη χτυπηθούμε από τα κομμάτια που θα εκτοξεύονταν από την έκρηξη.

Πέσαμε κάτω και έγινε η πρώτη έκρηξη, αλλά η γέφυρα δεν έπεσε. Σε λίγη ώρα ακούσαμε και πάλι σφυρίγματα. Ήταν η ώρα για την άλλη έκρηξη. Πέφτουμε κάτω και σε λίγα λεπτά ακούγεται η δεύτερη έκρηξη που τη φορά αυτή ήταν πολύ πιο δυνατή και γκρέμισε τη γέφυρα. Αμέσως πέσανε οι φωτοβολίδες για την αποχώρηση και άρχισε η επιστροφή μας προς το Πλακωτό.

Η επιχείρηση πέτυχε απόλυτα, χωρίς να έχουμε καμιά απώλεια. Δεν ανέφερα το σχέδιο επιχείρησης, γιατί έχει γραφτεί από όλους, όσοι γράψανε για το Γοργοπόταμο, καθώς και για τη δύναμη που έλαβε μέρος, αλλά για μια φορά ακόμη και για την ιστορία αναφέρω κι εγώ τα εξής:

Αντάρτες του ΕΛΑΣ, μ’ επικεφαλής τον Άρη Βελουχιώτη, 150-155, αντάρτες του ΕΔΕΣ μ’ επικεφαλής το Ναπολέοντα Ζέρβα, 60-65 και Εγγλέζοι σαμποτέρ 10-12, αυτούς δεν τους είδα όλους μαζί. Επίσης αρκετοί σύνδεσμοι από τα γύρω χωριά, χωρίς αυτούς δεν ήταν και τόσο εύκολο να πλησιάσουμε τη γέφυρα, δεν γνωρίζω, όμως, πόσοι ήταν. Πολλοί απ’ αυτούς είχαν και τα ζώα τους, στα οποία είχαν φορτωμένα τα εκρηκτικά.

Την άλλη μέρα, ή μάλλον το άλλο βράδυ ήμασταν στο χωριό Μαυρολιθάρι και ακούσαμε από το ραδιοφωνικό σταθμό του Λονδίνου, ότι ο στρατηγός Ζέρβας, ανατίναξε τη γέφυρα του Γοργοπόταμου. Αυτό μας πίκρανε πολύ. Ποιος έδωσε την πληροφορία; Ή την έδωσε από σκοπού λάθος ή το Λονδίνο τη μετέδωσε στα μέτρα του.

Αυτά για την επιχείρηση του Γοργοπόταμου.