ΦτΣ114

Βίκτωρ Σαμπώ

Το Όρος Καλλίδρομο είναι σχεδόν αδιατάρακτο από μεγάλα κατασκευαστικά έργα. Επίσης σε αυτό απαντούν ενδιαφέροντα ώριμα δάση κωνοφόρων με όψη που θυμίζει παρθένα δάση.
Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στην παρουσία ώριμων ατόμων Pinus nigra (μαύρης πεύκης) με μεγάλα κλαδιά και πεπλατυσμένη κορυφή και στην παρουσία της Abies borissi-regis (υδρογενής ελάτη) και ειδών Quercus (δρυς, βελανιδιά).
Η έντονη παρουσία του νερού με δυο εποχικές λίμνες, πηγές, ρυάκια και χείμαρρους συμβάλλει στη δημιουργία μεγάλης ποικιλότητας ενδιαιτημάτων και ενός ιδιαίτερα όμορφου τοπίου.
Το τοπίο ιδιαίτερα στην περιοχή των δυο εποχικών λιμνών είναι σπάνιο στην Ελλάδα.
Η περιοχή φιλοξενεί μερικές ιδιαίτερης ιστορικής και αρχαιολογικής αξίας θέσεις, όπως το πεδίο μάχης των Θερμοπυλών, το μεσαιωνικό κάστρο της Μενδενίτσας, το μοναστήρι της Δάμαστας κ.ά.
Η περιοχή είναι σημαντική για την πανίδα α) γιατί υπάρχει σχετικά μεγάλος αριθμός ειδών αρπακτικών πουλιών, β) παρατηρείται επανεμφάνιση του λύκου, γ) απαντάτε ένας σχετικά μεγάλος αριθμός αμφιβίων περιλαμβανόμενου του και αλπικού τρίτωνα στη λιμνούλα της Τριανταφυλλιάς.
Όλα τα είδη (εκτός των Erinaceous concolor (σκαντζόχοιρος) και Saturnia pyri (νυχτοπεταλούδα, φλέτουργας) που περιλαμβάνονται στο πεδίο «Άλλα σημαντικά είδη» προστατεύονται από τη Σύμβαση της Βέρνης ενώ 12 είδη προστατεύονται από την εθνική νομοθεσία.

Η χλωρίδα του Καλλίδρομου δεν έχει πλήρως περιγραφεί, ωστόσο η καλή κατάσταση διατήρησης των τύπων οικοτόπων τα διαθέσιμα στοιχεία ότι πέρα αυτών που έχουν ήδη βρεθεί πολλά ενδημικά, σπάνια και προστατευόμενα είδη που απαντούν σε γειτονικές ορεινές περιοχές θα βρεθούν και σε αυτό.
Σημειώνεται ότι έχει βρεθεί, σε μια μικρή περιοχή, ένα ενδημικό είδος του Καλλίδρομου, το Onosma stridii καθώς και τα σπάνια και ενδημικά είδη της ευρύτερης περιοχής Polygonum papillosum and Ophrys helenae (είδος βελανιδιάς).

Στις θέσεις “Σουβάλα” και “Νευρόπολη”, δύο μεγάλα καρστικά βυθίσματα κρατούν νερό και σχηματίζουν εποχιακές λίμνες τη χειμερινή περίοδο, η μια που είναι και μεγαλύτερη στη θέση Σουβάλα (στα 1.000 μ.) και μια μικρότερη (στα 1.100 μ.) στη θέση Τριανταφυλλιά Νευρόπολης η οποία ανήκει στη Κοινότητα Παλαιοχωρίου και λέγεται από τους ντόπιους Λούτσα .

Ο ωκεανός της Πίνδου

Θα ήταν όμως μεγάλη παράληψη να μη γνωρίζουμε πως σχηματίστηκε το βουνό μας, ο Καλλίδρομος, όταν δηλαδή σχηματιζόταν το ανάγλυφο της Γης και ειδικά η Ελλάδα.
Ο Καλλίδρομος, δημιουργήθηκε πριν από 200.000.000 χρόνια από εκρήξεις υποθαλασσίων ηφαιστείων. Και είναι από τα πλέον παμπάλαια βουνά του πλανήτη.
Τότε ήταν μια περίοδος όπου η ξηρά είχε τελείως διαφορετική μορφή από τη σημερινή.
Οι ήπειροι και οι ωκεανοί δεν είχαν αρχίσει ακόμη να σχηματίζονται και ολόκληρη σχεδόν η ξηρά ήταν ενωμένη σε μια υπέρ ήπειρο την Παγγαία που βρεχόταν από τον ωκεανό της Τηθύος2.
Το κομμάτι της Γης πάνω στο οποίο βρισκόταν η Ελλάδα είχε επίσης διαφορετική μορφή και ένα μεγάλο κομμάτι θάλασσας, ο λεγόμενος ωκεανός της Πίνδου, εκτεινόταν στην περιοχή από τη σημερινή Αλβανία και την πρώην Γιουγκοσλαβία μέχρι νότια στη Ναύπακτο και τη Λαμία.
Σ’ αυτόν τον ωκεανό της Πίνδου, που πριν από 200 εκατομμύρια χρόνια σκέπαζε μεγάλο μέρος της Βόρειας και Κεντρικής Ελλάδας, δημιουργήθηκαν με τις αλλεπάλληλες εκρήξεις τους τέσσερα… βουνά της χώρας μας που τότε ήταν υποθαλάσσια ηφαίστεια.
Στον βυθό αυτού του ωκεανού, που σταδιακά εξαφανίστηκε, βρίσκονταν τα σημερινά βουνά ο Κόζιακας, η Όθρυς, η Οίτη και ο Καλλίδρομος. Εκείνη την εποχή όμως δεν ήταν ακριβώς βουνά, αλλά υποθαλάσσια ηφαίστεια όπως προείπαμε και έμοιαζαν περισσότερο με ρήγματα που είχαν στις παρυφές τους κρατήρες.

Μεγάλες εκρήξεις

«Μέχρι τώρα γνωρίζαμε ότι τα συγκεκριμένα βουνά βρίσκονταν πριν από εκατομμύρια χρόνια στον βυθό της θάλασσας, αλλά δεν γνωρίζαμε ότι με τις μεγάλες εκρήξεις που προκάλεσαν εκείνη την εποχή συνέβαλαν στη δημιουργία του ωκεανού της Πίνδου», λέει στα «ΝΕΑ» ο επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών κ. Βασίλης Τσικούρας, ο οποίος μαζί με τον καθηγητή Κωνσταντίνο Χατζηπαναγιώτου και άλλους ειδικούς εξέτασαν τα πετρώματα που αποτελούν τα τέσσερα αυτά βουνά.
Λαμβάνοντας δείγματα των πετρωμάτων και πραγματοποιώντας μια σειρά από αναλύσεις, διαπίστωσαν ότι τα βουνά αποτελούνταν από μαγματικά πετρώματα τα οποία είχαν ξεπηδήσει από τη Γη, όταν βρίσκονταν στον πυθμένα της θάλασσας.
Επιπλέον, χρησιμοποιώντας πολωτικό μικροσκόπιο – το οποίο απομονώνει τα συστατικά στοιχεία του πετρώματος, επιτρέποντας την καλύτερη παρατήρηση των χαρακτηριστικών τους – διαπίστωσαν ότι στην Όθρυ, τον Κόζιακα, την Οίτη και το Καλλίδρομο, υπάρχουν υπολείμματα από το στερεοποιημένο μανδύα της Γης ο οποίος την ώρα των εκρήξεων βρήκε διέξοδο και ξεπήδησε μέσα από τα ηφαίστεια και διασκορπίστηκε στον πυθμένα του ωκεανού της Πίνδου.
Πολλές φορές η λάβα που έβγαινε από το εσωτερικό της Γης στον πυθμένα είχε τη μορφή φυσαλίδων και όταν ερχόταν σε επαφή με το νερό του ωκεανού, πάγωνε αμέσως δημιουργώντας ένα στρογγυλωμένο κέλυφος. Έτσι έπαιρνε τη μορφή μαξιλαριού και αυτοί οι σχηματισμοί που λέγονται μαξιλαροειδείς λάβες είναι ακόμη και σήμερα ορατοί στα τέσσερα βουνά, μαρτυρώντας από πρώτο χέρι το «εκρηκτικό» παρελθόν τους.

Εκρήξεις γέννησαν τον ωκεανό. Από κάτω:
Τα βουνά Κόζιακας, Όρθρυς, Οίτη, Καλλίδρομο ήταν πριν από εκατομμύρια χρόνια υποθαλάσσια ηφαίστεια τα οποία δημιούργησαν με τις μεγάλες εκρήξεις τους τον ωκεανό της Πίνδου. Ο ωκεανός αυτός κάλυπτε την εκείνη την εποχή τη χερσαία περιοχή που σήμερα εκτείνεται από την Αλβανία μέχρι τη Ναύπακτο και τη Λαμία. Εικάζεται ότι τα τέσσερα βουνά βρίσκονταν πριν από 200 εκατομμύρια χρόνια σε βάθος περίπου 2 χλμ στον ωκεανό της Πίνδου.
Πάνω από τη πρώτη σφαίρα γράφει: πως ήταν η Γη πριν από 220 εκατομμύρια χρόνια. Και στη δεύτερη σφαίρα, πως ήταν πριν από 84 εκατομμύρια χρόνια.
Τα νούμερα 1,2,3,4 της πρώτης σφαίρας διευκρινίζουν:
1. ΩΚΕΑΝΟΣ ΤΗΣ ΠΙΝΔΟΥ: Αρχίζει να σχηματίζεται και να διευρύνεται από τις εκρήξεις των τεσσάρων υποθαλάσσιων ηφαιστείων.
2. Τα τμήματα του βυθού που διαρρηγνύονται, μετατοπίζονται και το κενό ανάμεσά τους γεμίζει με ηφαιστειακό υλικό που αναβλύζει.
3. ΜΑΛΙΑΚΟΣ: Θάλασσα μικρότερου μεγέθους που βρισκόταν περίπου στη θέση που είναι σήμερα ο Μαλιακός κόλπος
4. ΜΑΛΙΚΤΑ: Η περιοχή αυτή μετακινήθηκε και σήμερα βρίσκεται στη Τουρκία.
Τα νούμερα 5 και 6 της δεύτερης σφαίρας διευκρινίζουν:
5. ΑΤΛΑΝΤΙΚΟΣ ΩΚΕΑΝΟΣ: Αρχίζει να σχηματίζεται.
6. Οι ηφαιστειακές εκρήξεις έχουν σιγήσει. Το χερσαίο κομμάτι όπου βρίσκεται η Ελλάδα πλημμυρίζει μέχρι να αποκτήσει τη σημερινή του μορφή. Τα τέσσερα ηφαίστεια «αναφύονται» από το βυθό της θάλασσας και σταδιακά μεταμορφώνονται σε βουνά.
Η ΕΝΘΕΤΗ ΕΙΚΟΝΑ παρουσιάζει στο χάρτη της Ελλάδος τις θέσεις των σχηματισθέντων βουνών: ΚΟΖΙΑΚΑΣ: ύψος 1900 μ. Στο Νομό Τρικάλων. Αποτελεί τμήμα της Νότιας Πίνδου.
ΟΙΤΗ: ύψος 2152 μ. Μεταξύ Νομών Φθιώτιδος και Φωκίδος.
ΟΡΘΡΥΣ: ύψος 1726 μ. Νοτιοδυτικά της Μαγνησίας. Ήταν το βουνό των Τιτάνων.
ΚΑΛΛΙΔΡΟΜΟ: ύψος 1419 μ. στο Νομό Φθιώτιδος. Πηγή: Εφημερίδα των Αθηνών ΝΕΑ Τετάρτη 29 Απριλίου 2009

1Κατά την αρχαία Ελληνική θρησκειολογία και μυθολογία μας, το Χάος προϋπήρχε των θεών. Από το Χάος σχηματίστηκε ο Ουρανός, που ήταν ο πρώτος “θεός”, και η Γαία – Γη, καθώς και ο Ωκεανός και η μεγάλη θάλασσα Τηθύ. Απ’ αυτό το φυσικό περιβάλλον γεννήθηκαν αργότερα οι θεοί και οι άνθρωποι, το ζωικό και το φυτικό βασίλειο της γης. Σύμφωνα μ’ αυτές τις Ελληνικές δοξασίες ή ύλη προϋπήρχε και ύστερα δημιουργήθηκε το πνεύμα.
Ο Ωκεανός, ο μεγαλύτερος γιος του Ουρανού και της Γης, βασίλεψε στο υγρό στοιχείο. Ήταν ένας τεράστιος ποταμός που κυλούσε γύρω από την ολοστρόγγυλη Γη και άπλωνε το σώμα του σ’ όλα τα σημεία του ορίζοντα, στην Ανατολή, τη Δύση, το Βορρά και το Νότο. Ο Ωκεανός ήταν η προσωποποίηση του νερού και ζευγάρωσε με τη Τηθύ, τη μικρότερη από τις Τιτανίδες η οποία προστάτευε το υγρό στοιχείο και προσωποποιούσε τη γόνιμη θηλυκή θεότητα της θάλασσας. Ο Ωκεανός θαμπώθηκε από την ομορφιά της αδερφής του, τον ξετρέλαναν τα καταγάλανα μάτια της και τα κυματιστά της μαλλιά. Εξάλλου, και η ίδια ήθελε να βρίσκεται όλη μέρα και όλη νύχτα μέσα στα νερά. Από το σμίξιμό τους απέκτησαν αναρίθμητα παιδιά. Έτσι ο Ωκεανός θεωρείται ο πατέρας όλων των ποταμών. Οι Τιτάνες αντιπροσώπευαν για τους αρχαίους τις δυνάμεις της φύσης καθώς και τις δυνάμεις των φυσικών φαινομένων. Αυτές οι δυνάμεις εξουσίαζαν τον κόσμο τον πρώτο καιρό της δημιουργίας. Η Τιτάνες επέλεξαν ως έδρα τους το όρος Όθρυς, στην Φθία, το οποίο ταυτόχρονα ήταν και κέντρο επιτήρησης των ανθρώπων. (Δεν ήταν υψηλό όρος καθόσον οι Τιτάνες, που δεν πίστευαν ότι θα απειληθούν ποτέ, είχαν επιλέξει προφανώς χαμηλό ύψος για να επιτηρούν τη Γη καλύτερα.)
ο Δίας, ενωμένος με τα αδέλφια του, κήρυξε πόλεμο εναντίον του πατέρα του Κρόνου που είχε για συμμάχους τους αδελφούς του Τιτάνες. Στην τιτανομαχία αυτή, οι Τιτάνες κατέλαβαν το βουνό Όθρυ κι οι Θεοί, με το Δία, τους Κύκλωπες και τους Εκατόγχειρες, το ψηλό βουνό του Ολύμπου.
Με τη τιτανομαχία συνδέθηκε η παράδοση μιας μεγάλης γεωλογικής ανατροπής στη Θεσσαλία και που, καθώς φαίνεται, είναι σύγχρονη με την ανθρωπότητα. Ιδιαίτερα στους πρόποδες της Όθρυος και του Ολύμπου με τις μεγάλες κατακρημνίσεις, τη μετατόπιση όγκων, το άνοιγμα μεγάλων χαραδρών και ρηγμάτων.
Η τιτανομαχία είναι η αλληγορική παράσταση της μεγάλης γεωλογικής μεταβολής του εδάφους, που έγινε στα αρχαιότατα χρόνια και που η ανάμνησή της συγκρατήθηκε στο νου των ανθρώπων και διατηρήθηκε στη μυθολογία.