FtS108

Αθανάσιος Καρατόλιας
Πρόεδρος Συνδέσμου Γραμμάτων – Τεχνών Θεσσαλίας
Αθαν. Διάκου 20 – 41222 Λάρισα

Λάρισα 28 Ιανουαρίου 2010

Κύριε Αποστολόπουλε,
έλαβα την εφημερίδα σας (Α.Φ. 105) και μετά χαράς είσαι στο υπό συγκρότηση Συμβούλιο το όνομά μου. Θα οργανωθούμε και θα εργαστούμε για την απομυθοποίηση του Αχιλλέα, ο οποίος ήταν ιστορικό πρόσωπο και όχι μυθικό.

Σας στέλνω δύο τεύχη του περιοδικού μου «Ο ΔΑΟΧΟΣ», το οποίο εκδίδεται από το έτος 1983 και είναι ευπρόσδεκτες συνεργασίες σας.

Στο τεύχος 75-76έχω γράψει για τον Αχιλλέα, καθώς και σε άλλα βιβλία και περιοδικά.

Με εκτίμηση
(υπογραφή)

***

Αχιλλεύς: Πρότυπο ήρωα όλων των λαών και όλων των εποχών

Θανάση Καρατόλια
από το περιοδικό Ο Δάοχος Νο 75-76, Λάρισα 2005, σελ. 3-6

Ο Αχιλλεύς είναι ο νεότερος, ο ωραιότερος, ο γενναιότερος, ο ισχυρότερος και ενδοξότερος ήρωας του Ομήρου. Ο ποιητής τον εκόσμησε με τις υψηλότερες και ευγενέστερες ψυχικές ιδιότητες. Ο Αχιλλεύς είναι η ενσάρκωση της εντιμότητας. Ως εχθρός είναι γενναιόφρων, απόλυτα αφοσιωμένος ως φίλος.

Στη Φθία – Φάρσαλα και σήμερα Φάρσαλα γεννήθηκε η ιδανικότερη ηρωική μορφή της Αρχαίας Ελλάδας, ο Αχιλλεύς, τον οποίο θαύμασε ο Όμηρος και σύσσωμη η αρχαία ποίηση και καλλιτεχνία.

Ο Αχιλλεύς ήταν ισχυρός πολεμιστής και διέθετε σπάνιες ανθρώπινες αρετές. Είναι το ιδεώδες πρότυπο ήρωα όλων των λαών και όλων των εποχών.

Ο Αχιλλεύς λατρεύτηκε σε μερικές περιοχές της κυρίως Ελλάδας και στις ακτές του Ευξείνου Πόντου. Στη Λευκή (νησί), ο ναός του Αχιλλέα ήταν μεγάλος με πολλούς βωμούς. Εντός του ναού βρισκόταν το άγαλμα του Αχιλλέα και ένας τάφος. Επιτρεπόταν να επ8σκεςπτονται το ναό μόνον άνδρες. Η εγκατάσταση και διαμονή στο νησί απαγορευόταν αυστηρά. Στις γυναίκες απαγορευόταν να αποβιβαστούν. Λατρευόταν και σ’ άλλα νησιά όπως στην Αστυπάλαια, ένα νησί των Σποράδων, την Αχίλλειαν πλησίον της Σάμου κ. ά. Στο ακρωτήριο Σίγειον, στην είσοδο του Ελλησπόντου υπήρχε ιερό του Αχιλλέα. Στην ηπειρωτική Ελλάδα τον ήρωα τιμούσαν οι Θεσσαλοί, οι Ηπειρώτες και ιδίως οι Σπαρτιάτες, οι οποίοι τον λάτρευαν ως Θεό.

Ο Παυσανίας λέγει, ότι στην Σπάρτη υπήρχε ναός του Αχιλλέα, του οποίου οι θύρες έπρεπε να μην είναι ποτέ ανοικτές και ότι οι έφηβοι προκειμένου να αγωνιστούν στο δρόμο, πρόσφεραν θυσία στον Αχιλλέα.

Ο Πηλεύς, όταν ήρθε από την Αίγινα στη Φθία, ενυμφεύφθη την Αντιγόνη, θυγατέρα του βασιλιά Ευρυτίωνα. Έλαβε ως προίκα το τρίτο του βασιλείου, όπου συνέστησε αποικία και τους κατοίκους του χώρου αυτού τους ονόμασε Μυρμιδόνες ..

Στο κυνήγι του Καλυδωνίου Κάπρου, ο Πηλεύς εφόνευσε από ατύχημα τον πεθερό του Ευρυτίωνα και κατέφυγε στην Ιωλκό. Μετά το θάνατο του πεθερού του έγινε κύριος όλου του βασιλείου του Ευρυτίωνα και σύντομα επέστρεψε στη Φθία. Ο Πηλεύς και η Αντιγόνη γέννησαν τον Πολύδωρα. Όταν πέθανε η σύζυγός του Αντιγόνη ενυμφεύφθη τη Θέτιδα, μία από τις Νηρηίδες. Με τη δεύτερη σύζυγό του γέννησαν τον Αχιλλέα, ο οποίος υπήρξε μία από τις μεγαλύτερες δόξες της Φαρσάλου. Η Θέτιδα, για να κάνει άτρωτο το γιο της Αχιλλέα, τον βάφτθσε στα νερά του Απιδανού ποταμού, οι οποίες βρίσκονται βορειοδυτικά της πόλης των Φαρσάλων, στη βάση μεγάλων και συνεχόμενων βράχων.

Ο Αχιλλεύς μετά από το βάπτισμα έγινε άτρωτος σε όλο του το σώμα, πλην της πτέρνας, από την οποία τον κρατούσε η μητέρα του, εξ ου και η «Αχίλλειος πτέρνα», φράση την οποία μέχρι σήμερα χρησιμοποιούν πολλοί άνθρωποι, όταν θέλουν να εκφραστούν για ένα αδύνατο σημείο μίας υπόθεσης. Αυθεντικότερη είναι αυτή η παράδοση , γιατί τα νερά του Απιδανού ποταμού, έχουν ιαματικές ιδιότητες και ιερότητα. Οι θεραπευτικές ιδιότητες των νερών του Απιδανού αναφέρονται πολλές χιλιάδες χρόνια π.Χ. μέχρι σήμερα. Οι πηγές του Απιδανού ήταν γνωστές από τους Πελασγούς πολλές χιλιάδες χρόνια από τους προϊστορικούς χρόνους, τους κλασσικούς, τους ρωμαϊκούς, τους βυζαντινούς και τους νεότερους χρόνους. Το έτος 1881, που απελευθερώθηκε η Θεσσαλία από τους τούρκους, υπήρχαν λουτρά πλησίον του Απιδανού. Η συνοικία αυτή ονομαζόταν και ονομάζεται και σήμερα «Παλαιόλουτρο». Ο τραγικός ποιητής Ευριπίδης, αποκαλεί τον Απιδανό, «ποταμό των καλών ιαμάτων» (Εκάβη 450), ο Απολλώνιος «δινήεντα και ιερόν» (1,36), ο Οβίδιος «γέροντα» και άλλοι άλλως.

Μία άλλη παράδοση αναφέρει πως η Θέτιδα, θέλοντας να κάνει το γιο της άτρωτο, τον έπιασε από την άκρη του ποδιού και τον βύθισε στα νερά της Στυγός. Η πηγή Στυξ βρίσκεται στην ανατολική πλευρά των Αροανίων ορέων (Χελμού) και σήμερα ονομάζεται «Μαυρονέρι» και ο βράχος της «Νεραϊδόρραχη».

Το πραγματικό όνομα του Αχιλλέα είναι Λιγύρων. Ονομάστηκε Πυρίσωος, γιατί σώθηκε από το πυρ (φωτιά),όταν η Θέτιδα ήθελε να τον κάνει άτρωτο. Αχιλλεύς ονομάστηκε, επειδή δεν ήθελε να πλησιάσει τα χείλη του στο στήθος της μητέρας του, για να θηλάσει.

Αφού έφυγε η Θέτιδα (χώρισε με τον Πηλέα), ο Πηλέας παρέδωσε τον Αχιλλέα στο σοφό και μειλίχιο Κένταυρο Χείρωνα, για να του δώσει αυτός την αρμόζουσα μόρφωση και ανατροφή. Στον Αχιλλέα δίδαξε θεοσέβεια, σεβασμό στους γονείς και καλή συμπεριφορά στους ανθρώπους. Επίσης του δίδαξε ιατρική και μουσική. Η γυναίκα του Χείρωνα Φιλύρα και η μητέρα του Χαρικλώ, φρόντιζαν τον Αχιλλέα.

Ο Αχιλλεύς έγινε άριστος γιατρός. Κυρίως θεράπευε τα άγχη.. Έπαιζε λύρα και τραγουδούσε υπέροχα. Όταν μεγάλωσε έγινε πολύ όμορφος νέος. Είχε μάτια που έλαμπαν, μαλλιά ξανθά, φωνή δυνατή και επιβλητική.

Την επικράτεια του Αχιλλέα με πρωτεύουσα τη Φθία (Φάρσαλα) μας την περιγράφει ο Όμηρος στην Ιλιάδα (Ραψωδία Β -682-685)

Οι τ’ Άλον, οι τ’ Αλόπην, οι τε Τρηχίνα νέμοντο
οι τ’ είχον Φθίην ηδ’ Ελλάδα καλλιγύναικα
Μυρμιδόνες δε καλεύοντο και Έλληνες και Αχαιοί
των αυ πεντήκοντα νεών ην αρχός Αχιλλεύς

Δηλαδή ο Αχιλλεύς ήρχε τους κατοίκους της Άλου, της Αλόπης, της Τρηχίνας, της Φθίας, της Καλλιγύναικας Ελλάδας και περιελάμβανε στο βασίλειό του τρεις διακεκριμένες φυλές, τους Μυρμιδόνες, τους Έλληνες και τους Αχαιούς (εννοεί την Αχαΐα Φθιώτιδα).

Ο Αχιλλεύς ενυμφεύθη την Δηιδάμεια θυγατέρα του Λυκομήδη βασιλιά της Σκύρου και γέννησαν τον Νεοπτόλεμο (νέος πολεμιστής). Ο Νεοπτόλεμος επινόησε τον πυρρίχιο πολεμικό χορό). Το πραγματικό του όνομα είναι Πύρρος.

Το όνομα των Μυρμιδόνων εξέλιπε μετά τον εμφύλιο τρωικό πόλεμο και επικράτησε το εθνικό όνομα Έλληνες, το οποίο ξαπλώθηκε ως εθνικό όνομα σε όλους τους Έλληνες, είτε δια του Έλληνα και τα παιδιά του ίσχυσαν στη Φθιώτιδα, όπως γράφει ο Θουκυδίδης:

Έλληνος δε και των παίδων αυτού εν Φθιώτιδι ισχυσάντων

είτε δια του Αμφικτυονικού Συνεδρίου, όπως φρονούν οι νεότεροι.

Ο μάντης Κάλχα όταν ρωτήθηκε από το βασιλιά της Σπάρτης Μενέλαο, αν θα νικήσουν οι Αχαιοί στην Τροία, απάντησε:

Είναι αδύνατος ή άλωσις της Τροίας άνευ του Αχιλλέως

Το Ίλιον ή Τροία χτίστηκε λίγο μακρύτερα από την παραλία στην Μικρασιατική πλευρά του Ελλησπόντου στο χώρο της Άτης από τον Ίλο. Ο Ίλος ήταν γιος του Δαρδάνου και της Βάτειας. Γι’ αυτό ονομάστηκε Ίλον. Πρώτα έκτισε τα δημόσια κτίρια (σχολεία – θέατρα κλπ) και ύστερα τις κατοικίες. Αργότερα έκτισε μεγάλο ναό, για να στεγάσει το άγαλμα της Παλλάδας Αθηνάς και παρακάλεσε την Αθηνά να προστατεύσει το ναό της και την πόλη από κάθε εχθρό. (Ίλιον και Τροία είναι ίδια πόλη).

Το Ίλιον έγινε πρωτεύουσα της ευρύτερης περιοχής της Τροίας. Η Τροία ήταν πόλη καθαρά Ελληνική. Οι κάτοικοι της Τροίας και όλης της Μικράς Ασίας ήταν Έλληνες και τούτο αποδεικνύεται από τα εξής:

α) Η ίδρυση της Τροίας συμπεριλαμβάνεται στην ελληνική παράδοση
β) Οι Τρώες μιλούσαν τέλεια τα ελληνικά και καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου δεν μεσολάβησαν διερμηνείς.
γ) Είχαν όλοι οι Τρώες ελληνικά ονόματα.
δ) Λάτρευαν τους θεούς του Ολύμπου. Προστάτισσα της Τροίας ήταν η Αθηνά.
ε) Όλα τα τοπωνύμια της περιοχής του Ιλίου ήταν ελληνικά.
στ) Σύμμαχοι των Τρώων ήταν μόνον ελληνικές πόλεις – κράτη από τη Θεσσαλία (Λάρισα), Βοιωτία, Μακεδονία, Θράκη, νησιά του Αιγαίου, πόλεις της Μικράς Ασίας κ. ά. (Δημήτρη Λαβδίκου, Εμείς οι Έλληνες, σελ. 389).

Ο Όμηρος αναφέρει συνέχεια για τον αδελφοκτόνο πόλεμο των Αχαιών με τους Τρώες.

Σήμερα οι εχθροί του Ελληνισμού έχουν ιστορικά συμφέροντα, να μην ονομάζουν τους Τρώες Έλληνες. Το ίδιο συνέβη με τους κατοίκους της Μικράς Ασίας, που κατά το Μεσαίωνα τους ονόμαζαν Ρωμιούς, για να ξεχάσουν την ελληνική τους καταγωγή. Προκάλεσαν την αντίδραση του λογίου κληρικού Διονυσίου Πύρρου του Θεσσαλού (από την Καστανιά Καλαμπάκας). Στο βιβλίο του «Χειραγωγία των παίδων», που εκδόθηκε στη Βιέννη το 1810, τονίζει «… ποτέ να μη θελήσετε να ονομάζεστε Ρωμαίοι, αλλά Έλληνες, διότι οι Ρωμαίοι ήγουν Ρωμάνοι, εβαρβάρωσαν και ηφάνησαν την Ελλάδα, την γλυκυτάτην μας πατρίδα».

Ο Οδυσσέας, ο Πάτροκλος και ο Νέστορας συνάντησαν τον Αχιλλέα στο βασίλειό του, τη Φθία και τον κάλεσαν να πάρει μέρος στην εκστρατεία. Η μητέρα του Θέτις τον προειδοποίησε:

Αν πάς στην Τροία θα δοξαστείς πολύ, αλλά θα έχεις σύντομη ζωή. Αν μείνεις θα ζήσεις πολύ, αλλά άδοξα.

Ο Αχιλλεύς προτίμησε τη δόξα.

Οι Μυκήνες και η Σπάρτη, οι οποίες κυριαρχούσαν στον ελλαδικό χώρο, έχαναν σιγά – σιγά τις επιρροές τους προς όφελος της Τροίας. Προσπάθησαν με διαπραγματεύσεις να αποφύγουν τον εμφύλιο πόλεμο, αλλά το Ίλιον δεν δέχτηκε τον περιορισμό της επιρροής του στα παλαιά κέντρα των Αχαιών. Την αφορμή του πολέμου έδωσε ο γιος του Πριάμου, Αλέξανδρος – Πάρις. Ο βασιλιάς της Σπάρτης Μενέλαος βρισκόταν στην Κρήτη και κατ’ άλλους στην Αίγυπτο για εμπορικές και πολιτικές εργασίες. Ο Αλέξανδρος – Πάρις επισκέφθηκε τη Σπάρτη και φιλοξενήθηκε στα ανάκτορα του Μενελάου ως πρίγκιπας. Ήταν νέος με μεγάλη μόρφωση και σπάνιο κάλλος. Η Ελένη, σύζυγος του Μενελάου, ήταν η ωραιότερη γυναίκα της γης. Η ομορφιά και η φήμη της διαδόθηκαν παντού. Κατά τη διάρκεια που ο Αλέξανδρος – Πάρις παρέμεινε στα ανάκτορα ως φιλοξενούμενος, θαμπώθηκε από την ομορφιά της Ελένης, αλλά και η Ελένη σαγηνεύτηκε από το κάλλος του Αλέξανδρου – Πάρι, γι’ αυτό άφησε τον άνδρα της και την οικογένειά της και τον ακολούθησε στην Τροία με τη θέλησή της. Η Σπάρτη ζήτησε την επιστροφή της Ελένης, αλλά οι Τρώες αρνήθηκαν να την παραδώσουν. Αμέσως άρχισαν οι προετοιμασίες του πολέμου, για να πάρουν πίσω την Ελένη.

Ο Αχιλλεύς συμμετείχε σ’ αυτόν τον τρίτο μεγάλο εμφύλιο τρωικό πόλεμο των Ελλήνων. Ο πρώτος εμφύλιος ήταν ο Θηβαϊκός (ή πόλεμος των Επτά) [6.500 π.Χ.], δεύτερος η Αργοναυτική εκστρατεία στην Κολχίδα, που ήταν αρχαία ελληνική πόλη – κράτος του Ευξείνου Πόντου με βασιλιά τον Αιήτη [5.000 π.Χ.].

Ο Αχιλλεύς πήρε μαζί του τον παιδαγωγό Φοίνικα, τον ήρωα της Φθίας Θυμολέοντα, το στρατό του με τα πενήντα πλοία και περίμενε στις νόες της Ολκού την εντολή για το ξεκίνημα. Πριν αναχωρήσει για την Τροία εμφανίσθηκε ο Μένοιτος και ο γιος του Πάτροκλος.

Ο Όμηρος παρουσιάζει τον Μένοιτο να λέγει στον Πάτροκλο τα εξής:

… παιδί μου, ο Αχιλλεύς είναι ανώτερός σου από καταγωγή, συ όμως είσαι πιο λογικός. Συμβούλευέ τον. Γίνε οδηγός του. Θα υπακούει, αρκεί να του δίνεις σωστές συμβουλές.

Η φιλιά του Αχιλλέα και του Πατρόκλιυ παρέμεινε παροιμιώδης. Ο Πηλεύς υποσχέθηκε στο Θεό να αφιερώσει την κώμην του Αχιλλέα. στον ποταμό Σπερχειό, εάν ο γιος του επέστρεφε σώος από τον πόλεμο. Αντίθετα άνεμοι εμπόδιζαν πολλές ημέρες την αναχώρηση των πλοίων για την Τροία. Στο σημείο αυτό παρεμβάλλεται η θυσία της κόρης του Αγαμέμνονα Ιφιγένειας, στην οποία έχει ανάμειξη και ο Αχιλλέας. Για να πεισθεί η Ιφιγένεια να μεταβεί στην Αυλίδα, της είπαν ότι θα της έδιναν ως σύζυγο τον Αχιλλέα. Ο Ευριπίδης παρουσιάζει τον νεαρό ήρωα, τον οποίο είχε ειδοποιήσει η Κλυταιμνήστρα, ότι ήταν αντίθετος στη θυσία της Ιφιγένειας και υποχώρησε μόνον όταν απειλήθηκε εξέγερση του στρατού εναντίον του.

Η συγκέντρωση των συμμαχικών στρατευμάτων και πλοίων έγινε στην Αυλίδα για τις νότιες ελληνικές πόλεις – κράτη και στις Νόες της Ολκού (παραλία Νιες) για τις βόρειες πόλεις – κράτη. Αρχιστράτηγος ορίσθηκε ο Αγαμέμνων βασιλιάς των Μυκηνών, αδερφός του Μενέλαου. Ήταν η μεγαλύτερη ιστορικά στρατιωτική δύναμη, 1.186 πλοία και 135.000 οπλίτες που πραγματοποίησε μία τόσο μεγάλη ακόμη και για τα σημερινά δεδομένα εκστρατεία τη δεδομένη περίοδο.

Η εκστρατεία ξεκίνησε ύστερα από τη θυσία της Ιφιγένειας. Οι Τρώες είχαν αρχηγό τον Έκτορα, το γιο του Πριάμου και κάλεσαν τους συμμάχους να τους βοηθήσουν σ’ αυτή την εκστρατεία. Η Λάρισα συμμετείχε με τους στρατηγούς Ιππόθεο και Πυλαία

Οι Αχαιοί νίκησαν τους Τρώες στο Σίγειον λιμάνι της Τροίας και τους ανάγκασαν να κλειστούν στην πόλη. Την ίδια νύχτα αιφνιδίασε τους Αχαιούς ο Κύκνος (σύμμαχος της Τροίας), τον οποίο εφόνευσε ο Αχιλλεύς. Ο Αχιλλεύς κυρίευσε δώδεκα πόλεις με τα πλοία και έντεκα με το στρατό ξηράς. Έγιναν πολλές μάχες κάτω από τα τείχη της Τροίας. Σκοτώθηκαν εκατοντάδες ανδρείοι πολεμιστές και από τις δύο πλευρές. Στα δέκα χρόνια, στη μονομαχία Έκτορα και Αχιλλέα, ο Αχιλλεύς εφόνευσε τον Έκτορα. Όταν ο γερο-Πρίαμος πήγε στο στρατόπεδο και ζήτησε από τον Αχιλλέα το σώμα του γιου του, έκλαψαν μαζί Αχιλλεύς και Πρίαμος για το θάνατο του Έκτορα.

Οι Τρώες με δόλιο τρόπο σκότωσαν τον Αχιλλέα και ο Φιλοκτήτης σκότωσε τον Αλέξανδρο – Πάρι. Ο Οδυσσέας συμβούλεψε τους Αχαιούς να κατασκευάσουν ένα τεράστιο ξύλινο άλογο, το Δούρειο Ίππο. Μετά το θάνατο του Αχιλλέα κλήθηκε στην Τροία ο γιος του Αχιλλέα και Διηδήμειας Νεοπτόλεμος , ο οποίος εισήλθε στο Δούρειο Ίππο. Οι Αχαιοί μπήκαν στα πλοία και έδωσαν την εντύπωση ότι φεύγουν.

Οι Τρώες χαρούμενοι έβαλαν το Δούρειο Ίππο στην πόλη και κοιμήθηκαν ήσυχοι. Τη νύχτα βγήκαν από το Δούρειο Ίππο είκοσι τρεις αξιωματικοί με αρχηγό τον Οδυσσέα και κυρίευσαν την Τροία. Ο Νεοπτόλεμος εφόνευσε τον Πρίαμο, τον Αστυάνακτα, την Πολυξένη, κόρη του Πριάμου που ερωτεύτηκε τον Αχιλλέα και πήρε ως βραβείο την Ανδρομάχη τη σύζυγο του Έκτορα. Ήταν περίπου είκοσι ετών και οδήγησε τους Μυρμιδόνες ως στρατηγός να επιστρέψουν στην πατρίδα τους.

Όταν ο Νεοπτόλεμος επέστρεψε από την Τροία στη Φθία (Φάρσαλα) νυμφεύθηκε την Ερμιόνη κόρη της ωραίας Ελένης και του Μενελάου. Μετά από κάποιο χρονικό διάστημα μετέβη στους Δελφούς, όπου και φονεύθηκε. Ο τάφος του Νεοπτόλεμου βρισκόταν στους Δελφούς Η Πυθαϊς τελούσε αγώνες προς τιμή του Νεοπτόλεμου.

Η πτώση της Τροίας έγινε την δωδεκάτην ημέραν του μηνός Θαργηλίωνος ( 12 Μαΐου με το σημερινό ημερολόγιο).