FtS97

Βίκτωρος Σαμπώ

Ο όρος εθνική επανάσταση είναι η εξέγερση μίας εθνικής ομάδος, που αποσκοπεί στην αποτίναξη του ζυγού αλλοεθνούς δυνάστη, στην κατάκτηση της ανεξαρτησίας και στη συγκρότηση αυτόνομης κρατικής οντότητας. Η μορφή αυτή της επανάστασης αποδίδεται και με τον όρο εθνεγερσία. Τέτοια είναι και η περίπτωση της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.

Επανάσταση Ελληνική του 1821. Με την ονομασία αυτή είναι γνωστή η εξέγερση των Ελλήνων το 1821 εναντίον των Τούρκων κατακτητών για την απόκτηση της πολιτικής τους αυτοτελούς υπόστασης, της θρησκευτικής τους ελευθερίας και της λύτρωσης από τον τουρκικό ζυγό.
Οι Έλληνες, αφού, με την άλωση της Βασιλεύουσας, διαλύθηκε η Βυζαντινή αυτοκρατορία το 1453, ούτε μια φορά θεώρησαν τον Τούρκο τύραννο νόμιμο εξουσιαστή για τούτο κατά τη διάρκεια της μακροχρόνιας σκλαβιάς σημειώθηκαν περισσότερα από έντεκα ξεσηκώματα σε διάφορα σημεία του ελληνικού χώρου εναντίον της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Επομένως η Ελληνική Επανάσταση δεν ήταν πράξη ενός λαού ή μίας κοινωνικής τάξης συνεπεία ωριμασμένων απλώς των αντικειμενικών δεδομένων ούτε ήταν τυχαίο απότομο ξέσπασμα εξ αιτίας επεισοδίων, ούτε ξεσήκωμα το οποίο υποκινήθηκε από έξω.

Αντίθετα ήταν αποτέλεσμα σαφούς ενσυνείδητης γνώσης για τη σημασία πολιτικής πράξης και απόφασης, η οποία πάρθηκε από λίγα, αρχικά, άτομα, βρήκε έδαφος κατάλληλο και απήχησε στην εθνική συνείδηση των υπόδουλων Ελλήνων.

Στα τελευταία χρόνια γίνεται, δυστυχώς από …«προοδευτική» ομάδα, προσπάθεια να θεωρηθεί η Ελληνική Επανάσταση σαν έργο της αστικής τάξης και των προκρίτων οι οποίοι με την απελευθέρωση του έθνους και τη πολιτική του αντικατάσταση θα συνέχιζαν την εξουσία τους και θα την σταθεροποιούσαν στο νέο κράτος. Άλλη ομάδα θεωρεί την Επανάσταση σαν έργο των ιδεών της Γαλλικής Επανάστασης και συγκεκριμένα της αρχής των εθνοτήτων.
Και οι δύο απόψεις είναι δογματικές. Γιατί η απελευθέρωση φυσικό ήταν να συμφέρει τους μη έχοντας κτηματική περιουσία Έλληνες στους οποίους θα δινόντουσαν πίσω οι άλλοτε ιδιοκτησίες τους κατά πλήρη κυριότητα και πίστευαν στην εκ νέου διανομή των μεγάλων κτημάτων. Αντίθετα οι μεγάλοι γαιοκτήμονες κινδύνευαν να χάσουν την περιουσία τους αν η Επανάσταση ευδοκιμούσε ή να δημιουργηθούν νέοι όροι οι οποίοι θα παραμέριζαν τον επί πλέον πλουτισμό τους. Είναι χαρακτηριστική η αρχική απροθυμία των μεγαλοκαραβοκυραίων της Ύδρας και των Σπετσών, όπως και των προκρίτων της Πελοποννήσου να μετάσχουν στην Επανάσταση. Άλλωστε, φυσική είναι η ροπή κάθε τάξης που έχει τ’ αγαθά της να μη θέλει ανατροπές, γιατί, από μία ανατροπή, αυτή είναι που θα βγει ζημιωμένη και για να μην ανατραπεί συμμαχεί με την εξουσία. Δηλαδή, στην περίπτωσή μας, δε βρίσκω ανεξήγητο ούτε το γιατί οι προύχοντες συμμαχούσαν με τους Τούρκους, ούτε το γιατί δε θέλανε την Επανάσταση. Συμπέρασμα λοιπόν είναι. Στην προετοιμασία του Ιερού Αγώνα, οι πρόκριτοι δεν πήραν μέρος. Η Επανάσταση έγινε χωρίς τη θέλησή τους και το μίσος που υπήρχε μεταξύ αυτών και των στρατιωτικών (κλεφταρματολών) μεγάλωσε όταν οι στρατιωτικοί, με το πέσιμο του πρώτου ντουφεκιού, σήκωσαν το κεφάλι και δεν άκουγαν πια τους προεστούς (τρεις φορές οι στρατιώτες δοκίμασαν να σκοτώσουν τους κοτζαμπάσηδες του Μοριά και τους έσωσα εγώ, έλεγε ο Κολοκοτρώνης). Όσοι, όμως, απ’ αυτούς μπήκαν στον Αγώνα, δώσανε και χρήμα και αίμα. Από τη διαμάχη όμως αυτή είχε ξεσπάσει ένας εμφύλιος πόλεμος, που πήγε να καταστρέψει την Επανάσταση. Και την έσωσε η υπομονή και ο πατριωτισμός των καπεταναίων, που θέλανε να κάμουν κράτος με αρχές και με νόμους, κράτος δίκαιο. Αυτό όμως έφερε την οριστική επικράτηση της φαναριωτοκοτσαμπασίδικης πολιτικής των ολιγαρχικών, την εξουδετέρωση των στρατιωτικών και λαϊκών στοιχείων, την ταπείνωση του ίδιου του Κολοκοτρώνη – που σ’ αυτόν ο Ανδρούτσος, βλέποντας την κατάσταση που την οδηγούσαν αυτοί είχε αποταθεί «να τους βάλουν λεπίδι» -, τον κατατρεγμό του Βαρνακιώτη, τη δολοφονία του Οδυσσέα Ανδρούτσου κ. ά. Παράδειγμα το τι γράφει ο Οδυσσέας Ανδρούτσος στον Δημήτριο Υψηλάντη: «Εγώ με τις προκηρύξεις μου και με τη διαγωγή μου λέω στο Έθνος πως πρέπει να έχουμε διοίκηση, μα να λείψουν οι κακοί διοικητάδες, εκείνοι που τρυπώνουν και μιλούν κρυφά και κινούν φατρίες για να πάρουν οφίκια. Οι τέτοιοι θα χαλάσουν την πατρίδα, καθώς κι’ ως τώρα τη δώκανε του διαβόλου. Όλοι αυτοί που λυσσάζουν για αξιώματα και πασκίζουν να γελάει ο ένας τον άλλο είναι σαν την πανούκλα για την Ελλάδα και πρέπει ο λαός να χωριστεί απ’ αυτούς, να τους βάλει σε καραντίνα για να μη μολευτούμε όλοι και χαθούμε» Χαρ. Αννίνου: περιδ. «Αρμονία» του 1900. Τομ. Α’ σελ. 672.
Η Ελληνική Επανάσταση χαρακτηρίζεται ως επανάσταση εθνική, αγώνας εθνικός όπως διακηρύχθηκε τούτο στην Α’ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου από τους ίδιους τους πρωτεργάτες της. Ατράνταχτη μαρτυρία η εκ των πρωτεργατών αυτής Θεοδώρου Κολοκοτρώνη, που λέει « η Επανάσταση η εδική μας, δεν ομοιάζει με καμίαν απ’ όσες γίνονται την σήμερον εις την Ευρώπη. Ο εδικός μας πόλεμος ήταν ο πλέον δίκαιος…». Και ήταν ο πλέον δίκαιος γιατί ήταν πόλεμος τυρανουμένων κατά τυρανούντων, πόλεμος Χριστιανών κατά αλλοθρήσκων, πόλεμος Ιθαγενών κατά αλλοφύλων, πόλεμος εξευγενισμού κατά της βαρβαρότητος.

Επειδή όμως η Επανάσταση εκδηλώθηκε, σύμφωνα με τη διεθνή κοινή γνώμη, εντελώς απρόβλεπτα σε εποχή κατά την οποία η Ευρώπη συγκλονιζόταν από τα κοινωνικά κινήματα της Ισπανίας και της Ιταλίας και μάταια η Ιερή Συμμαχία προσπαθούσε να διατηρήσει την ευρωπαϊκή ισορροπία των Δυνάμεων και να καταπιέζει κάθε φιλελεύθερο κίνημα, η Ελληνική Επανάσταση θεωρήθηκε και αυτή σαν κίνημα φιλελεύθερο και στασιαστικό εναντίον ενός νόμιμου κυρίαρχου, όπως νομιζόταν η Οθωμανική κυριαρχία επί της Ελλάδος. Για τούτο οι Έλληνες χαρακτηρίσθηκαν «στασιαστές», «αντάρτες», «αποστάτες», «ληστές» και η Επανάσταση Ανταρσία, Αποστασία των Ελλήνων. Από την άλλη μεριά οι φιλελεύθεροι της Ευρώπης χαρακτήριζαν την Επανάσταση σαν Αναγέννηση της Ελλάδος, Ιερό Αγώνα κ.λπ.
Το ευρωπαϊκό κλίμα κατά την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης ήταν εχθρικό και τελείως ακατάλληλο για την υπερίσχυση του κινήματος. Οι νικήτριες δυνάμεις στο Βατερλώ και οι απολυταρχικές κυβερνήσεις τους ήταν αποφασισμένες να καταπνίξουν κάθε φιλελεύθερη εκδήλωση των λαών και να εξαφανίσουν κάθε ίχνος από τις αρχές της Γαλλικής Επανάστασης.
Ψυχή εναντίον κάθε φιλελεύθερης κίνησης ήταν ο καγκελάριος της Αυστρίας Μέττερνιχ, ψυχή της Ιερής Συμμαχίας. Έτσι όταν έφτασε, στις ευρωπαϊκές αυλές, η είδηση της έναρξης της Ελληνικής Επανάστασης, τούτο θεωρήθηκε σαν απλή ανταρσία εναντίον νομίμου κυρίαρχου και συνάντησε την εχθρότητα των κυβερνήσεων της Ευρώπης, γιατί η Ιερή Συμμαχία είχε βάλει δόγμα την ακεραιότητα της Τουρκίας. Αργότερα όμως όταν πείσθηκαν για τον εθνικό χαρακτήρα της το ελληνικό ζήτημα θεωρήθηκε σαν φάση του Ανατολικού ζητήματος – που και σήμερα ακόμη υπάρχει άλυτο – και κάθε μία από τις Ευρωπαϊκές Δυνάμεις στο συνέδριο της Βιέννης προσπάθησε να ικανοποιήσει δι’ εαυτήν τα δικά της συμφέροντα στην Εγγύς Ανατολή, φιλοτεχνώντας άλλου τρόπου αλυσίδες για τους λαούς.