FtS83

Υπό Περικλέους Αστρακά

1.- Χρήσις του τοπωνυμίου σήμερον :

α) Την ονομασίαν Νεβρόπολις (: Νεβρόπολη) φέρουν δύο οικισμοί της πρώην Κοινότητος Τετρακώμου της Επαρχίας και του Νομού ΄Αρτης, και δη : α) Η Νεβρόπολις με υψόμετρον 600 μ. και κατοίκους 124, κατά την απογραφήν της 18 Μαρτίου 2001 και β) Η Πέρα Νεβρόπολις με υψόμετρον 630 μ. και κατοίκους 110, κατά την απογραφήν της 18 Μαρτίου 2001 [Λεξι-κόν των Δήμων, Κοινοτήτων και Οικισμών της Ελλάδος, της Εθνικής Στα-τιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδος, Αθήναι 1974, σελίς 281, Π. Δρανδάκη : Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Συμπλήρωμα, Τόμος Γ΄, σελίς 604, στήλη πρώτη, Απόφαση αριθμός 6821/ Γ5 – 908 της 4-6-2002 Υπουργών Εθνικής Οικονομίας και Εσωτερικών, (ΦΕΚ, τεύχος Β, αριθμός 715 της 12-6-2002)]. ΄Ηδη σήμερον αι πρώην Κοινότητες Τετρακώμου, υπάγονται εις το Δημοτικόν Διαμέρισμα Τετρακώμου του νέου Δήμου Αθαμανίας [άρθρον 1 παρ. 4 περίπτωσις 2 του νόμου 2439 της 3/4 -12-1997, «Συγκρότηση της Πρωτοβάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΦΕΚ, τεύχος Α, αριθμός 244 της 4-12-1997)] .
β) Με την ονομασίαν «Δήμος Νεβροπόλεως ή Νευροπόλεως», ήτο γνωστός παλαιός δήμος της επαρχίας Καρδίτσης του Νομού Τρικάλων, ήδη Νομού Καρδίτσης, ο οποίος περιελάμβανε τας μέχρι προ ετών υφισταμένας Κοινότητας Αγίου Γεωργίου, Μορφοβονίου (Βουνεσίου), Κερασιάς, Μεσενικόλα, Μπεζούλας, Μπλάσδου, Νεοχωρίου Πορτίτσης, Φυλακτής (Σερμενίκου) και Κρυονερίου, και, είχεν έδραν την κώμην Μεσενικόλας. Η περιοχή ευρίσκεται εις το νοτιοδυτικόν τμήμα του Νομού Καρδίτσης, επί των ανατολικών κλιτύων (πλαγιών) της Πίνδου. (Παύλου Δρανδάκη : Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια. Τόμος ΙΗ, σελίς 160, στήλη 6). Το πεδινόν τμήμα της περιοχής ήτο γνωστόν, ως οροπέδιον της Νευροπόλεως, όπου κατά την διάρκειαν της κατοχής (1941 – 1944) ελειτούργησεν το αντάρτικον αεροδρόμιον και σήμερον η περιοχή κατελήφθη κατά το μέγιστον μέρος υπό της τεχνικής λίμνης «Πλαστήρα». Την παλαιάν ονομασίαν διασώζει σήμερον το Υποθηκοφυλακείον Νευροπόλεως ή Νεβροπόλεως, το οποίον εδρεύει εις την κωμόπολιν «Μεσενικόλας» .
Μετά την εφαρμογήν του νόμου 2539/1997 εδημιουργήθη ο νέος Δήμος Νεβρόπολης Αγράφων, αποτελούμενος από τας κοινότητας Καρβασαρά, Καρίτσης Δολόπων, Κρυονερίου, Μπελοκομίτη, Νεοχωρίου, Πεζούλας και Φυλακτής, αι οποίαι κατηργήθησαν. Έδρα του νέου Δήμου ωρίσθη ο οικισμός Πεζούλα της τέως Κοινότητος Πεζούλας, και
γ) Το μικρόν οροπέδιον επί του όρους Καλλιδρόμου, το οποίον φέρει την ονομασίαν Νευρόπολις (Νευρόπολη). Μάλιστα, κατά τους παλαιοτέρους χρόνους και τουλάχιστον ολίγους χρόνους μετά την επανάστασιν του 1821 υπήρχεν μικρός οικισμός, με την ονομασίαν Νεβρόπολις ή Νευρόπολις και είχεν 49 κατοίκους, κατά την απογραφήν του 1686, και 100 κατοίκους, κατά την απογραφήν του 1810 (Ιωάννης Βορτσέλης, Φθιώτις Αθήναι 1907, σελίς 461). Μάλιστα το μικρόν οροπέδιον του Καλλιδρόμου Φθιώτιδος χαρακτηρίζεται υπό του Γεωργίου Σφήκα ως «Νευρολίβαδο» (Ελευθερο-τυπία 10-4-1997, σελίς 32, στήλη πρώτη).
Εις την υπ΄ αριθμόν 392/27 Μαρτίου 1935 απόφασιν του Β΄ Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας γίνεται χρήσις του τύπου Νευρουπόλεως και συγκεκριμμένως αναγράφεται επί λέξει : «… Βραδύτερον ο Νομάρχης Φθιώτιδος δια της υπ΄ αριθμ. 5894/1928 αποφάσεώς του διέταξεν τον καθορισμόν της μεταξύ των αυτών ως άνω κοινοτήτων διαχωριστικής γραμμής από της Γεφύρας Παπαδιάς μέχρι του δάσους Νευρουπόλεως, ήν η ρηθείσα έκτασις είχε παραλείψει να καθορίση …» (πρώτη σελίδα πρώτον φύλλον της άνω αποφάσεως).
Παρά ταύτα εις το πρόχειρον Σκαρίφημα του Διαχωρισμού των διοικητικών ορίων Ελευθερίου και Σκαμνού Φθιώτιδος, το υπάρχον εις τον σχετικόν φάκελλον, ο οποίος διατηρείτια εις την Νομαρχίαν Φθιώτιδος, γίνεται χρήσις του όρου «Νευρόπολις».
2.- Φιλολογικαί και ιστορικαί μαρτυρίαι χρήσεως του τοπωνυμίου :
α) Εις το δημοτικόν άσμα «Ο Παπάς ο Κλέφτης», το οποίον αναφέρεται εις τον Ευθύμιον Βλαχάβαν, άλλως γνωστόν Παπα-ευθύμην, χρησιμοποιείται ο τύπος «Ευρύπολις», αναφέρεται εις την περιφέρειαν του παλαιού Δήμου Νευροπόλεως ή Νεβροπόλεως Αγράφων του νομού Καρδίτσης, και έχει ως εξής :

<<Ο ΠΑΠΑΣ ΚΛΕΦΤΗΣ
Ένας πασάς εβγήκε ‘σ τήν Ευρύπολιν,
Αρματωλούς μαζόνει, κλέφταις κυνηγά .
Και τον παππάν γυρεύει τον γραμματικόν . –
«Πού είσαι, παππά μου, κλέφτη, και γραμματικέ ;
» Έλα να προσκυνήσης με τ’ αδέρφια σου .
» Και με τους εδικούς σου, τα ‘ξαδέρφια σου .
» Σε κλαίν τα μονοπάτια ‘που περπάταες,
» Σε κλαίν η κρυοβρυσούλες με το κρυόν νερόν.»>>.

Το κείμενον παρατίθεται, ως ακριβώς εδημοσιεύθη το πρώτον υπό του γάλλου Κλαυδίου – Καρόλου Φωριέλ (FAURIEL), εις το έργον του «Τα δημοτικά τραγούδια της Συγχρόνου Ελλάδος, Παρίσι 1824), (ελληνική μετά-φρασις Απ Δ. Χατζηεμμανουήλ, Εκδόσεις Χ. Τεγόπουλος – Ν. Νίκας, Αθή-ναι 1955, σελίδες 149 – 152, Μετάφρασις Αλέξης Πολίτης … Ηράκλειον 2000 Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Τόμος Α΄, σελίδες 158 – 161).
Μάλιστα ο γάλλος εκδότης, εις το προτασσόμενον εισαγωγικόν σημείωμα, εν σχέσει προς το ανωτέρω τοπωνύμιον «Ευρύπολις», εκθέτει, πλην των άλλων και τα εξής : «… Εις αυτό αναφέρεται ένας πασάς, ο οποίος έρχεται εις την Ευρύπολιν – συνηθέστερον λέγεται Ευρόπολις ή Νευρόπολις – πόλιν κειμένην εις τα σύνορα των Αγράφων της Θεσσαλίας και της Δωρίδος, όπου συγκεντρώνει Αρματωλούς, δια να καταδιώξη ένα αρχηγόν Κλεφτών, ο οποίος δεν κατονομάζεται, αλλά μόνον ορίζεται δια δύο διαφόρων χαρακτηρισμών, ενός αορίστου, ανθρώπου μορφωμένου, του γραμματέως, του άλλου καθωρισμένου, του ιερέως …» (σελίς 149).
Το ως άνω δημοτικόν άσμα δημοσιεύεται υπό του Σπυρίδωνος Ζαμπε-λίου, (΄Ασματα δημοτικά της Ελλάδος, Κέρκυρα 1852, ανατύπωσις, Αθήναι 1978, σελίς 76), υπό Αντωνίου Μανούσου, (Τραγούδια Εθνικά. Κέρκυρα 1850, ανατύπωσις Αθήναι 1969, σελίς 208), υπό της Ακαδημίας Αθηνών. (Δημοτικά Τραγούδια Τόμος Α΄ Αθήναι 1962, σελίς 218), υπό του Arnoldus Passow, (Ρωμαϊκά Τραγούδια Λειψία 1860, σελίς 104 – 105) και άλλων.
Εις όλας τας ανωτέρω εκδόσεις διατηρείται ο τύπος γραφής «Ευρύπολιν», «Ευρύπολις» και «Ευρύπολη».
β) Ομοίως ο τύπος Ευρύπολις απαντάται και εις το δημοτικόν ΄Ασμα «Ο Λεπενιώτης», ως ακριβώς δημοσιεύεται υπό του Σπυρίδωνος Ζαμπελίου και παρατίθεται, υπ΄ αριθμόν 96, σελίς 81 του προμνημοθεύντος έργου, αναδημοσιεύεται υπό του Passow, έχει δε ως εξής :

<<ciii
Ο ΛΕΠΕΝΙΩΤΗΣ
Frgm.
Ζαμπ. 673, 96
1815
ΑΓΡΑΦΑ

Εσείς πουλί ‘άγρια κ’ ήμερα, άγρια κ’ ημερωμένα,
Εσείς δουλειά δεν έχετε αυτού ςτα Βλαχοχώρια,
Διαβάτ’ απάνου ςτ’ ΄Αγραφα πέρ’ απ’ τα Βλαχοχώρια,
Να βρήτε τους αρματωλούς τους τρεις Λεπενιωταίους.
Σε τι βουν να βρίσκωνται, σε τι κεφαλοχώρια,
Τέτοιο κακό δεν καρτερούν, Τούρκους δεν παντεχαίνουν.
Ο Νακοθέας φώναξε ‘πό μες από τον πύργο .
,,Βαρήτε τους αρματωλούς και τους Λεπενιωταίους. ” –
Δέκα τουφέκια πέφτουνε κι’ άλλα σαράντα πίσω,
Αχούνε κάμποι και βουνά και τα πουλιά σκορπίζουν.
,,Νάκο σαν είχε πόλεμο, δε μώστελνες χαμπέρι,
Να μάσω τα μπουλούκια μου, που τάχω σκορπισμένα,
Τον Τριάγκα ςτην Ευρύπολι, Δραγκίστα ςτη ‘Ρεντίνα,
Κι’ αυτό το Γιάννη Μπαταριά, πούνε ςτο πέρα κόλι,
Νάβλεπες τ’ είναι πόλεμος και κλέφτικο γιουρούσι. ” –>>.
(΄Ιδετε και Passow, μνημονευθέν έργον, σελίς 83, Ακαδημία Αθηνών, μνημονευθέν έργον, σελίδες 204 – 205, Γιάννης Βλαχογιάννης : Προπύλαια, Τόμος Α΄, Αθήνα 1900 – 1908, σελίς 133). Ο Βλαχογιάννης διορθώνει το «Ευρύπολιν» ως εξής : «Τον Τζόγκα απ΄ τη Νευρόπολη, Φραγκίστα απ΄ τη Ρεντίνα …».
Και το ως άνω άσμα αναφέρεται εις την Νευρόπολιν Αγράφων.
γ) Το δημοτικόν άσμα η Νευροπολίτισσα, το οποίον κατεγράφη υπό του γερμανού H. Ulrichus [Passow : praefatio (πρόλογος), σελίς VI] και δημοσιεύεται υπό του Arnoldus Passow εις την σελίδα 429 του μνημονευ-θέντος έργου, και έχει ως εξής :

<<dlxx
Η ΝΕΥΡΟΠΟΛΙΤΙΣΣΑ
U.
,, Μωρή Νευροπολίτισσα, μωρή ξεπατωμένη,
Τον άντρα σου δεν αγαπάς, τον ξένον τι τον θέλεις; ” –
,,΄Αντρας μ΄ ας γίνη μάρμαρο κι’ ο ξένος κυπαρίσσι ;
Περνώ, πατώ το μάρμαρο, φιλώ το κυπαρίσσι. ” –
Numeros aliter constituit U.>>.

Ο αυτός συγγραφεύς εις την σελίδαν 647 του έργου του παραθέτει και γεωγραφικόν πίνακα, όπου σημειώνει : «Νευρόπολις, vicus prope Salonem [= κώμη, χωρίον πλησίον των Σαλώνων (Αμφίσσης) cfr. Ευρύπολις 570, 1].
Προφανώς το ως άνω άσμα αναφέρεται εις την Ευρύπολιν του Καλλιδρόμου.
Εις τον αυτόν γεωγραφικόν πίνακα και εις την σελίδα 644 σημειώνει: «Ευρύπολις, Ευρόπολις, s . Νευρόπολις .opp. Acarnaniae. 103, 13 133, 1).
Εις τα ως άνω τρία άσματα διασώζονται οι τύποι Ευρύπολις, Ευρόπολις και Νευρόπολις».
Ο δε κάτοικος της Νευροπόλεως χαρακτηρίζεται ως Νευροπολίτης (ο) και Νευροπολίτισσα (η).
Το Νευροπολίτης εχρησιμοποιήθη και ως επώνυμον : (Μανόλη Τριανταφυλλίδη : Τα οικογενειακά μας ονόματα. Θεσσαλονίκης 1982, σελίς 32, Ηλίας Ν. Παπανικολάου. Μπράλος Λαογραφία, Αθήνα 1991, σελίς 25, όπου παραθέτει το κείμενον μίας συναλλαγματικής, εκδοθείσης εν Αμφίσση, την 9 Μαΐου 1879, δια δρχ. 154 εις διαταγήν Αργύρη Ν. Νευροπολίτου).
δ) Εκ των σχετικών εγγράφων του φακέλου του Κωνσταντίνου Καλαντζή του Κ. των Γενικών αρχείων με αύξοντα αριθμόν αξιωματικών 822, περί της πολεμικής δράσεώς του, κατά την επανάστασιν του 1821, ανα-φέρουν πλην των άλλων, τας διαφόρους μάχας και επί λέξει : «… Πολέμησε από την αρχή του αγώνα, παίρνοντας μέρος στη Πολιορκία του Φρουρίου Λειβαδιάς και έπειτα σε πολλές μάχες υπό τον Οδυσσέα, Γκούρα, Γιάννη Μαμούρη, όπως στα Βασιλικά, ξανά στη Λειβαδιά, Αγία Μαρίνα, Στυλίδα, Αμπλιάνη, Υπάτη, Ροσάλιο Ευρίπολης (: Διόρθωσις : Ευρύπολης) …» (Γιώργη Β. Λουκά – Φανοπούλου : Θήβα και Λειβαδιά. Χωραΐται και χωρικοί στο 21, Αθήνα 1976, τόμος Β΄, σελίς 93), και
ε) Ο Μακρυγιάννης περιγράφοντας την μάχην εις την Νευρόπολιν, χρησιμοποιεί τον τύπον Νευρόπολη και συγκεκριμένα επί λέξει :
«… Τα 1822, του Γιούνη η έβγα απάνου κάτου, αφού μπήκαν οι Τούρκοι μέσα και πήγαν στον Μωριά, δεν μπόρεσαν να μπάσουνε ζαϊρέδες, ότι καθημερινώς τους πολεμούσαμε κλέφτικα εις τα στενώματα. Τότε μία ποσότης Τούρκων έπιασαν τη Νευρόπολη, ως τόπος δυνατός, κι’ άνοιξαν και τον δρόμον δια να περνούν ζαϊρέδες εις Πελοπόννησο, εις Αθήνα απ’ όξω, οπούχαν ορδιά κατ’ τον Ρωπόν, εις ΄Εγριπον, και να ‘φοδιάζουνε όλα αυτά τα μέρη …» (Μακρυγιάννη : Απομνημονεύματα Εισαγωγή – Σχόλια Σπύρου Ι. Ασδραχά Αθήναι, Εκδόσεις Α΄ Καραβία, σελίς 96). Και πολλοί άλλοι συγγραφείς χρησιμοποιούν τον τύπον «Νευρόπολη» ή «Νευρόπολις» (Παναγιώτου Ι. Τσώνη : Ο νομός Φθιώτιδας, Αθήναι 1983, σελίς 188, Ηλίας Παπανικολάου : Μπράλος Αθήνα 1991, εις πολλάς σελίδας, Ηλίας Καινούργιος : Λαογραφικό «Η Ρούμελη», «Το Παλιοχώρι», «Οι Σαρακατσα-ναίοι, Αθήνα 1978, σελίς 118 : «Κατά ομολογίες παλιών γερόντων, στη Νευρόπολη και δυτικά της βρύσης Τριανταφυλλιά, υπήρχε ορεινό χωριό …» και σελίδα 119 «… Πάνω στη Νευρόπολη του Καλλιδρόμου και κοντά στην Καλαμποκιά, υπάρχει μία βρύση με ξύλινο κανάλι, η ΄΄Τριανταφυλλιά΄΄…».
Το χωρίον Νευρόπολις υπήρχεν ολίγα χρόνια μετά την επανάστασιν του 1821.
Κατά την διάρκειαν της Τουρκοκρατίας απετέλει τουρκικόν τσιφλίκιον. Κατά το έτος 1839 επωλήθη υπό της Χατζη-μεχμέταινας εις τον Νικόλαον Σκουμπουρδήν, αντί τιμήματος 12.859 δραχμών, πιστωθέντος και εξοφλητέου εις 6 έτη προς τόκον 8%, όστις ανήρχετο εις το ποσόν των 6.168 δρχ. Εις τα σχετικά έγγραφα της μικτής επιτροπής, εκ δύο (2) ελλήνων δικαστών και δύο (2) τούρκων δικαστών, τα οποία φυλάσσονται εις τα Γενικά αρχεία του Κράτους, απαντώνται και οι δύο τύποι, Νεβρόπολις και Νευρόπολις.
Συγκεκριμένα εις τον καταρτισθέντα κατάλογον της Επαρχίας Ζητου-νίου, απαντάται ο τύπος Νεβρόπολις, ενώ εις τον κατάλογον των εντεύθεν του Σπερχειού οθωμανικών διαφιλονικουμένων κτημάτων απαντάται ο τύ-πος «Νευρόπολις» (Ιωάννης Ευαγγέλου Μακρής : «Το ιδιοκτησιακό κάθε-στώς των χωρίων της Επαρχίας Ζητουνίου, κατά τα πρώτα μεταπελευθερω-τικά χρόνια (1833 – 1840 μ.Χ. περίπου) σύμφωνα με τα πρακτικά της Μικτής Ελληνοτουρκικής Δικαστικής Επιτροπής», εις πρακτικά 1ου Συνεδρίου Φθιωτικής Ιστορίας, 3 – 4 Νοεμβρίου 2001, του Πνευματικού Κέντρου Σταυρού, Λαμία 2002, σελίδες 141 – 153, και ιδία σελίδα 149 και 152, όπου δημοσιεύονται φωτοτυπίαι των εγγράφων του Γ.Α.Κ.).
Ομοίως ο τύπος Νευρόπολις χρησιμοποιείται και εις το από 20 Ιουνίου 1841 Βασιλικόν Διάταγμα, δυνάμει του οποίου ιδρύθη ο παλαιός Δήμος Ηρακλειωτών.
3.- Και κατόπιν όλων των ανωτέρω τίθενται δύο ερωτήματα, πρώτον πόθεν παράγεται η λέξις Νευρόπολις, και, δεύτερον ποία η ορθή γραφή του τοπωνυμίου ;
Η Νευρόπολις είναι η Ευρύπυλος εν Οίτη των αρχαίων.
Το όρος Καλλίδρομος εις την αρχαιότητα ωνομάζετο Οίτη [Ηρόδοτος Ζ΄ 176.2, Παυσανίας Λακωνικά ; 4. 8, Φωκικά 20.1, Στράβων 9.4.12., ή (428)]. Οι Οιταίοι είχαν εγκατασταθεί επί της Οίτης και τας κλιτύς (πλαγιάς) αυτής προ του 1200 π.χ., ήσαν κλάδος των Αινιάνων και κατά βάσιν ήσαν φύλον ποιμενικόν και ληστρικόν (Θουκιδίδης Α.1.5, Γ.92). Ομοίως η γλώσσα των ανήκεν εις την αιολικήν – αχαϊκήν (Θεσσαλικήν) διάλεκτον.
Δια της Νευροπόλεως του Καλλιδρόμου διήρχετο η Ανοπαία (ανηφορική) ατραπός. Όταν οι χρησιμοποιούντες την άτραπον, έφθανον εις την Νευρόπολιν, ευρίσκοντο, μετά την διέλευσιν από στενωπούς και ανωφερείας, προ μίας ευρείας επιπέδου εκτάσεως (: Πύλης), η οποία ατραπός διεκλαδίζετο, οδηγούσα το μεν δια της καθόδου διαμέσου του άνω του χωρίου Παλαιοχωρίου αυχένος εις την χώραν των Δωριέων και Φωκέων, το δε συνεχίζουσα, δια του Μουρούζου και της Παλαιοσουβάλας, ωδήγει εις την χώραν των Επικνημιδίων Λοκρών.
Αντίστοιχος ήτο και η πεδινή διάβασις, διερχομένη δια των Θερμοπυλών (Θερμαί + Πύλαι)
Η λέξις πύλη εις την αρχαίαν ελληνικήν γλώσσαν σημαίνει, όχι μόνον την θύραν της οικίας, ενός μεγάρου, αλλά και είσοδον, δίοδον, άνοιγμα, στόμιον, πάροδον, ορεινήν διάβασιν, ισθμόν, πορθμόν (πρβλ. Στράβων : Γεωγραφικά, Βιβλίον Θ § ΙV, αριθμοί 12 και 13, έκδοσις Κάκτου, αριθμός 248 σελίς 152 : «… ολίγην δ΄ απολείπει πάροδον τοις από της παραλίας εμβάλλουσιν εις τους Λοκρούς εκ της Θετταλίας. Την μεν ούν πάροδον πύλας καλούσι και στενά και Θερμοπύλας …». .
Οι αρχαίοι έλληνες εχρησιμοποίουν και το γράμμα F, το λεγόμενον δίγαμμα, και τούτο επροφέρετο ως το σημερινό γράμμα β, της ελληνικής γλώσσης, το γράμμα «V» της λατινικής (novus), το γράμμα «W»της γερμανικής γλώσσης.
Το γράμμα F (= W) απετέλεσεν ιδιαίτερον φώνημα του συστήματος της ελληνικής, δηλούμενον κανονικώς εις την Μυκηναϊκήν Ελληνικήν (Wa – na – ka = Fαναξ – άναξ, βασιλεύς), πλην όμως εξηλείφθη, λίαν ενωρίς, περί το 800 π.χ. εις την Ιωνικήν Αττικήν διάλεκτον, εις τας άλλας διαλέκτους το γράμμα F διετηρήθη και επιβεβαιούται η χρήσις του εκ των ανακαλυφθεισών επιγραφών έως τον 4ον αιώνα π.χ. [΄Ιδετε επιγραφήν του 4ου π.χ. αιώνος εξ Ηρακλείας Φθιώτιδος, «Οι πίνακες της Ηρακλείας» C.D. BUCK : The Greek dialects. The Univ .of Chicago Press 1955, σελίς 273, αναδημοσιευομένη υπό Γ. Μπαμπινιώτη, μνημονευθέν έργον, σελίς 242 – 243, ως και απόσπασμα επιγραφής εκ του ναού της ελαφηβόλου Αρτέμιδος εις Υάμπολιν (σημερινόν Καλαπόδιον) της επαρχίας Λοκρίδος του νομού Φθιώτιδος εχούσης : «… ΤΟΝ ΝΕFΟΝ ΤΟΝ …»]. (Αναστάσιος Ιωαν. Δαλιάνης : Τα μεγάλα Ελαφηβόλια και οι ναοί της Αρτέμιδος και του Απόλλωνα : Αθήνα 2000, σελίς 907, και Σ. Δωρικός – Κ. Χατζηγιαννάκης : Το Δίγαμμα F. Ιστορία ενός Πανάρχαιου Φθόγγου της Ελληνικής Γλώσσης. Αθήνα Νοέμβριος 2000).
Συγκεκριμένως το γράμμα F μεταξύ των φωνηέντων εξηλείφθη τελείως, μεταξύ δε φωνήεντος και επακολουθέντος συμφώνου μετετράπη εις το φωνήεν υ (Γ. Μπαμπινιώτη Συνοπτική Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσης, Ε΄ Έκδοσις, Αθήνα 2002, σελίδες 66 και 106, Ιωάννου Σταματάκου : Ιστορική Γραμματική της Αρχαίας Ελληνική. ΄Εκδοσις Ε΄ Αθήναι 1999 σελίδες 84 – 86, Γ.Δ. Ζηκίδου : Ομηρική Γραμματική Αθήναι 1889 §§ 99 – 101, σελίδας 28 – 37).
Ούτω εκ του ρήματος πλέF- ω → πλέω, (σ) ρέFω → ρέω, αλλά εις τον μέλλοντα έχομεν πλέF-σω → πλεύσω, (σ)ρέF-σω → ρεύσω κ.λπ. Εκ των γραμμάτων έψιλον (Ε) και δίγαμμα (F) προέκυψεν η δίφθογγος ευ.
Η λέξις Ευρύπυλος είναι σύνθετος εκ του επιθέτου ευρύς και της λέξεως πύλη.
Το ευρύς εγράφετο ε-F-ρύς [εύρος, σανσκριτικά Uruh – μακρύς, αρχική ρίζα ιαπετική ever Γ. Ν. Παπανικολάου, Λεξικόν ρημάτων της Αττικής Πεζογραφίας, Αθήναι 1982, ΄Εκδοσις Δημ. Ν. Παπαδήμα, εις το λήμμα : ευρύνω, σελίς 362, J. B. Hofmann : Ετυμολογικόν Λεξικόν της αρχαίας Ελληνικής, Αθήναι 1974, εις το λήμμα : ευρύς, σελίς 111) και δια της μετατροπής του F εις υ προήλθεν η δίφξογγος «ευ».
Βάσει του νόμου της μεταθέσεως της φωνολογίας, εκ του τύπου Ευρύπυλος, εσχηματίσθη ο τύπος Ευρύπολυς ή Ευρύπολις. Εν συνεχεία βάσει του νόμου της αφομοιώσεως ή εξομοιώσεως, το δεύτερον φωνήεν της λέξεως Ευρύπολις εγένετο το ίδιον της γειτονικής επομένης συλλαβής και εσχηματίσθη ο τύπος Ευρόπολις. Οι τύποι ΄΄Ευρύπολις΄΄ και ΄΄Ευρόπολις΄΄, συναντώνται και εις τα ανωτέρω παρατεθέντα δημοτικά άσματα, όπου κατά κανόνα διασώζονται αρχαιότεροι τύποι και μορφαί της γλώσσης. Τέλος δια της συνεκφωνήσεως του γράμματος ΄΄ν΄΄ του άρθρου την ΄΄Ευρύπολιν΄΄ εσχηματίσθη ο τύπος «Τη Νευρόπολιν» και εκ της αιτιατικής «Νευρόπολιν» εσχηματίσθη η ονομαστική «Νευρόπολις». Καθ΄ όμοιον τρόπον εσχηματίσθησαν και τα τοπωνύμια Ικαρία > Νικαρία, ΄Ιος > Νιό, Αβαρίνον > Ναβαρίνον, Ομυαλός > Νομυαλός, κ.λπ. (Νεοελληνική Γραμματική ΟΕΣΒ Αθήνα 1941, § 175 0 181, σελίς 80. Γιάννη Τσουδερού : Ιστορική Γραμματική της Κοινής Νεοελληνικής . Εκδοτικός Οίκος : Gutenberg, Αθήνα, 1983, § 28, σελίδες 252 – 253. Αγαπητού Γ. Τσοπανάκη : Νεολλη-νική Γραμματική Αθήνα – Θεσσαλονίκη 1994 § 237, σελίς 164. Φιλήντα Μ. Γραμματική της ρωμαϊκής Γλώσσας Α΄ 1907, Β΄ 1910 § 441 κ.λπ.)
4.- Υποστηρίζεται η άποψις, ότι το τοπωνύμιον πρέπει να γράφεται ως Νεβρόπολις, διότι η λέξις είναι σύνθετος εκ των λέξων νεβρός και πόλις. Η λέξις νεβρός σημαίνει το νεογνόν της ελάφου, το ελαφόπουλο (λαφόπουλο), το ελαφάκι (λαφάκι). Μάλιστα ο Γιάννης Ζήβας (περιοδικόν Γεωτρόπιον, τεύχος 200 της 7/2/2004 σελίς 11) υποστηρίζει επί λέξει : «… Η ονομασία ΄΄Νεβρόπολη΄΄ προέκυψε από τη λέξη ΄΄νέβρος΄΄, που σημαίνει ελαφάκι, διότι προφανώς η περιοχή από αρχαιοτάτων χρόνων ήτο γεμάτη από ελάφια …». (Ίδετε και Βίκτωρ Σαμπώ εις φύλλον 13, Οκτώβριος – Νοέμβριος – Δεκέμβριος 2003 της εφημερίδος : Παλαιοχώρι Δωριέων Φθιώτιδος, σελίς 4, ο οποίος ομιλεί περί πόλεως των ελαφιών, περί ελαφοπόλεως. Μερική αναδημοσίευσις εις Φωνήν Σκαμνιωτών, φύλλον 75, Ιανουάριος – Φεβρουάριος 2004, σελίς 5, στήλαι 4 – 5).
Συνεπώς το τοπωνύμιον ανήκει εις την κατηγορίαν των ζωωνυμιών. Εκ της μελέτης των σχηματισθεισών ζωωνυμιών, από της αρχαιότητος μέχρι της εποχής μας, προκύπτει, ότι ουδέποτε εσχηματίσθη τοπωνύμιον εκ του ονόματος ζώου με δεύτερον συνθετικόν την λέξιν πόλις [ίδετε Χ. Π. Συμεωνίδη : Εισαγωγή εις την Ελληνική Ονοματολογίαν. Θεσσαλονίκη 1992, Αφοί Κυριακίδη, σελίς 31, Γεωργίου, Ι. Κορμούλη Περί του Ετύμου της λέξεως Χαννιά, Αθήναι 1937, (Διδακτορική Διατριβή), σελίδες 36 – 52, όπου κατάλογος τοπωνυμιών σχηματισθεισών εκ ζώων].
Ούτω εκ των λέξεων έλαφος ή νεβρός έχομεν τοπωνύμια : ΄Ελαφος, Ελαφίνα, Ελαφότοπος, Ελαφοχώριον, Ελαφοπήδημα, ΄Ελαφόνησος, Ελαφο-νήσι, Ελαφοβούνι, Νεβροβουνίστα (χωρίον νομού Καρδίτσης Μ.Ε.Ε. Τόμος ΙΗ σελίς 160, μετονομασθέν εις «Πευκόφυτον»), Νευρολείβαδο κ.λπ..
Το έτυμον της λέξεως νεβρός είναι αβέβαιον και σκοτεινόν, έχουν δε διατυπωθή και υποστηριχθή πολλαί γνώμαι και απόψεις και δη :
α) εκ του αρνητικού νε + βορά, σχηματίζεται Νέβορος > νεβρός, ιαπετικόν gver.
β) εκ του νεF, παράβαλε νέFος = νέος, λατινιστί novus = νέος.
γ) από : (σ) νεβ-ρος > νεβρός
δ) εκ του (s) negU-ros = χρωματιστός, ποικιλόχρους, αρμενιστί, nerk (γεν. nerkoy = χρώμα κ.λπ). (Λεξικόν Hofmann, σελίς 257, λήμμα :νεβρός, Παπανικολάου, σελίς 616, λήμμα νεβρίζω. Λεξικόν Σταματάκου, σελίς 647, λήμμα : νεβρός. Λεξικόν Μπαμπινιώτη σελίς 1168, λήμμα : Νεβρός Κ. Κιουπκιολή : Λεξικό της αρχαίας Ελληνικής γλώσσας Αθήνα 2001, σελίς 545, λήμμα : νεβρός, κλπ).
Βάσει των ανωτέρω, και, εάν ήθελεν γίνει δεκτή η άποψις, ότι το τοπωνύμιον παράγεται και ετυμολογείται εκ της λέξεως Νεβρός, πάλιν θα είχομεν ΝεFρo + πολις > Νευρόπολις και όχι Νεβρόπολις. Ταύτα δια την ορθήν γραφήν του τοπωνυμίου.
Περαιτέρω η ετυμολόγησις του τοπωνυμίου, εκ των λέξεων Νεβρός + πόλις, δεν είναι δυνατόν να είναι ορθή, καθ΄ όσον προσκρούει εις γλωσσι-κούς νόμους, φωνητικούς, τυπικούς κλ.π., οδηγεί εις την παράβασιν τουτων και δεν συμβάλλει εξ αντιθέτου εις την εφαρμογή και κραταίωσιν αυτών.
Η ελληνική γλώσσα είναι γλώσσα σημασιολογική και η προτεινομένη ετυμολογία των τοπωνύμιου ΄΄Νεβρόπολις΄΄, εκ της λέξεως Νεβρός + πόλις, προσκρούει εις την λογικήν, καθ΄ όσον τα ζώα και δή οι νεβροί (ελαφό-πουλα), δεν σχηματίζουν πόλεις. Εξ άλλου εις την ευρυτέραν περιοχήν της Νευροπόλεως του Καλλιδρόμου υπάρχει και το τοπωνύμιον Ελαφοβούνι.
Η παραδοχή της ως άνω απόψεως, ότι η λέξις είναι σύνθετος εκ της λέξεως νεβρός και πόλις, δεν δίδει εξήγησιν των τύπων Ευρύπολις και Ευρόπολις και εκ του λόγου τούτου δεν δύναται να γίνη αποδεκτή.
5.- Οι αρχαίοι έλληνες, τους διαφόρους οικισμούς εχαρακτήριζον με τους εξής όρους :
α) Δια του όρου «κώμη» ωνόμαζον τους πολύ μικρούς οικισμούς, συνήθως οικογενειακού χαρακτήρος. Η κατ΄ αγρούς κώμη ωνομάζετο και «η βρία».
β) Δια του όρου «πόλις» ωνόμαζον τους μεγαλυτέρους οικισμούς, όπως τα σημερινά κεφαλοχώρια. Ο Martin P. Nilsson εκθέτει σχετικά : «… Ο Έλληνας αγρότης ζούσε τις πιο πολλές φορές με μεγάλα χωριά. Πολλές αρχαίες πόλεις με ονόματα γνωστά στην ιστορία, δεν ήταν παρά χωριά, όμοια με αυτά που και σήμερα βρίσκονται στην Ελλάδα ….» (Martin P. Nilsson : Ελληνική Λαϊκή Θρησκεία, Μετάφρασις Ι. Θ. Κακρίδης Β΄ ΄Εκδοσις, Αθήνα 2000, σελίς 3), και
γ) Δια του όρου «΄Αστυ» ωνόμαζον τας πολύ μεγάλας πόλεις, αι οποίαι εχρησιμοποιούντο ως κέντρον διοικήσεως, δηλαδή ως πρωτεύουσα του κράτους – πόλεως. Εις την περιοχήν των Οιταίων υπήρχον η Οίτη, το ιερόν ΄Αστυ του Καλλιμάχου, πόλεις και κώμαι.
Ο όρος «το χωρίον» εχρησιμοποιείτο προς περιγραφήν ωρισμένου τόπου, ωρισμένης εδαφικής εκτάσεως και ουδέποτε εχρησιμοποιείτο προς χαρακτηρισμόν ωρισμένου οικισμού, ως συμβαίνει σήμερον.
Επί της βάσει των ανωτέρω εκτεθέντων, η εδαφική έκτασις της Νευροπό-λεως δεν εδικαιολόγει την ίδρυσιν πόλεως, αλλά μόνον την δημιουργίαν μικρού οικισμού, δηλαδή κώμης (: Vicus) και εντεύθεν δεν ήτο δυνατόν να χρησιμοποιηθή η λέξις πόλις ως δεύτερον συνθετικόν του διαμορφωθέντος τοπωνυμίου Νευρόπολις. Εξ άλλου και τα δεδομένα των απογραφών από του έτους 1686 μ.Χ. και εν συνεχεία μέχρι του έτους 1896 μ.Χ. αποδεικνύουν, ότι ο πληθυσμός της κώμης Νευρόπολις δεν υπερέβη τα 100 άτομα ή 20 οικογενείας, εκάστην των πέντε (5) ατόμων. Κατά την απογραφήν του έτους 1896 μ.Χ. η Νευρόπολις είχε 49 κατοίκους [(19 άνδρας και 30 γυναίκας) Παν. Τσώνη μνημ. έργον σελίς 297], όσους είχεν και κατά την απογραφήν του έτους 1686 μ.Χ., ήτοι ακριβώς προ 310 ετών (1896 – 1686 = 310) , εν ώ κατά το έτος 1810 μ.Χ. είχεν εκατόν (100) κατοίκους .
6. Σχηματικώς η εξέλιξις του τοπωνυμίου έχει : Ευρύπυλος (η) > Ευρύπολις > Ευρόπολις > Νευρόπολις. Οιαδήποτε άλλη γραφή είναι λανθασμένη. Εις δημόσια έγγραφα απαντάται και ο τύπος Νεβρόπολις, ο οποίος συμπίπτει φωνολογικώς (ως προς την προφοράν) προς το Νευρόπολις, πλην όμως δεν είναι ορθός, είναι ημαρτημένος και λανθασμένος και πρέπει να αποφεύγεται η χρήσις του .
7. Η Νευρόπολις ήτο και η βάσις (έδρα) του Δρύοπος, βασιλέως των Δρυόπων (1.350 π.χ. περίπου). Πλησίον της λίμνης (: λούτσας), έλαβον χώραν οι έρωτες της κόρης του Δρυόπης μετά του θεού Απόλλωνος, η δε Δρυόπη ήτο η πρώτη άπιστη Νευροπολίτισσα.
Αλλα περί αυτών εις άλλο σημείωμα.

Αθήναι 4 Απριλίου 2004