FtS82

υπό Ευθυμίου Ι. Αποστολοπούλου
Επιθεωρητή Δασών Στερεάς Ελλάδος

[Με την ευκαιρία γιορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Δασοπονίας]

Η ακανόνιστη και συνεχώς εντονότερη επέμβαση του ανθρώπου στη φύση και η αδιάκοπη εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, είχε ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος και τη διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας.

Οι καταστροφές αυτές άρχισαν να γίνονται περισσότερο αισθητές πριν από ένα περίπου αιώνα, με την αναγνώριση σε μεγάλη κλίμακα του κινδύνου να εξαφανιστούν από τον πλανήτη πολλά φυτικά και ζωικά είδη ή μοναδικά τοπία και τη συνειδητοποίηση του κινδύνου αυτού από ολοένα και περισσότερους ανθρώπους, που άρχισαν να ενδιαφέρονται και να ανησυχούν σοβαρά για το φυσικό περιβάλλον και τη προστασία του.

Τότε λοιπόν γεννήθηκε η ιδέα για τη διατήρηση και την αυστηρή προστασία τουλάχιστον ορισμένων περιοχών που έχουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.

Ο άνθρωπος νοιώθοντας ενοχή απέναντι στη φύση, που τόσο είχε καταστρέψει, είτε από άγνοια, είτε εσκεμμένα με την τεχνολογική του εξέλιξη, αποφασίζει να θέσει κάτω από την προστασία του «φυσικές» περιοχές της γης με μεγάλη οικολογική αξία από την άποψη της διατήρησης μοναδικών ή σπάνιων χαρακτηριστικών, που αποτελούν τη φυσική κληρονομιά κάθε χώρας.

Δημιουργείται έτσι ο θεσμός των προστατευόμενων φυσικών περιοχών, που περιλαμβάνουν χερσαίες ή υδάτινες επιφάνειες, οι οποίες επειδή έχουν ειδικά οικολογικά ή τοπικά χαρακτηριστικά, προστατεύονται νομοθετικά και βρίσκονται κάτω από ειδικό καθεστώς διαχείρισης, με σκοπό τη διατήρησή τους τόσο για την παρούσα, όσο και για τις μελλοντικές γενιές.

Οι προστατευόμενες φυσικές περιοχές έχουν ορισμένα βασικά γνωρίσματα, άλλα σε μεγαλύτερο και άλλα σε μικρότερο βαθμό η καθεμιά τους.

Τα βασικά αυτά γνωρίσματα είναι τα παρακάτω:

• Είναι εκτάσεις χερσαίες ή υδάτινες
• Περιέχουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (φυσικά, οικολογικά, τοπικά κλπ)
• Είναι πολύτιμες για τη διατήρηση της φυσικής κληρονομιάς της Χώρας
• Έχουν ειδική νομοθετική προστασία, κατοχυρωμένη από την πολιτεία
• Εκτός από τις ιδιαίτερες οικολογικές αξίες, εξυπηρετούν ευρύτερες κοινωνικές, οικονομικές και πολιτιστικές αξίες
• Αποτελούν κοινό (δημόσιο) αγαθό, που μπορεί να ικανοποιεί συγχρόνως και εξίσου την ανάγκη πολλών μελών της κοινωνίας, χωρίς η ικανοποίηση του ενός να εμποδίζει την ικανοποίηση του άλλου.

Με βάση όλα τα παραπάνω, ο ορισμός της έννοιας των προστατευόμενων φυσικών περιοχών είναι:

Προστατευόμενες φυσικές περιοχές είναι χερσαίες ή υδάτινες εκτάσεις με ιδιαίτερα φυσικά, οικολογικά ή τοπικά χαρακτηριστικά, που προστατεύονται νομοθετικά και βρίσκονται κάτω από ειδικό καθεστώς διαχείρισης, με κύριο σκοπό τη διατήρηση των ιδιαίτερων αξιών τους, καθώς και την κατάλληλη αξιοποίησή τους, για την εξυπηρέτηση οικολογικών, κοινωνικών και οικονομικών αναγκών, προς όφελος της παρούσας και των μελλοντικών γενεών.

Κατηγορίες προστατευόμενων φυσικών περιοχών

Οι προστατευόμενες περιοχές κατατάσσονται στις παρακάτω δέκα (10) κατηγορίες:

1. Περιοχές αυστηρής προστασίας της φύσης
2. Εθνικά Πάρκα
3. Φυσικά Μνημεία
4. Διαχειριζόμενα φυσικά αποθέματα
5. Προστατευόμενα τοπία
6. Αποθέματα φυσικών πόρων
7. Ανθρωπολογικά αποθέματα
8. Περιοχές πολλαπλής διαχείρισης
9. Βιοσφαιρικά αποθέματα
10. Περιοχές παγκόσμιας κληρονομιάς

Κάθε χώρα, ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν σ΄ αυτή και το συνδυασμό σκοπών που θέλει να επιτύχει, κατατάσσει τις προστατευόμενες περιοχές της σε μία από τις παραπάνω κατηγορίες.

Οι προστατευόμενες περιοχές στη χώρα μας

Στη χώρα μας υπάρχουν τρεις κατηγορίες προστατευόμενων φυσικών περιοχών:

1. Εθνικό δρυμοί, ήτοι εκτάσεις σημαντικού εμβαδού, που περιέχουν οικοσυστήματα ή βιότοπους με σημαντική οικολογική αξία. Από το έτος 1938 μέχρι σήμερα, έχουν κηρυχθεί δέκα (10) Εθνικοί Δρυμοί. Αυτοί είναι: Ο Δρυμός του Ολύμπου, ο Δρυμός Παρνασσού, ο Δρυμός του Αίνου, ο Δρυμός της Σαμαριάς, ο Δρυμός της Οίτης, ο Δρυμός της Πίνδου, ο Δρυμός του Βίκου – Αώου, ο Δρυμός των Πρεσπών και ο Δρυμός του Σουνίου.

2. Αισθητικά δάση, ήτοι δάση ή τοπία με ιδιαίτερο αισθητικό αλλά και οικολογικό ενδιαφέρον, που έχουν σαν σκοπό, εκτός από την προστασία της φύσης, να δώσουν στο κοινό την ευκαιρία να γνωρίσει και να απολαύσει το φυσικό περιβάλλον, με διάφορες δραστηριότητες αναψυχής. Από το έτος 1973, μέχρι σήμερα, έχουν κηρυχθεί δεκαεννέα (19) αισθητικά δάση.

3. Διατηρητέα μνημεία της φύσης, ήτοι μεμονωμένα δένδρα ή συστάδες δέντρων με ιδιαίτερη οικολογική, αισθητική ή ακόμα και πολιτιστική ή ιστορική σημασία. Από το έτος 1975, μέχρι σήμερα, έχουν κηρυχθεί πενήντα ένα (51) διατηρητέα μνημεία της φύσης.

Τέλος, θα πρέπει να αναφέρουμε και δύο ακόμα περιπτώσεις προστατευόμενων φυσικών περιοχών της Χώρας μας, που, όμως, δεν προστατεύονται με την έννοια του συνολικού σημαντικοί οικοσυστήματος, αλλά με την έννοια εφαρμογής μέτρων για την προστασία συγκεκριμένου είδους. Οι περιοχές αυτές είναι:

α) Η περιοχή ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας caretta – caretta στη Ζάκυνθο, ο πιο σημαντικός βιότοπος στη Μεσόγειο για τη διατήρηση αυτού του απειλούμενου με εξαφάνιση είδους και

β) Το θαλάσσιο πάρκο των Βορείων Σποράδων, που αποτελεί ένα από τα τελευταία καταφύγια για τη διατήρηση της Μεσογειακής Φώκιας Monachus – monachus και περιλαμβάνει επίσης σπουδαίους βιότοπους για αγριοκάτσικα (νησί Γιούρα) και για ορισμένα σπάνια αρπακτικά πτηνά, που κινδυνεύουν να εξαφανιστούν.

Προστατευόμενες φυσικές περιοχές στη Στερεά Ελλάδα

Α. Εθνικοί δρυμοί

1. Εθνικός δρυμός Παρνασσού
Κηρύχθηκε εθνικός δρυμός το έτος 1938 και έχει έκταση 35.130 στρέμματα. Είναι ορεινή περιοχή με ενδιαφέροντες γεωλογικούς σχηματισμούς. Καλύπτεται με δασική βλάστηση, στην οποία κυριαρχεί η Κεφαλλονίτικη ελάτη. Περιλαμβάνει επίσης σπάνια φυσικά είδη και αξιόλογη πανίδα. Στον άμεσο περίγυρο του δρυμού υπάρχουν αξιόλογοι αρχαιολογικοί χώροι και χιονοδρομικά κέντρα.

Ο δρυμός βρίσκεται στη γεωγραφική θέση Αράχωβα – Δελφοί – Επτάλοφος και στους Νομούς Φωκίδας και Βοιωτίας.

2. Εθνικός δρυμός Οίτης

Κηρύχθηκε εθνικός δρυμός το έτος1966 και έχει έκταση 70.350 στρέμματα (πυρήνας και περιφερειακή ζώνη). Χαρακτηρίζεται από έντονη ορεινή μορφολογία με ποικιλία τοπογραφικής διαμόρφωσης και υψόμετρα που αρχίζουν από 400 μέτρα περίπου και τα οποία φτάνουν στα 2.116 μ. στην κορυφή Γρεβενό. Ο πυρήνας του δρυμού περιλαμβάνει τους πιο όμορφους και αντιπροσωπευτικούς βιότοπους της Οίτης.

Ο δρυμός βρίσκεται κοντά στην Υπάτη και την Παύλιανη, στο Νομό Φθιώτιδος.

Β. Αισθητικά δάση

1. Οι πλάτανοι της Λαμίας

Κηρύχθηκαν διατηρητέα μνημεία της φύσης το έτος 1980. Είναι τέσσερις αιωνόβιοι και πανέμορφοι πλάτανοι, μοναδικοί στην περιοχή για το μέγεθος και το αισθητικό κάλλος τους. Βρίσκονται στην Πλατεία Λαού στην πόλη της Λαμίας, στο Νομό Φθιώτιδος.

2. Οι πλάτανοι των Κομποτάδων

Κηρύχθηκαν διατηρητέα μνημεία της φύσης το έτος 1976. Αποτελούν συστάδα πέντε γέρικων πλατάνων που συνδέονται με σημαντικά ιστορικά γεγονότα της επανάστασης του 1821. Βρίσκονται στην πλατεία του χωριού Κομποτάδες, στο Νομό Φθιώτιδος.

3. Ο πλάτανος της Αγίας Μαρίνας

Κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο της φύσης το έτος 1980. Είναι γέρικος πλάτανος εντυπωσιακού μεγέθους στην αυλή της εκκλησίας της Αγίας Μαρίνας, που συνδέεται στενά με τα ιστορικά γεγονότα της περιοχής. Βρίσκεται στο χωριό Αγία Μαρίνα στο Νομό Φθιώτιδος.

4. Οι ελιές του Αλμυροποτάμου

Κηρύχθηκαν διατηρητέα μνημεία της φύσης το έτος 1977. Είναι ρεις αιωνόβιες ελιές με σημαντικά μορφολογικά χαρακτηριστικά και αξιόλογη αισθητική παρουσία δίπλα σε παλιά εκκλησία του παραθαλάσσιου χωριού. Βρίσκονται στο χωριό Αλμυροπόταμος της επαρχίας Καρυστίας στην Εύβοια.

5. Το κυπαρίσσι της Πρασιάς

Κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο της φύσης το έτος 1977. Είναι ένα αιωνόβιο κυπαρίσσι εντυπωσιακού μεγέθους με ύψος 35,00 μ. και με περίμετρο κορμού 7,00 μ. που συνδέεται με σοβαρά ιστορικά γεγονότα αφού η κομοστέγη του ήταν καταφύγιο αρματολών και κλεφτών στην επανάσταση του 1821. Βρίσκεται μέσα στο χωριό Πρασιά του Νομού Ευρυτανίας.

6. Το υδροχαρές δάσος της Ιστιαίας

Κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο της φύσης το 1985. Αποτελεί συστάδα αιωνόβιων δένδρων κυρίως φτελιών και δρυών σε πεδινή περιοχή, όπου υπάρχουν υγρότοποι και γεωργικές καλλιέργειες. Η συστάδα είναι υπόλειμμα εκτεταμένου υδροχαρούς δάσους, γεγονός που προσδίδει ιδιαίτερη βοτανική και οικολογική αξία στην περιοχή. Βρίσκεται κοντά στην Ιστιαία (2 χλμ. ανατολικά) στην Εύβοια.

Λαμία, 07.03.2005

Σύνταξη:

Ευχαριστούμε, όλως ιδιαιτέρως και συγχαίρουμε τον Επιθεωρητή Δασών Στερεάς Ελλάδος για το άκρως ενδιαφέρον κείμενό του.

Στον Σκαμνό, απ΄ όπου ο διαπρεπής επιστήμων και κρατικός λειτουργός έλκει την καταγωγή του, έζησε ο παππούς του Ευθύμιος Αποστολόπουλος, εξέχουσα προσωπικότητα με σύνεση και αδιαμφισβήτητο κύρος και έγνοια για τα φυτά. Με δικαιολογημένη υπερηφάνεια φέρει το όνομα του αείμνηστου προγόνου του, που όπως και ο ίδιος σήμερα πράττει, δίδαξε στους συγχωριανούς του το σεβασμό στο δάσος και την κληρονομιά μας σε χλωρίδα. Ατυχώς στη δική μας σκαμνιώτικη μικροκλίμακα, έγιναν μεγάλα εγκλήματα που δεν μπορέσαμε να αποτρέψουμε. Μία συστάδα από τεράστιες βελανιδιές (πουρνάρια υπεραιωνόβια) στο χώρο του Αγίου Αθανασίου κάηκαν από τους Ιταλούς κατακτητές στη διάρκεια της κατοχής. Και ενώ οι Ιταλοί κατακτητές ηττημένοι επέστρεψαν στην πατρίδα τους, το καταστρεπτικό έργο τους συνεχίστηκε στον τόπο μας, αυτή τη φορά από ομοεθνείς και δη συντοπίτες μας!

Να θυμίσουμε το κόψιμο των τεράστιων δένδρων (δρυς) στη θέση Κούκος, κοντά στη Γέφυρα της Παπαδιάς. Το κόψιμο του τεράστιου πλατάνου του Αστρακά, κατεβαίνοντας το μονοπάτι προς το Βαθύρεμα. Με τη χρηματοδότηση του κοινοτάρχη Οίτης, που είναι μάλιστα και δασολόγος (!) ανεύθυνοι συγχωριανοί έκοψαν το ιερό τεράστιο δέντρο που δέσποζε στο χώρο της Βρύσης Γρανισιώτη με πρόσχημα να φτιάξουν δήθεν τη Βρύση. Αποτέλεσμα: Καταστράφηκε η βρύση και η περίτεχνη πέτρινη κατασκευή στο ειδυλλιακό περιβάλλον, όπου δέσποζε το τεράστιο φυτό. Σήμερα, δεν υπάρχει πια, εξαφανίστηκε το μοναδικό μνημείο της φύσης, το μεγάλο δέντρο και ο άλλοτε γραφικός χώρος, πόλος έλξης για επισκέπτες από την ευρύτερη περιοχή, μετετράπη σε .. απεχθές σεληνιακό τοπίο. Μόλις πρόπερσι θρασείς εγκληματίες επεχείρησαν αποψίλωση του δασυλλίου δρυός στην περιοχή Γρανισιώτη.

Σε μία από τις λίγες, δυστυχώς, αποτελεσματικές παρεμβάσεις τους, οι αρμόδιες αρχές, συνέλαβαν πρόσφατα, γνωστό παρανομούντα υλοτόμο που με βαριά μηχανήματα, αλυσοπρίονα, τροχοφόρες αυτοκινούμενες πριονοκορδέλες και παρόμοιο εξοπλισμό αφανίζει συστηματικά ότι απέμεινε από το περιαστικό δασύλλιο του χωριού μας. Έγινε κατάσχεση του εξοπλισμού και έχουμε να δούμε αν πράγματι κάτι λειτουργεί σωστά σ΄αυτόν τον τόπο ή απλά βιώνουμε το θέατρο του παραλόγου.

Ας δεσμευθούμε όμως για το μέλλον ότι κανένας Σκαμνιώτης δεν θα επιτρέψει τη διάπραξη εγκλημάτων σε βάρος σημαντικών μνημείων της φύσης ή του περιαστικού δασυλλίου.