FtS66
Τι σημαίνει για όλους μας ο «πράσινος» τουρισμός;

Έτος του οικοτουρισμού ανακηρύχθηκε το 2002 αλλά η ελληνική κοινωνία δεν φαίνεται να απασχολείται ιδιαίτερα με το ζήτημα. Εδώ, ομοίως, ο κλάδος του τουρισμού δεν αποτελεί εξαίρεση. Μία αξιόλογη έναρξη, σαν αισιόδοξο προοίμιο των σχετικών δραστηριοτήτων, πραγματοποιήθηκε το Νοέμβριο στη Θεσσαλονίκη έχοντας το προνόμιο να τελεί το σχετικό συνέδριο υπό την αιγίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού τουρισμού στα πλαίσια της έκθεσης τουρισμού Φιλοξένια. Στη συνέχεια, όμως, τίποτα!

-Αλλά, όμως, τι είναι ο οικοτουρισμός;

Ακόμη καλά – καλά και βασικά θέματα εννοιολογικού προσδιορισμού του όρου τίθενται σε διεθνές επίπεδο, χωρίς το ζήτημα να έχει κάπου κατασταλάξει. Από την άλλη πλευρά δεν είναι λίγοι εκείνοι από το χώρο του τουρισμού που βλέπουν με αρνητική διάθεση τη σχετική φιλολογία ή και ενοχλούνται όταν διαπιστώνουν πως συγκεκριμένα μέτρα και πόροι οδεύουν προς την κατεύθυνση του οικοτουρισμού.

Όχι μόνον στη χώρα μας, αλλά και στον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο, παρατηρείται μία έλλειψη κανόνων για τον οικοτουρισμό. «Κι εμείς έχουμε πράσινο φυσικό περιβάλλον», ενίστανται μερικοί. Οικοτουρισμός μπορεί να είναι τα πάντα, όσα απαντώνται στη φύση. Οικοτουρισμός, όμως, που θέλει να ανταποκρίνεται στο όρο και στο νόημά του οφείλει να συνδέεται με την ήπια τουριστική ανάπτυξη, τη φιλικότητα προς το περιβάλλον, την κοινωνικά ισοζυγισμένη και οικονομικά δίκαια συμπεριφορά. Με τη σύγχρονη προοπτική της αειφορίας, η ανάπτυξη του τουρισμού θα πρέπει να σέβεται και να συμβαδίζει με τις εθνικές, τοπικές, πολιτισμικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές ιδιαιτερότητες και συνθήκες. Η ανάπτυξη του οικολογικού τουρισμού προσφέρει πολλαπλά πλεονεκτήματα για την προστασία του περιβάλλοντος, την ισόρροπη περιφερειακή ανάπτυξη και την παραμονή του πληθυσμού σε μία συγκεκριμένη περιοχή. Αξίζει να σημειωθεί ότι με το κατάλληλο μοντέλο, οι πλέον ευνοούμενες περιοχές μπορεί να είναι οι απομακρυσμένες και προβληματικές. Ταυτόχρονα, ιδίως αν μιλάμε αποκλειστικά για τη χώρα μας, μπορούμε να δούμε πίσω από την κίνηση αυτή, μία κάποια διεύρυνση της παλέτας των προσφερομένων τουριστικών προϊόντων, κοντά στο βασικό αντικείμενο που είναι «ήλιος, ακτές, θάλασσα» που δέχεται τις μεγάλες πιέσεις από τον διαρκώς εντεινόμενο διεθνή ανταγωνισμό. Να δούμε τον οικοτουρισμό σαν συμπλήρωμα του βασικού τουρισμού, σαν ευεργετική υποστήριξή του και όχι σαν ανταγωνιστικό παράγοντα. Κάτι τέτοιο θα ήταν μέγα λάθος!

Η έλλειψη στη χώρα μας ενός θεσμικού πλαισίου για την ανάπτυξη του «πράσινου» τουρισμού, όπως άλλως καλείται ο οικοτουρισμός, αποτελεί περιοριστικό και ανασταλτικό παράγοντα. Με το θεσμικό πλαίσιο που αποτελεί ένα βασικό ζητούμενο, ρυθμίζονται ζητήματα προστασίας του περιβάλλοντος και της υποδομής για την οικολογική ανάπτυξη.

Είναι γεγονός ότι η απουσία κινήτρων παραμονής του πληθυσμού στις τοπικές κοινωνίες και η έλλειψη γνώσης και κατάρτισης γύρω από τον οικοτουρισμό μπαίνουν στην πρώτη προτεραιότητα για αντιμετώπιση.

Η έλλειψη αυτών των ενιαίων κανόνων και ορισμών, δεν αποτελεί μόνον ελληνικό ζήτημα, αλλά διεθνές φαινόμενο, που αποδίδεται σε μεγάλο βαθμό, αφ ενός μεν στον ανταγωνισμό ανάμεσα στις διάφορες περιοχές και αφ ετέρου στην αδράνεια για τις κατάλληλες νομοθετικές παρεμβάσεις από τις αρχές. Εδώ αποδίδεται επίσης και η έλλειψη ενιαίου ορισμού του οικοτουρισμού που επισημάνθηκε παραπάνω.

Μερικές από τις επιχειρήσεις που εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στην εντατική τουριστική επιχειρηματικότητα, υποβαθμίζουν την έννοια και το ρόλο του οικοτουρισμού. Αντίθετα άλλοι, επίσης από το χώρο της τουριστικής βιομηχανίας, εμφανίζονται με διαφορετική κουλτούρα και αρχές. Ένα προσεγμένο περιβάλλον είναι η φυσική και απαραίτητη προϋπόθεση για όμορφες διακοπές, υποστηρίζουν. Είναι όμως γεγονός ότι περιοχές που κατ εξοχήν συνδέονται με τον οικολογικό τουρισμό, δεν ανήκουν κατά κανόνα στους βασικούς προορισμούς ενός μεγάλου τουριστικού οργανισμού. Μερικοί προχωρούν και διερωτώνται πόσο φιλικό και χρήσιμο στο περιβάλλον είναι το χτίσιμο ενός σωστού ξενοδοχείου με όλες τις κατάλληλες προδιαγραφές σεβασμού και προστασίας του περιβάλλοντος, αλλ’ ωστόσο, χρησιμοποιείται για την προσέγγιση σ΄ αυτό το αεροπλάνο που επιβαρύνει το περιβάλλον ποικιλοτρόπως. Ήδη μερικοί τουριστικοί οργανισμοί, με ευαισθησία πάνω στο πρόβλημα, διαθέτουν πακέτα διακοπών για μακρυνές περιοχές μόνον για ένα σχετικά μεγάλο διάστημα παραμονής και όχι για λίγες μέρες, π.χ. μία εβδομάδα. Τέλος μερικοί αντικαθιστούν τον όρο «οικοτουρισμός» με τον όρο «αγροτουρισμός» που πρακτικά σημαίνει διακοπές και βίωμα στο αγροτόσπιτο, όπως ήδη δοκιμάζεται στις Καναρίους.

Παρά την παρατηρούμενη καθυστέρηση ευρείας ευαισθητοποίησης, δεν θα πρέπει να παραβλέψουμε την όλο και συστηματικότερη αναφορά των Tour Operators σε θέματα περιβάλλοντος μέσα από τις μπροσούρες τους.

-Συνειδητοποίηση του προβλήματος ή μαρκετίστικο τρικ για να κερδίσουν τους ευαισθητοποιημένους για το περιβάλλον πελάτες;
-Όπως κι αν έχει το πράγμα, η εξέλιξη είναι καλή και μακάρι να ενταθεί.

Τα μηνύματα που εκπέμπουν προς τους τουρίστες κατατείνουν στο να τους ζητήσουν μεγαλύτερο σεβασμό στο περιβάλλον που επισκέπτονται κατά τη διάρκεια των διακοπών τους. Να κάνουν οικονομία στο νερό και στο ηλεκτρικό. Να συμβάλλουν στον περιορισμό ενός προβλήματος που δεν θα υπήρχε χωρίς τη δική τους παρουσία.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι νόρμες περιβάλλοντος “Umwelt-TÜV” στη Γερμανία, σαν τις αντίστοιχες, ευρύτατα γνωστές νόρμες ποιοτικής επάρκειας και ασφάλειας συσκευών, μηχανών, αυτοκινήτων κλπ. Εδώ ελέγχεται αν και σε ποιο βαθμό το ταξιδιωτικό πρόγραμμα λαμβάνει υπόψη τις παραμέτρους προστασίας του περιβάλλοντος, πχ μετάβαση στο αεροδρόμιο αναχώρησης όχι με ρυπογόνα μεταφορικά μέσα, αλλά με τον ηλεκτροκίνητο σιδηρόδρομο, σταμάτημα της λειτουργίας του κινητήρα του αυτοκινήτου, του πούλμαν κττ σε κάπως μεγαλύτερα διαλείμματα [stop the engine]. Κάπως ουσιαστικότερες είναι μερικές πρωτοβουλίες Tour operators που κινούνται προς την κατεύθυνση «όχι μόνον να παίρνεις, αλλά και να δίνεις» [nicht nur nehmen, sondern auch geben]. Παράδειγμα αξιοπρόσεκτο η προώθηση έργων σε χώρες υπό ανάπτυξη για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης, την προστασία της φύσης και της πολιτιστικής κληρονομιάς. Πολύ καλή είναι η πρωτοβουλία βάσει της οποίας οι τουρίστες μπορούν να συμμετέχουν σε χορηγίες για στήριξη δραστηριοτήτων αναδάσωσης, υποστήριξης σχολείων (Ταϊλάνδη, Ινδία), η ανακαίνιση σημαντικών μνημείων, όπως ναών (Νεπάλ). Η προαιρετική πρόσκληση του τουρίστα μέσα από τις μπροσούρες να πει τη γνώμη του, να καταθέσει ιδέες για το περιβάλλον ή και να λάβει ενεργό μέρος σε δραστηριότητες, που φαίνεται να κερδίζει έδαφος. Είναι ευτυχές το γεγονός ότι μερικοί μεγάλοι τουριστικοί οργανισμοί διαθέτουν εξειδικευμένα τμήματα στελεχωμένα από ειδικούς επιστήμονες για το περιβάλλον και κάνουν σημαντική δουλειά προς όφελος των περιοχών διακοπών. Πολλοί τουρίστες δείχνουν ένα διαρκώς αυξανόμενο ενδιαφέρον για τα ξεχωριστά ζητήματα που απασχολούν τον τόπο που επισκέπτονται για τις διακοπές τους, όπως π.χ. τις νέες κτιριοδομικές κατασκευές στη Σάμο με ηλιακούς θερμοσυσσωρευτές, τις ανεμογεννήτριες, τις λάμπες που εξοικονομούν ενέργεια και τις διάφορες οικοτουριστικές δραστηριότητες που υποστηρίζονται από την ΕΕ ή τις εθνικές κυβερνήσεις. Το σύστημα ποτίσματος με τις σταγόνες στην αγροτική οικονομία στην Ανδαλουσία, το πότισμα γηπέδου γκολφ και πάρκων με νερό που έχει υποστεί βιολογικό καθαρισμό σε άλλες περιοχές. Τη βέλτιστη διαχείριση των απορριμμάτων των ξενοδοχειακών μονάδων, των βιομηχανικών αποβλήτων και των αστικών ομοίως. Τη καθαριότητα σε δημόσιους και επαγγελματικούς χώρους.

Πολλοί ειδικοί συμφωνούν πως η φύση που δεν προσεβλήθη και δεν υπέστη βλάβη, παραμένει έτσι, μόνον αν αποφέρει χρήματα. Ντόπιοι αποδασώνουν με εντατική υλοτομία πυκνά δάση για προσπορισθούν κάτι, αλλά θα μπορούσαν να πετύχουν το ίδιο, αν όχι κάτι περισσότερο, οδηγώντας τουρίστες μέσα στη ζούγκλα. Χωρίς τους τουρίστες και τα χρήματά τους δεν θα είχαν προοπτική να επιβιώσουν οι γορίλες στην Ουγκάντα ή οι τίγρεις στην Ινδία.

Συμπέρασμα:

Οικολογικοί και οικονομικοί στόχοι μπορεί και πρέπει να προχωρήσουν χέρι – χέρι.
***
Άρθρο του Διευθυντή σύνταξης της ΦτΣ υπό την ιδιότητά του, ως Εφόρου της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Επιχειρήσεων Τουρισμού. Παρατίθεται λόγω του ειδικού ενδιαφέροντος για την ευρύτερη ελληνική περιφέρεια.