FtS66

Στοιχεία και πληροφορίες
από τον Ιατρό κ. Αλέξανδρο Ρωμέση

Ο κ. Αλέξανδρος Ρωμέσης, υπηρέτησε με συνέπεια την επιστήμη του Ιπποκράτη και έχοντας συνταξιοδοτηθεί, ασχολείται συστηματικά με την Ιστορία. Αγαπά ιδιαίτερα το Σκαμνό, που είναι και το δεύτερο χωριό της αδελφής του Μαρίας Αποστολοπούλου – Ρωμέση. Προβληματίστηκε με προηγούμενα κείμενά μας «ψάχνοντας για το Ναό της Αθηνάς» στην ευρύτερη περιοχή μας και δίνει τη δική του εκδοχή αντλώντας στοιχεία από τις περιηγήσεις και ιστορικές καταγραφές του Παυσανία, ο οποίος δίνει μία εικόνα των περιοχών που επισκέφθηκε στην τεσσαρακονταετία 140-180 μ.Χ.

Οι περιηγήσεις του Παυσανία έφθασαν μέχρι τη Δρυμαία και την Μαριολάτα. Δεν προχώρησαν περισσότερο προς Βορράν δηλ. προς τα δικά μας χωριά. Οι μαρτυρίες συνεπώς εστιάζονται στην περιοχή που επισκέφθηκε (Λιλαία, Αμφίκλεια, Τιθρώνιο, Ελάτεια).

Έτσι λοιπόν ο Ναός της Κραναίας Αθηνάς εντοπίζεται βορείως της Ελάτειας στις πλαγιές του Καλλιδρόμου.

«..Σε απόσταση είκοσι περίπου σταδίων από την Ελάτεια βρίσκεται ιερό της Αθηνάς της ονομαζόμενης Κραναίας . Ο δρόμος προς το ιερό είναι τόσο ήπια ανηφορικός που καθόλου δεν κουράζει, και μάλλον λησμονεί κανείς την ανηφοριά του. Ο δρόμος τελειώνει σ΄ ένα λόφο, ο οποίος κατά το μεγαλύτερό του μέρος είναι απότομος, δεν είναι όμως ούτε πολύ φαρδύς ούτε πολύ ψηλός. Πάνω σ΄ αυτό το λόφο έχει γίνει το ιερό και υπάρχουν αυτού στοές και κατοικίες προσιτές δια των στοών, όπου μένουν όσοι υπηρετούν τη θεά, ιδίως ο ιερέας. Τον ιερέα τον διαλέγουν από παιδιά που δεν έχουν μπει ακόμη στην εφηβική ηλικία, φροντίζοντας να περάσει ο χρόνος της ιερωσύνης του προτού ακόμα γίνει έφηβος. Η ιερωσύνη διαρκή πέντε συνεχή χρόνια, κατά τα οποία ζει κοντά στη θεά και κάνει το λουτρό του σε λουτήρα (ασάμινθο) κατά τον παλιό τρόπο . Το άγαλμα είναι κι αυτό έργο των γιών του Πολυκλή και παριστάνει τη θεά οπλισμένη για μάχη. Η ασπίδα της έχει ανάγλυφη διακόσμηση που αποτελεί μίμηση των παραστάσεων που φέρει η ασπίδα της θεάς της λεγομένης από τους αθηναίους παρθένου..»

***
Η απόσταση που δίνει ο Παυσανίας είναι λιγώτερη από 4 χιλιόμετρα. Το επίθετο της θεάς υποτίθεται πως οφείλεται σε όνομα της θέσης Κράνα (πηγή) ή Κράναι (πηγές) ή μάλλον στο «κραναόν» του εδάφους (πετρώδες). Συγγενής είναι η ρίζα των λέξεων κράνος ή κρανίον. Στην περιοχή έγιναν γαλλικές ανασκαφές την περίοδο 1883-84 και αποκάλυψαν λείψανα του ναού και διάφορες επιγραφές.
«παλιό τρόπο» ονομάζει το λούσιμο όχι με καταιωνιζόμενο νερό, αλλά μέσα σε λουτήρα που ο Όμηρος ονομάζει με την προελληνική λέξη «ασάμινθο».