20140202

Ο θάνατος ως μυστήριο, τραγωδία, μύθος, τελετουργία, ηρωική πράξη ή έγκλημα, όλο το φάσμα μιας αξιομνημόνευτης πράξης όπως αυτή απεικονίζεται σε τεχνουργήματα της αρχαιότητας, είναι το θέμα μιας μεγάλης αρχαιολογικής έκθεσης με τον τίτλο «Επέκεινα» που πήρε το εισιτήριο για τη Νέα Υόρκη.

Οργανώνεται από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης σε συνεργασία με το Ιδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης και το υπουργείο Πολιτισμού. Θα παρουσιαστεί στο παράρτημα του Ιδρύματος Ωνάση στη Νέα Υόρκη από τον Δεκέμβριο του 2014 έως τον Μάρτιο του 2015 κι έπειτα θα έρθει στην Αθήνα στη βάση του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, από τον Απρίλιο έως τον Ιούνιο του 2015.

Σύμφωνα με τον διευθυντή του Μουσείου, Ν. Σταμπολίδη, η έκθεση αυτή αποτελεί το δεύτερο μέρος της τριλογίας που ξεκίνησε με τον «Ερωτα» (2009-2010) και θα ολοκληρωθεί με την έκθεση «Ιασις» τον Νοέμβριο του 2014.

Ο αγγλικός τίτλος «Life after death» («Μετά θάνατον ζωή») δείχνει και τη ματιά των οργανωτών στο θέμα, προσφέρουν δηλαδή στο κοινό τα τεκμήρια που δείχνουν πως υπήρχαν δοξασίες και πριν από τους χριστιανικούς χρόνους για τη μετά θάνατον ζωή.

Τα εκθέματα είναι προσεκτικά επιλεγμένα από ελληνικά και ξένα μουσεία. Εχει εξασφαλιστεί ο δανεισμός αρχαίων αντικειμένων και από το Antikenmuseum της Βασιλείας, την Biblioteque Nationale του Παρισιού, το Βρετανικό Μουσείο, το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, όπως ειπώθηκε προχθές κατά την παρουσίαση της έκθεσης στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο.

Η αφήγησή της ξεκινάει από την «Στιγμή του θανάτου»: Τα ποικίλα συναισθήματα των πρωταγωνιστών, τον οίκτο, τη λύπη, το θυμό, την απελπισία, την αποφασιστικότητα, την αποδοχή, την αντίσταση, όπως απεικονίζονται σε διάφορες σκηνές της αρχαίας ελληνικής τέχνης.

Ακολουθεί «Το τελετουργικό της κηδείας»: Χρυσές μάσκες, χαρώνιοι οβολοί, στεφάνια και επιτύμβια σήματα, είναι οι μάρτυρες των αντιλήψεων που είχαν οι αρχαίοι για το μακρύ ταξίδι του ανθρώπου στο επέκεινα.

Ειδική αναφορά γίνεται στους πεσόντες στη μάχη, στους άωρους (νεαρούς) νεκρούς, στους δολοφονημένους (από βίαιο θάνατο), για τους οποίους υπήρχε διαφορετικό τελετουργικό και άλλα κτερίσματα από τους υπόλοιπους θανόντες.

Τι ήταν όμως ο Αδης, στον οποίο κατέληγαν οι ψυχές; Στα Ομηρικά έπη, όπως και σε άλλα επικά ποιήματα της αρχαιότητας, υπάρχουν πολλές πληροφορίες για τον Κάτω Κόσμο, ενώ αρκετές είναι και οι απεικονίσεις σε έργα τέχνης των αρχαίων. Ετσι, σ’ αυτή την ενότητα θα εκτεθούν αντικείμενα που απεικονίζουν τους θεούς του Κάτω Κόσμου και τους νεκρούς. Υπάρχει όμως και η «υπόσχεση» της αθανασίας μέσα από τα Ηλύσια Πεδία. Κάποιοι θα τύχουν αυτής της ιδιαίτερης τιμής, όπως την αντιλαμβάνεται και ο ενάρετος χριστιανός, που πιστεύει ότι θα πάει στον παράδεισο.

Ξεχωριστή ενότητα αφιερώνεται στον Βακχικό-Ορφικό Αδη, στις λατρείες του Διονύσου-Βάκχου, της Περσεφόνης και της Δήμητρας, στα «ορφικά» δόγματα, που επίσης υπόσχονταν έναν «παράδεισο» για τους πιστούς-μύστες τους. Απαραίτητο για το ταξίδι του νεκρού ήταν ένα μικρό έλασμα από χρυσό το οποίο έφερε επάνω του με εγχάρακτες οδηγίες το όνομά του.

Και ο Πλατωνικός Αδης πρόσφερε ελπίδα αθανασίας, καθώς ο φιλόσοφος πίστευε στην αθανασία της ψυχής που ήταν εγκλωβισμένη μέσα στο θνητό σαρκίο του ανθρώπου. Για να απεγκλωβιστεί, έπρεπε ο άνθρωπος να περάσει διάφορες μετενσαρκώσεις ώσπου να γίνει τέλειος κι έτσι να εξαϋλωθεί και να ενωθεί με το σύμπαν.