20140217
Σκαμνός, Γιώργος Αποστολόπουλος
Στοιχεία και πληροφορίες από την κυρία Μαργαρίτα Τσότα, καθηγήτρια Φιλολογίας, λέκτωρ του Πανεπιστημίου Πατρών

Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον η εξαιρετική φίλη πληροφορείται για το επικείμενο διεθνές συνέδριο τον επόμενο Ιούνιο στη Λαμία, με θέμα τον Αχιλλέα, τον κορυφαίο ήρωα του Ομήρου και προσβλέπει σε καλά αποτελέσματα. Δεν της διαφεύγει το γεγονός ότι οι μέχρι τώρα μεμονωμένες, σποραδικές και συνήθως με τοπικιστικά κριτήρια, προσεγγίσεις -μιας και κάθε συντοπίτης της περιοχής της Φθίας επιθυμεί και επιχειρηματολογεί υποστηρίζοντας ότι στη δική του περιοχή βρίσκονται κρυμένα κάτω από τη Γη τα ανάκτορα του Αχιλλέα- καθώς και άλλες αξιόλογες εργασίες, έρχονται επί τάπητος να αντιμετωπισθούν με συστηματικότερο τρόπο και μάλιστα σε διεθνές επίπεδο, με κινητήριο μοχλό τον καθηγητή James- Dimitri Brianas, του Πανεπιστημίου της Φλόριδας. Φορείς υποστήριξης αυτής της προσπάθειας είναι το Achilles Foundation, Florida, USA και το Συμβούλιο για τον Αχιλλέα που δρα στην Ελλάδα.

Ο θεοποιημένος Σπερχειός, όπως διαμορφώθηκε δια μέσω των χιλιετηρίδων, επεξέτεινε ανάμεσα στα όρη Όθρυς, Οίτη και Τυμφρηστό την εύφορη πεδιάδα, όπου η αγροτική οικονομία και η αλιεία, οδήγησαν σε σημαντική οικονομική άνθηση την επικράτεια του Αχιλλέα. Να σκεφθεί κανείς ότι η Τραχίς, που τοποθετείται κάπου στην περιοχή Αλεπόσπιτα – Μεξιάτες, ήταν παραθαλάσσιος οικισμός. Αλλά και στο σχετικά πρόσφατο παρελθόν, αν σταθούμε, στη μάχη των Θερμοπυλών του Λεωνίδα [480 π.Χ.] ο λόγος γίνεται για ένα στενότατο πέρασμα, που σήμερα βέβαια αυτή η περιγραφή δεν αντιστοιχεί στα γεωλογικά δεδομένα. Ο Μαλιακός κόλπος εισχωρούσε όλο και περισσότερο στο χώρο της σημερινής πεδιάδας, όσο πιο πίσω πάμε στο χρόνο [Ταξιδεύοντας στο χρόνο –Φθία Θεσσαλίας, Ταξιάρχου Τσιόγκα, Εκδόσεις Δωδώνη 2003].

Μέσα από τις αναφορές του Ομήρου εξυμνούνται οι φυσικοί πόροι και οι επιδόσεις στην αγροτική οικονομία, αλλά και στον πλούτο της πανίδας, ακόμη δε και η ομορφιά των γυναικών, οπωσδήποτε όμως και οι καρηκομόωντες Αχαιοί του Αχιλλέα [μία παράδοση που κράτησε για πολύ, όπως βλέπουμε και στους 300 του Λεωνίδα που φρόντιζαν την κόμμωσή τους πριν τη μάχη].

[Ομήρου Ιλιάς, Ραψωδία Α, 155]
οὐδέ ποτ᾿ ἐν Φθίῃ ἐριϐώλακι βωτιανείρῃ
καρπὸν ἐδηλήσαντ᾿, ἐπεὶ ἦ μάλα πολλὰ μεταξὺ
οὔρεά τε σκιόεντα θάλασσά τε ἠχήεσσα …
Μετάφραση:
μήτε στην μεγαλόσβολην, την ανδροθρέπτραν Φθίαν
ποτέ μου εβλάψαν τους καρπούς, ότ’ είναι ανάμεσόν μας ..

[Ραψωδία Β’ στίχοι 681-685]
Νῦν αὖ τοὺς ὅσσοι τὸ Πελασγικὸν Ἄργος3 ἔναιον,
οἵ τ᾽ Ἄλον οἵ τ᾽ Ἀλόπην οἵ τε Τρηχῖνα νέμοντο,
οἵ τ᾽ εἶχον Φθίην ἠδ᾽ Ἑλλάδα καλλιγύναικα,
Μυρμιδόνες δὲ καλεῦντο καὶ Ἕλληνες καὶ Ἀχαιοί
Μετάφραση:
Και απ’ τ΄Άργος το Πελασγικόν όσ’ ήλθαν και απ’ την Άλον
και απ’ την Τρηχίνα πληθυσμοί και απ’ την Αλόπην όσοι
κι όσοι απ’ την καλλιγύναικα Ελλάδα και την Φθίαν,
και Μυρμιδόνες και Αχαιοί και Έλληνες..

Οἳ δ᾽ εἶχον Φυλάκην καὶ Πύρασον ἀνθεμόεντα 695
Δήμητρος τέμενος, Ἴτωνά τε μητέρα μήλων,
ἀγχίαλόν τ᾽ Ἀντρῶνα ἰδὲ Πτελεὸν λεχεποίην,
τῶν αὖ Πρωτεσίλαος5 ἀρήϊος ἡγεμόνευε
ζωὸς ἐών· τότε δ᾽ ἤδη ἔχεν κάτα γαῖα μέλαινα.
Τοῦ δὲ καὶ ἀμφιδρυφὴς ἄλοχος Φυλάκῃ ἐλέλειπτο 700
καὶ δόμος ἡμιτελής· τὸν δ᾽ ἔκτανε Δάρδανος ἀνὴρ
νηὸς ἀποθρῴσκοντα πολὺ πρώτιστον Ἀχαιῶν.
Οὐδὲ μὲν οὐδ᾽ οἳ ἄναρχοι ἔσαν, πόθεόν γε μὲν ἀρχόν·
ἀλλά σφεας κόσμησε Ποδάρκης ὄζος Ἄρηος
Ἰφίκλουυἱὸς πολυμήλου Φυλακίδαο6 705
αὐτοκασίγνητος μεγαθύμου Πρωτεσιλάου
ὁπλότερος γενεῇ· ὁ δ᾽ ἅμα πρότερος καὶ ἀρείων
ἥρως Πρωτεσίλαος ἀρήϊος· οὐδέ τι λαοὶ
δεύονθ᾽ ἡγεμόνος, πόθεόν γε μὲν ἐσθλὸν ἐόντα·
τῷ δ᾽ ἅμα τεσσαράκοντα μέλαιναι νῆες ἕποντο.

Μετάφραση
Άνδρες η Πύρασος χλωρή, που η Δήμητρα έχει δάσος,
η Ίτων η πολύαρνη και η Φυλακή εστείλαν,
και της Αντρώνος οι γιαλοί και η Πτελεός χλοώδης.
Ο ανδρείος Πρωτεσίλαος ήτο αρχηγός τους πρώτα.
Τότε τον είχε η μαύρη γη, και έρμη στην Φυλάκην
τον ‘μοιρολόγα η χήρα του στο άκλερό του σπίτι.
Δαρδάνου ακόντι ενέκρωσεν αυτόν κει που πηδούσε
πρώτος των άλλων Αχαιών από την πλώρη μόνος.
Και αυτόν ποθούσεν ο λαός, αν κι ήταν αρχηγός τους.
Άλλο του Άρη βλάστημα, ο ανδράγαθος Ποδάρκης,
υιός του πολυπρόβατου Ιφίκλου Φυλακίδη
και αυτάδελφος του ήρωος λαμπρού Πρωτεσιλάου.
Αλλά στα χρόνια ανώτερος, καθώς και στην ανδρείαν
ήταν ο Πρωτεσίλαος. Και αν αρχηγόν ελάβαν,
όμως εκείνον τον καλόν μες στην καρδιά τους είχαν.
Κι είχαν σαράντα ολόμαυρα κατόπιν τους καράβια.

Αυτό τον πλούτο, επισημαίνει η κυρία Τσότα, αναγνωρίζει και εξυμνεί και ο Ευριπίδης
με την «’Ιφιγένεια εν Αυλίδι» στο σχετικό χωρίο, όπου ο χορός αναφέρεται στα καράβια της εκστρατείας.
στίχοι 230-241 (μετάφραση). Λέει λοιπόν ο χορός σε μετάφραση του Ιωάννη Φραγκιά:

Εθαυμάσαμεν το ανέκφραστον εκείνο θέαμα των αναριθμήτων πλοίων,
θέαμα λαμπρόν εις τους απλήστους γυναικείους οφθαλμούς. Πεντήκοντα
πολεμικών πλοίων της δεξιάς πτέρυγος άρχει ο εκ Φθίας Μυρμιδόνειος
ήρως, και φέρουν ταύτα εις την πρώράν των χρυσά Νηρηίδων αγάλματα,
εις δε την πρύμνην το σήμα του Αχιλλείου στρατού.

και σε μετάφραση Κ. Γεωργουσόπουλου

“Μέτρησα και τα καράβια ένα-ένα θώρι θεόρατο, μελώσαν τα ματάκια τα γυναίκεια μου και χόρτασαν χαρές. Άκρην- άκρην στο δεξί του στόλου τα παλικάρια ήταν της Φθιώτιδας,οι Μυρμιδόνες,με πλοία πενήντα, πολεμικά. Ο στρατός του Αχιλλέα είχε ξόμπλι ψηλά-ψηλά στις πρύμες χρυσές εικόνες, θεές Νεράιδες”