FtS86
υπό Περικλέους Αστρακά
1.- Η ύπαρξις μικρού οικισμού (κώμης) και εν γένει η κατοίκησις της περιοχής Σκαμνού, κατά την αρχαιότητα, επιμαρτυρείται από σειράν γεγονότων:
α) Εκ της ανευρέσεως οστράκων (μικρών πηλίνων θραυσμάτων), είτε κατά την εκσκαφήν θεμελίων των ανεγειρομένων οικιών, είτε κατά την κατασκευήν και ανόρυξιν φρεάτων (πηγαδιών). Εις βάθος ενός (1) μέτρου περίπου ανευρέθησαν πήλινα τεμάχια (όστρακα), και
β) Πέραν των ανωτέρω, κατά την κατασκευήν του δρόμου, προς την γέφυραν της «Παπαδιάς», κατά το έτος 1947, εις το ύψος του οικοπέδου και της οικίας του Σπυρίδωνος Τζιβάρα (Λιούρου) ανευρέθη κιβωτιόσχημος πήλινος τάφος (πηλίνη λάρναξ) μετά οστών, όστις κατεστράφη τελείως υπό των εργατών.
[Η γειτονιά περι ης ο λόγος με σημερινή εικόνα στο Σκαμνό]
2.- Συγκεκριμένα η ακριβής θέσις ανευρέσεως του ως άνω τάφου ήτο εις το αριστερόν μέρος της στράτας (οδού) προς Τρανήν Βρύσην εις το ύψος της Παλαιάς Αχυρώνας του Σπυρίδωνος Τζιβάρα του Δημητρίου (Λιούρου) και πριν φθάσωμεν εις το φρέαρ (πηγάδι), που υπήρχεν αριστερά της οδού (στράτας) κατά την κατεύθυνσιν προς Τρανήν Βρύσην, το οποίον κατεστράφη και κατεχώθη δια της διανοίξεως της οδού προς Γέφυραν Παπαδιάς.
3.- Περί της διατηρήσεως ή καταστροφής του τάφου υπήρξε διαφωνία μεταξύ των εργατών. Ο Χαράλαμπος Αστρακάς προέτεινε «να τον φυλάξωμεν δια να βάλωμεν μέσα κανένα κομουνιστήν». ΄Ήτο η διάρκεια του εμφυλίου πολέμου.
4.- Εις το σημείον ανευρέσεως του τάφου σήμερον έχει κατασκευασθεί η είσοδος της οικίας των κληρονόμων του Κωνσταντίνου Τζιβάρα του Σπυρίδωνος και της Μαρίας.
5.- Από το ανωτέρω πηγάδι ανέβλυζεν και έρρεεν ύδωρ, η δε ευρυτέρα περιοχή έφερεν την ονομασία «του Γαβρά ζηρέλι». Το ως άνω τοπωνύμιον μας δίδει την ιστορικήν πληροφορίαν, ότι η περιοχή ήτο κάποτε ιδιοκτησία κάποιου Γαβρά. Το επώνυμον Γαβράς είναι βυζαντινόν και μάλιστα περσικής προελεύσεως. Η λέξις Γαβράς εις τα περσικά σημαίνει «Πυρολάτρης».
6.- Εις την ευρυτέραν περιοχήν Σκαμνού υπάρχουν τοπωνύμια βυζαντινά, τα οποία δηλώνουν τον κύριον, είναι δηλαδή κυριώνυμα, ως Γραμματικέϊκα (Γραμματίκας), Φάκα τη Φτελιά (Φάκας) , Μερίση το χωράφι (Μερίσης), Γαβρά το ζηρέλι (Γαβράς), Μοσχολή τη Λάκα (Μοσχολής), στου Κοτρωνιά το χωράφι (Κοτρωνιάς), στου Νταλίνη, (Δανίλης – Νταλίνης εκ του Δανιήλ), στα Ματάκια (Ματάκιας) κ.λπ.
Τα ως άνω βυζαντινά τοπωνύμια δίδουν την πληροφορίαν, ότι η περιοχή κατωκείτο και κατά τους Βυζαντινούς χρόνους. Εξ άλλου και το επώνυμον Ζαλαώρας, το οποίον είναι εν χρήσει, παραπέμπει εις τους μεσαιωνικούς χρόνους της βυζαντινής περιόδου του χωρίου.
Το επώνυμον Ζαλαώρας προέρχεται και ετυμολογείται, είτε εκ της λέξεως Salahor της ρουμανικής γλώσσης = ο χειρώναξ, ο μεροκαματιάρης, είτε εκ της λέξεως Salahor της μολδαβκής = ο χωρικός, ο οποίος, απηλλαγμένος φόρων, επεφορτίζετο με την συντήρησιν ενός οχυρού, «φρουρίου» (Ανδρέα Μπούτσικα : Σλάβοι και Τοπωνύμια στην Ηλεία , Αθήνα 1992 σελίς 61). Φαίνεται, ότι η οικογένεια Ζαλαώρα είναι η παλαιοτέρα οικογένεια του χωριού. Ο αρχικός κάτοικος Ζαλαώρας, είχε απαλλαγή της καταβολής φόρων, διότι είχεν αναλάβει την συντήρησιν κάποιου έργου –, οχυρού – εις την περιοχήν του χωρίου.
7.- Ο τρόπος ταφής εις πηλίνους λάρνακας και η ταφή πλησίον οδού συνηθίζετο κατά τους κλασσικούς χρόνους, (5ος και 4ος π.Χ. αιώνες). Τοιούτοι τάφοι ανευρέθησαν : α) ένας τάφος εις την περιοχήν του Αγίου Αθανασίου Μπράλου, κατά την διάρκειαν της κατοχής, κατά την άρωσιν κάποιου αγρού και β) ένας δεύτερος τάφος ανευρέθη εις την περιοχήν της Παληοεκκλησιάς Μπράλου, κατά τα έτη 1937 – 1939, οι οποίοι κατεστράφησαν [Πληροφορία : Παναγιώτου Φούντα και Γεωργίου Τσίτσα (ψηλού) εκ Μπράλου].
8.- Το ανωτέρω αποτελεί απόσπασμα μελέτης περί του Ναού της Τραχινίδος Αθηνάς.
Αθήναι 30 Μαΐου 2002