FtS67

υπό Ιωάννη Μακρή
[Πνευματικό Κέντρο Σταυρού]

Η Δρυοπία περιελάμβανε τα χωριά Δαμάστα, Δρακοσπηλιά (Θερμοπύλες), Νευρόπλη (δεν υπάρχει σήμερα), Προκοβενίκο (Σκαμνός), Ελευθεροχώρι, Μόμιλος (μοναστήρι της Παναγίας, πιθανότατα το σημερινό μοναστήρι της Δαμάστας), Βλαχογαρδίκι (αλλού και Χαϊν Γαρδίκι, σήμερα Οίτη), Παύλιανη, Σκληθράκι, Κουμαρίτσι, Δυο Βουνά, Κρύα Βρύση και Δέλφινο, Μουσταφάμπεη (Ηράκλεια), Μουσαχώρι (αλλού και Μοσκοχώρι), Βαρδάτες, Φραντζή, Κωσταλέξι, Κομποτάδες.

Ο ξένος περιηγητής ήταν ο Πουκεβίλ, Γάλλος Πρόξενος στα Γιάννενα και προσωπικός γιατρός του Αλή Πασά του Τεπελενλή. Γύρω στα 1810 περιηγήθηκε τη Φθιώτιδα της οποίας το μεγαλύτερο μέρος ανήκε στη δικαιοδοσία του Αλή Πασά. Είχε λοιπόν όλες τις διευκολύνσεις που του παρείχε η θέση του και η ιδιότητά του, καθώς και οι εντολές του Αλή προς τους κατά τόπους διοικητές του. Έτσι το έργο του «Ταξίδια στην Ελλάδα» μας παρέχει πολύ χρήσιμα δημογραφικά και λαογραφικά στοιχεία.

[Διάγραμμα του περάσματος των στενών των Θερμοπυλών και της ευρύτερης περιοχής. Αναπαράσταση από τον M. Barbie du Bocage (Νοέμβριος 1784) σε τρόπο που απεικονίζει τη γεωφυσική κατάσταση της εποχής που έγινε η μάχη (480 π.Χ.). Στο διάγραμμα διακρίνεται ευκρινώς ο Ασωπός ποταμός, όπου και το ομώνυμο φαράγγι μεταξύ της Οίτης (Mont Oeta) και του Καλλιδρόμου (Mont Anope Kallidrome). Στην ίδια περιοχή ο μελετητής αναγράφει και την ύπαρξη Ναού της Αθηνάς (Temple de Minerve), ενώ είναι εμφανής και η χάραξη της Ανωπαίας ατραπού, που εν μέρει ταυτίζεται με το φαράγγι Ασωπού στην κοίτη του για να συνεχίζει διερχόμενη ανατολικά του Σκύμνου. Πρόκειται για τη διαδρομή, που ως γνωστόν, χρησιμοποίησαν οι Πέρσες με την προδοτική βοήθεια του Εφιάλτη και να προσβάλλουν τους Έλληνες μαχητές του Λεωνίδα, από τα νώτα (-Sentie nomme Anop;ee par lequel les Perses vinrent predre les Grecs ‘a dos).
Το σπάνιο ντοκουμέντο από το αρχείο του Σπύρου Καλαφατάκη]

Μερικές φορές βέβαια παρέχει και λανθασμένες πληροφορίες, όταν κυρίως αναφέρεται στην ιστορία και μυθολογία μας, αλλά αυτό δεν μειώνει την αξία του έργου του.

Στη συνέχεια παραθέτουμε αποσπάσματα από το βιβλίο του «Ταξίδια στην Ελλάδα» εκδόσεις Αφών Τολίδη, Αθήνα 1995, σελ. 71, 72, 73, 74, 77 και 85.

«… Όσοι επισκέπτονται τις Θερμοπύλες, μένουν συνήθως στο χάνι του Ελλάδα ή στο Ελευθεροχώρι, που το όνομά του θυμίζει την ελευθερία, αρχέγονη θεότητα της περιοχής, όπου κάποιοι άνδρες ανεξάρτητοι με το όνομα κλέφτες, διαδέχθηκαν τους Δρύοπες και τους πολεμιστές Δωριείς. Για να πάει κανείς στο Ελευεροχώρι, που υπήρξε για πολύ καιρό το επιτελείο τους, ακολουθεί για τρία περίπου χιλιόμετρα τα ριζά των βουνών που εκτείνονται δυτικά. Αρχίζει τότε ν΄΄ ανεβαίνει την Οίτη περνώντας από ένα γραφικό αλλά δύσκολο μονοπάτι. Ύστερα χώνεται σε μια χαράδρα, όπου πηγάζει ένα ποταμάκι, που χύνεται κατ΄ ευθείαν στη θάλασσα. Κατόπιν περνά κανείς στη δεξιά όχθη για να σκαρφαλώσει μερικές κορυφές, ακολουθώντας μία γρήγορη ανάβαση ή επιστρέφει νότια, για να μπει στο εσωτερικό των βουνών. Ύστερα από μία ώρα φτάνει στο Ελευθεροχώρι, που κατοικείται από 80-100 οικογένειες Χριστιανών. Αυτό το χωριουδάκι το είχαν κατακτήσει οι μωαμεθανοί Σκυπετάριοι, οι οποίοι αδελφοποιήθηκαν εκεί με τους κλέφτες. Ως το 1821, το χωριό ήταν στην ιδιοκτησία του Αλή Τεπελενλή, που διατηρούσε φρουρά στις Θερμοπύλες, ως Δερβεντζί πασάς ή άλλως φύλακας των διαβάσεων.

..» Στο άκρο μιας παρακείμενης οροσειράς ξαναβρίσκουμε το λίκνο των Δρυόπων, που οι γεωγράφοι μπέρδευαν καμιά φορά με τους Δωριείς. Ο μύθος που είναι η σκιά των ανθρώπινων παραδόσεων, αναφέρει πως ο Ανδρέμων παντρεύτηκε τη Δρυόπη, κόρη του Δρύοπα, που είχε για πατέρα τον ποταμό Σπερχειό και μητέρα την Πολυδώρα, μια απ΄ τις κόρες του Δαναού. Οι Δρύοπες πήραν το όνομά τους απ΄ αυτό το μυθολογικό ήρωα. Ο Στράβωνας μας αναφέρει πολλές μετακινήσεις αυτού του φύλου και μετά υποδεικνύει την τοπογραφική θέση του, στα περίχωρα του όρους Παρνασσός, στην περιοχή που ακόμα και σήμερα λέγεται Δρυοπία.

..» Το ψηλό αυτό σημείο δεσπόζει πάνω στην κοιλάδα του Κηφισού. Ο οπτικός ορίζοντας αγκαλιάζει ένα τμήμα της Εύβοιας, τη λεκάνη του Βόλου και τα νησιά που είναι διάσπαρτα στην είσοδο του Θερμαϊκού κόλπου. Τα όρη αυτής της κλειστής περιοχής έχουν υπέροχα σχήματα απ΄ όλες τις πλευρές, χωρίζονται σε μεμονωμένους όγκους από βαθιές και συχνά απόκρημνες χαράδρες που οι Έλληνες τις αποκαλούν χοάνες. Εδώ μπορεί κανείς να κάνει κανονική δενδρογράφηση ή ταξινόμηση των δένδρων κατά κλίματα. Έτσι, αφήνοντας την παραλία, βρίσκουμε πλατάνους, πράσινες δρυς, αγριελιές, μελικουκιές. Ψηλότερα εμφανίζονται οξυές, σφεντάμια, γιουνίπεροι, αρκουδοπούρναρα. Φτάνει ύστερα στα δάση της ελάτης και στη ζώνη των κέδρων, όπου η περιοχή κυριαρχείται από τις χιονισμένες κορυφές, όπου τα χιόνια διαρκούν πάνω από οκτώ μήνες το χρόνο.

Η Δρυοπία και η Νεβρόπολη, που αποτελούν μέρος του βοεβοδιλικίου του Ζητουνίου και δοξάστηκαν από τον ωραίο θάνατο του Μάρκου Μπότσαρη , καθώς και τα μονοπάτια του όρους Οίτη, περιβάλλονται από δάση και αρδεύονται από ζωογόνες πηγές που σχηματίζουν πλήθος ρυάκια με κατακάθαρα νερά. Παντού, κάτω από αυτό τον πανέμορφο ουρανό της Ελλάδας, η θερμοκρασία είναι κανονική, ο αέρας ευχάριστος και ο τόπος μαγευτικός μ΄ όλες αυτές τις γραφικές τοποθεσίες, αλλά και με τις μυθικές και ιστορικές μνήμες που ζωντανεύουν σε κάθε βήμα.

Κατεβαίνοντας την κοιλάδα της Δρυοπίας, προς το Σπερχειό ή Ελλάδά, που κυλά κάτω από γέφυρα με τρεις γωνιόκορφες καμάρες, φτάνουμε από τη δεξιά όχθη στο μέρος που υπήρξε το λίκνο των ελληνικών φύλων, των οποίων ηγέτης θεωρείται ο Δευκαλίωνας. Ανακαλύπτουμε την κοιλάδα που ποτίζει ο Γόργος, ποτάμι που ταυτίζεται με το θεσσαλικό Αχελώο και μπαίνουμε στη Φθιώτιδα. Αυτή η περιοχή, που αποτελεί μέρος της ηγεμονίας του Ζητουνίου, χωρίζεται από δυτικά προς τα ανατολικά με το όρος Όθρυς, το Βελούχι ή Γκούρα, που συνδέεται με το όρος Πήλιο με μια κυματιστή σειρά βουνοκορφών.
………………………………………………………………………………….

…το βοεβοδιλίκι τοτ Ζητουνίου, που ο διοικητής του επί εποχής μου ήταν γαμπρός του Βελή Πασά, γιου του Αλή Τεπελενλή.

Ο δρόμος που οδηγεί στην επαρχία Δρυοπίας από το Ελευθεροχώρι είναι, κατά τα φαινόμενα, το μονοπάτι που υπέδειξε ο αυτόμολος Εφιάλτης στους Πέρσες για να περικυκλώσουν τους Έλληνες στρατιώτες, όπως το έκαναν και οι Τούρκοι στις μέρες μας, για να διώξουν τους Έλληνες από το στενό των Θερμοπυλών. Αυτή είναι η εξήγηση που μπορεί να δώσει κανείς σχετικά με τη μάχη των Θερμοπυλών..».

Στη συνέχεια παραθέτει το κτηματολόγιο του βοεβοδιλικιού του Ζητουνίου στο οποίο ανήκε και η Δρυοπία. Εμείς παραθέτουμε μόνο τα στοιχεία της Δρυοπίας.

DRYOPIA.
Damasta (1/2 heure des Thermopyles dans la mont OEta) 50
Dracospilea 60
Nevropolis 20
Crocoveinico 20
Elevtherochori, avec ses dependances 200
Momilos (monastere de la Vierge) 15
Vlachogardiki 30
Pavliani 80

Villages situes au pied de l’ Othrys .
Schlytraki 20
Comaritzi 25
Dyovouna 25
Criavrisi et Delphino 40
Moustapha-bey 30
Mousachori 60
Vardates }
Phrantzes } separes par la riviere Gorgo 40
40
Costa-Alexis 20
Comotades 120
Total des familles 4.105
Total de la population connue 20.525

***
Προφανώς συγχέει τον Αθανάσιο Διάκο με το Μάρκο Μπότσαρη, γιατί το βιβλίο του τυπώθηκε τελικά μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Τούρκους.
Προφανώς εννοείται ο Σκαμνός με 20 οικογένειες
μαζί με τα περίχωρά του
Κι’ εδώ κάνει λάθος. Εννοεί την Οίτη.
Βαρδάτες και Φραντζή που χωρίζονται από τον ποταμό Γόργο