FtS52

υπό Αθανασίου Φούρλα
Καθηγητού της Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Muenster
Αρχιγραμματέα της Ελληνικής Ορθοδόξου Αρχιεπισκοπής Αμερικής

Επιστροφή
1) Των κλαπέντων Αρχαίων της Ελλάδος κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής
&
2) Του αναγκαστικού Δανείου του Γ΄ Ράϊχ από την Τράπεζα της Ελλάδος

Εισαγωγικά: Ο Β΄Παγκόσμιος Πόλεμος με την τριπλή (Γερμανο- Ιταλο- Βουλγαρική) κατοχή της Ελλάδος (1940-1944) στοίχισε μεγάλες ανθρώπινες απώλειες στη Χώρα. Εκατοντάδες χιλιάδες Ελληνες βρήκαν το θάνατο όχι μόνον στα πεδία των μαχών, στις επιχειρήσεις αντιποίνων των δυνάμεων κατοχής κατά της Εθνικής Αντιστάσεως, μπροστά στα εκτελεστικά αποσπάσματα, αλλά και από τη φοβερή πείνα και το δριμύ ψύχος του χειμώνα. Μία μικρή τοπική Εφημερίδα του Νομού Φθιώτιδος «Η Φωνή των Σκαμνιωτών», Μάϊος – Ιούνιος 1997, σελ. 1, 7 & 8) μας δίνει συνοπτικά της εξής εικόνα:

• Εκτελέσθηκαν από τα γερμανικά αποσπάσματα 38.960 Ελληνες
• Σκοτώθηκαν από «αδέσποτες» σφαίρες και άλλα στρατιωτικής φύσεως «ατυχήματα» 12.103
• Σκοτώθηκαν σε μάχες 70.000
• Πέθαναν από πείνα σ’ ολόκληρη την Ελλάδα περίπου 600.000 άνθρωποι
• Πέθαναν πριν γεννηθούν, κατά τη γέννα ή αμέσως μετά τη γέννησή τους, 300.000 παιδιά εξ αιτίας της ασιτίας και της κακουχίας των μανάδων τους.
• Θανατώθηκαν με τρόπο οικτρό στα γερμανικά στρατόπεδα συγκεντρώσεως 45.000 Ελληνες, Εβραίοι το θρήσκευμα, για τους οποίους μίλησαν οι πάντες. Φυλακίσθηκαν 200.000 από τους οποίους πολλοί πέθαναν στη φυλακή ή αμέσως μετά την απελευθέρωσή τους από τις κακουχίες.
• Προσβλήθηκαν από βαριές ασθένειες και έμειναν δια βίου ανίκανοι, αμέτρητοι άλλοι συμπατριώτες μας

Πέραν αυτών η οικονομία της χώρας εξαρθρώθηκε, τα αγαθά και τα προϊόντα της καταληστεύθηκαν, η τεχνική υποδομή καταστράφηκε. Σχετικό άρθρο της Εφημερίδας «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» (11.01.1998, σελ.24) συνοψίζει τις καταστροφές και ζημίες ως εξής:

• Στον τομέα της γεωργικής παραγωγής οι ζημιές που προκλήθηκαν μείωσαν την παραγωγή προϊόντων κατά 75%
• Στον δασικό πλούτο. Από ξύλευση και σχεδιασμένους εμπρησμούς, τα δάση μας μειώθηκαν κατά 25%.
• Στην κτηνοτροφία. Ο αριθμός των μικρών και μεγάλων ζώων μειώθηκε από 50-80%.
• Στο εξωτερικό εμπόριο οι καταστροφές που προκλήθηκαν ήταν ανυπολόγιστες καθώς τα αγαθά έβγαιναν από τη χώρα με τη διαδικασία των επιτάξεων.
• Στα μεταλλεία. Το ήδη εξορυγμένο υλικό που βρήκαν οι κατακτητές μεταφέρθηκε στη Γερμανία, ενώ τα μεταλλεία κατεστράφησαν από τις αντιστασιακές ομάδες για να εμποδισθεί η εξόρυξη νέου υλικού που θα ενίσχυε τις δυνάμεις του Αξονα.
• Στο σιδηροδρομικό δίκτυο. Από το σιδηροδρομικό δίκτυο της χώρας μήκους 2.679 χλμ του 1940 έμειναν άθικτα το 1945 μόνον τα 680 χλμ.
• Στο τροχαίο υλικό. Από τα 7.708 τεμάχια τροχαίου υλικού αρπάχθηκαν ή καταστράφηκαν 7.011 τεμάχια. Απέμειναν μόνον 607 και αυτά σε πολύ κακή κατάσταση από την υπερβολική χρήση.
• Στο οδικό δίκτυο. Οι ζημιές εξοπλισμού δημοσίου και ιδιωτών υπολογίζεται σε 4,2 εκ. δολλάρια 1938. Οι ζημιές οδών, οδοστρωμάτων, υποδομών, ημιτελών οδών, σε γέφυρες κλπ υπολογίζονται συνολικά σε 54,4 εκ δολλάρια 1938.
• Στα λιμάνια της χώρας, οι ζημιές υπολογίζονται σε 8,6 εκ δολλάρια εποχής 1938. Η διώρυγα της Κορίνθου υπέστη ζημιές ύψους 860 χιλιάδων δολλαρίων. Το εμπορικό ναυτικό διαλύθηκε αφού από τα 583 εμπορικά πλοία που είχε η Ελλάς το 1939 χάθηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου 434. Μαζί με αυτά χάθηκαν και 3.000 Ελληνες ναυτικοί.
• Στο τηλεφωνικό και τηλεγραφικό δίκτυο η ζημιά ήταν ολοκληρωτική.
• Στις οικοδομές. Ειδικότερα στις βόρεις επαρχίες της χώρας καταστράφηκαν από βομβαρδισμούς και εμπρησμούς περίπου 79.000 κατοικίες. Συνολικά η χώρα έχασε το 23% του οικοδομικού της πλούτου. Περίπου 1,2 εκατομμύρια άνθρωποι βρέθηκαν άστεγοι, 16.000 αγροτικές οικογένειες αναγκάστηκαν να κατοικούν σε ερείπια σπιτιών και 100.000 αστικές οικογένειες στεγάζονταν υπό άθλιες συνθήκες.
• Στα σχολεία. Από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής επιτάχθηκαν 2.529 σχολεία, 156 λεηλατήθηγκαν, 492 βομβαρδίστηκαν και 492 κάηκαν. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται και δύο παιδαγωγικές ακαδημίες. Από τα ιταλικά στρατεύματα επιτάχθηκαν 1.948 σχολεία, 68 λεηλατήθηκαν, 249 βομβαρδίστηκαν και 11 κάηκαν μεταξύ αυτών και μία παιδαγωγική ακαδημία. Εκτός, όμως από την καταγραφή καταστροφών και απωλειών των Ελλήνων πολιτών, οι φάκελοι του ΥΠΕΞ περιλαμβάνουν στοιχεία και για τις περιουσίες πολιτών που εκείνη την εποχή ζούσαν στη χώρα μας.

Σύμφωνα άλλωστε με τις στατιστικές του ΟΗΕ η υπεύθυνη και τελικά ηττημένη του πολέμου Γερμανία υπέστη 135% ζημιές σε σχέση με το ετήσιο εισόδημά της, ενώ η μικρή Ελλάδα 170% (!!) αντίστοιχα. Ο δε Υπουργός Εθνικής Οικονομίας του Γ΄Ράϊχ Φούνκ έχει ομολογήσει εγγράφως, ότι η Ελλάδα δοκίμασε τα δεινά του πολέμου και υπέστη τις συνέπειεές του όσο ίσως μαμμία άλλη χώρα στην Ευρώπη. Ο Μαθηματικός-Πολιτειολόγος καθηγητής Τάσος Ηλιάδης σε σχετικό του βιβλίο αναφέρει, ότι οι ελληνικές αξιώσεις για πραγματικές ζημιές που προκλήθηκαν τόσο στο ελληνικό δημόσιο, όσο και σε Ιδιώτες ανέρχονται σε 7,18 δισεκατομμύρια δολλάρια ΗΠΑ του 1946. Και για όλα αυτά η Ελλάδα έχει λάβει μέχρι σήμερα τις εξής πολεμικές αποζημιώσεις:

• το 1947: 405 εκατομμύρια δολλάρια από την Ιταλία μετά από την υπογραφή Συνθήκης Ειρήνης
&
• το 1960: 115 εκατομμύρια Μάρκα από τη Γερμανία για τα θύματα από τα εθνικοσοσιαλιστικά μέτρα δίωξης «για λόγους φυλής, θρησκείας, ιδεολογίας».

[notabene: Στην Εφημερίδα της Νέας Υόρκης «Εθνικός Κήρυξ» (19.08.98, σελ. 7) διαβάζουμε μεταξύ άλλων και τα εξής: « Την οικονομική ενίσχυση των Εβραίων της Θεσσαλονίκης που επέζησαν του Ολοκαυτώματος αποφάσισε ο Ομιλος Ελβετικών Τραπεζών με το ποσό των 235.000 δολλαρίων … Να σημειωθεί ότι στη Θεσσαλονίκη δεν έχουν απομείνει εν ζωή παρά εξήντα δύο επιζώντες του Ολοκαυτώματος].

Η Γερμανία αρνείται πεισματικά να καταβάλη άλλες αποζημιώσεις. Ακόμη και μετά από ομαδική (296 ατόμων) δικαστική προσφυγή και δικαίωση των κατοίκων του χωριού Διστόμου Βοιωτίας για το ξεκλήρισμα του πληθυσμού του χωριού υπό των δυνάμεων κατοχής την 10ην Ιουνίου του 1944 .

Και ενώ το θέμα αυτό θα έχει συνέχεια γιατί όπως αναφέρει σχετικό Αρθρο του Γερμανικού Περιοδικού “Der Spiegel” (22.12.1997) άλλες 50.000 μηνύσεις εκ μέρους Ελλήνων πολιτών αναμένουν την εκδίκασή τους, εμείςθέλουμε να επικεντρώσουμε την προσοχή μας στα δύο θέματα της επικαφαλίδας αυτού εδώ του κειμένου.

1. Επιστροφή κλαπέντων Αρχαίων: Οι κλοπές αρχαιολογικών θησαυρών κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής αφορούν γνωστά και καταλογραφημένα εκθέματα Μουσείων, αλλά και ευρήματα από αυθαίρετες και λαθραίες ανασκαφές των κατακτητών. Στο βιβλίο του κ. Πετράκου (βλ. Βιβλιογραφία στο τέλος αυτού του κειμένου) περιγράφονται μερικές από τις κλοπές, καθώς και οι αρχαιολογικοί τόποι που έγιναν παράνομες ανασκαφές κατά την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής. Εξ άλλου το Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδος έχει στη διάθεσή του, σύμφωνα με δημοσιεύματα του Τύπου, πλήρη κατάλογο των κλαπέντων Αρχαιοτήτων και συληθέντων από τους Γερμανούς κατακτητές αρχαιολογικών χώρων και ιστορικών Μοναστηριών και Εκκλησιών .

Τη στιγμή που η Γερμανία απαιτεί την επιστροφή δικών της κλαπέντων έργων τέχνης από το Μουσείο Λούβρου του Παρισιού , το Μουσείο της Αγίας Πετρούπολης, ακόμη και αυτού του «Θησαυρού της Τροίας» από το Μουσείο Πούσκιν της Μόσχας , εμείς έχουμε όχι απλώς το ηθικό δικαίωμα απαιτήσουμε την επιστροφή από τη Γερμανία των κλαπέντων, αλλά και των εκ κλεπταποδοχής αποκτηθέντων υπ΄αυτής Αρχαίων της Ελλάδος .

2. Επιστροφή του αναγκαστικού δανείου: Την 14ην Μαρτίου του 1942 υπεγράφη στη Ρώμη Συμφωνία μεταξύ της κατοχικής ελληνικής Κυβερνήσεως και της ναζιστικής Γερμανίας και φασιστικής Ιταλίας, η οποία προέβλεπε τη μορφή “Δανείου” που θα έπαιρναν οι Κατοχικές Αρχές από την Τράπεζα της Ελλάδος για την κάλυψη εξόδων τους στην Ελλάδα.
Το άρθρο 4 της Συμφωνίας αυτής καθορίζει, ότι “η οριστική ρύθμιση των καταβολών δύναται να λάβει χώραν αργότερα”. Το ότι η οριστική των οφειλών τακτοποίηση θα βασιζόταν επί της τιμαριθμικής αξίας της δραχμής κατά το χρόνο της εξόφλησης προκύπτει και από τη ρηματική διακοίνωση του πληρεξουσίου του Γ΄Ράϊχ της 28ης Ιουλίου 1941 προς την κατοχική Κυβέρνηση των Αθηνών, η οποία αναφέρει τα εξής: ” Η Τράπεζα της Ελλάδος δέον όπως ρυθμίζη κατά τοιούτον τρόπον την επάρκειαν του χαρτονομίσματος εις δραχμάς, ώστε να εξασφαλισθή μηνιαίως δια τας ανάγκας του Γερμανικού Στρατού ποσόν μέχρις 25 εκατομμυρίων Μάρκων”. Αυτό σημαίνει, ότι ο υπολογισμός γινόταν σε μάρκα, τα οποία στη συνέχεια μετατρέπονταν σε δραχμές.
Το ποσό που διεκδικεί η Ελλάδα ανέρχεται χωρίς τον υπολογισμό των τόκων σε 3,5 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ. Ο καθηγητής Χάγκεν Φλάϊσερ αναφέρει τα εξής: ” Τον Απρίλιο του 1945 και ενώ η Χιτλερική Γερμανία κατέρρεε, οι γερμανικές υπηρεσίες που εξακολουθούσαν να λειτουργούν σαν ελβετικά ρολόγια, υπολόγιζαν ότι εκείνη την εποχή, το οφειλόμενο προς την Ελλάδα ποσό ανέρχεται σε 476 εκατομμύρια Μάρκα και αυτός ο υπολογισμός υπάρχει στα επίσημα Κρατικά Αρχεία του (ενωμένου πλέον) Γερμανικού Κράτους” (Η Καθημερινή, 11.01.1998, σελ. 11).
Στους υπολογισμούς του καθηγητού Αγγελόπουλου (βλ. βιβλιογραφία στο τέλος αυτού του κειμένου) με ένα πολύ χαμηλό τόκο 3% η οφειλή αυτή έφτανε το 1994 τα 13 δισεκατομμύρια Δολάρια ΗΠΑ. Μία πρώτη δόση κατέβαλε το Γ΄ Ράϊχ κατά τη διάρκεια του πολέμου ακόμη. Στα μεταπολεμικά χρόνια ανεγνώριζε η Δυτική Γερμανία κατ΄ αρχήν την ύπαρξη απαιτήσεων της Ελλάδος από τις Κατοχικές Πιστώσεις, ηρνείτο όμως την εξέταση του όλου θέματος πριν από την υπογραφή Συνθήκης Ειρήνης.
Το 1990 η επανηνωμένη πλέον Γερμανία υπέγραψε Συνθήκη Συνεργασίας με την πρώην Σοβιετική Ένωση και της κατέβαλε αποζημιώσεις της τάξεως των 16 δισεκατομμυρίων Μάρκων. Ανάλογη δέσμευση ανέλαβε και απέναντι στο Ισραήλ και την Πολωνία .

Μ΄αυτό τον τρόπο απέφυγε η Γερμανία την ανάγκη υπογραφής Συνθήκης Ειρήνης, η οποία θα συνεπήγετο και την υποχρέωση καταβολής πολεμικών αποζημιώσεων σε πολλές χώρες.
Η περίπτωση του Κατοχικού Δανείου όμως είναι μοναδική και δεν εξαρτάται από την υπογραφή ή μη Συνθήκης Ειρήνης. Το Δάνειο δεν έχει να κάνει με τις πολεμικές αποζημιώσεις και δεν παραγράφεται με το πέρασμα του χρόνου!
Σε περίπτωση ανένδοτης στάσης της Γερμανίας για ρύθμιση του όλου θέματος αρμόδιο όργανο εκδίκασης είναι το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, στο οποίο μπορεί να προσφύγη η Ελληνική Κυβέρνηση.
Προς την κατεύθυνση ειρηνικού διακανονισμού του θέματος θα πρέπει να πιέσουμε εμείς απ΄ εδώ από την Αμερική, κάνοντας χρήση όλων των σχετικών διαύλων και λοιπών δυνατοτήτων της Ομογένειάς μας.
Ο καθηγητής Αγγελόπουλος είχε μάλιστα υποδείξει την εξόφληση του σημαντικού αυτού ποσού “σε μία μεσοπρόθεσμη χρονική περίοδο με καταναλωτικά και κεφαλαιουχικά αγαθά, με επενδύσεις ή με εκτελέσεις βασικών έργων υποδομής από Γερμανικές Εταιρείες, που θα πληρωθούν από το Γερμανικό Κράτος”. Οι ενέργειές μας, λοιπόν, θα πρέπει να κατευθύνονται τόσο προς τη Γερμανική Κυβέρνηση, όσο και προς την Ελληνική! Η τελευταία στην έσχατη ανάγκη οφείλει να προσφύγη στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
Η δική μας φορτική και επίμονη πίεση απ΄ εδώ μέσω της αμερικανικής κοινής γνώμης και κυρίως μέσω των πολιτικών της ανδρών και οργανώσεων προς τη Γερμανική Κυβέρνηση είναι ίσως ο μοναδικός αποδοτικός τρόπος για τη διευθέτηση αυτού του ζητήματος, του τόσο ζωτικής σημασίας για την Ελλάδα μας. Είναι θέμα ηθικής, πραγματικής και νομικής τάξεως!

Επί το έργον λοιπόν.

Υ.Γ.
Σε σχετικά πρόσφατο δημοσίευμα της Εφημερίδας “Εθνικός Κήρυξ” της Νέας Υόρκης (03.12.1999, σελ. 1 & 5) διαβάζουμε μεταξύ άλλων και τα εξής: “Μία σπάνια συλλογή νομισμάτων του σύγχρονου Ελληνικού Κράτους βγαίνει σε δημοπρασία από την “Spink America”, θυγατρική του οίκου “Christies”, στη Νέα Υόρκη, 6 και 7 Δεκεμβρίου …”Δεν έχω δει για πολλά χρόνια μία πλήρη συλλογή ελληνικών νομισμάτων αυτής της υψηλής ποιότητας” εκτιμά ο νομισματολόγος Τόμας Τεσοριέρο. Δύο λόγοι που αυξάνουν την αξία αυτών των νομισμάτων, από συλλεκτικής απόψεως, είναι ο σχετικά μικρός αριθμός κυκλοφορίας τους όπως και το ότι σε τακτικά χρονικά διαστήματα αποσύρονταν και ξανάμπαιναν στο χυτήριο προκειμένου να εξοικονομηθεί το μέταλλο που απαιτείτο για την κατασκευή τους…. Στη σπανιότητα των Ελληνικών νομισμάτων συνέβαλε και η Κατοχή αφού, σύμφωνα με τον ειδικό νομισματολόγο της “Spink America” “τα ασημένια νομίσματα στάλθηκαν στη Γερμανία”.
Η τελευταία αυτή επίμαχη παράγραφος δείχνει τον απίθανο βαθμό καταλήστευσης της Ελληνικής οικονομίας από το Γ΄ Ράϊχ της Γερμανίας την περίοδο της Κατοχής!

Βιβλιογραφία:
Αγγελόπουλος, Α.Θ., Από την Κατοχή στον Εμφύλιο. Η μεγάλη ευθύνη των συμμάχων. Ενα βιβλίο-συνέντευξη στον Σοφοκλή Γ. Δημητρακόπουλο, τέταρτη έκδοση με διάφορα σχόλια, Αθήνα 1995

Δοξιάδης, Κ.Α., Θυσίες της Ελλάδος, Αιτήματα κατά τον πόλεμο 1940-1944, Αθήναι 1947

Πετράκος, Β.Χ., Τα Αρχαία της Ελλάδος κατά τον πόλεμο 1940-1944, Αθήναι 1994. [Ο κ. Πετράκος έχει προαναγγείλει από το 1994 μία διεξοδική μελέτη επί του όλου θέματος, η οποία όμως δεν έχει εκδοθεί ακόμη]

Σιμόπουλος, Κ., Η λεηλασία και καταστροφή των ελληνικών Αρχαιοτήτων, Αθήνα 1993

Φλάϊσερ Χ., Στέμμα και Σβάστικα 1941-1944, τόμοι Α΄- Β΄, Αθήναι 1995 [αναμένεται και ο Γ΄τόμος. Ο κ. Χάγκεν Φλάϊσερ είναι καθηγητής της Νεωτέρας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και μεταξύ άλλων ετοιμάζει ειδική Μονογραφία για το «Αναγκαστικό Δίκαιο»]

***
228 θύματα: 111 άνδρες και 117 γυναίκες. Τέσσερα βρέφη μικρότερα του ενός έτους εκτελέστηκαν, όπως επίσης και τρεις γέροντες άνω των 80 ετών και 53 παιδιά μικρότερα των 16 ετών. Περισσότερα από 600 σπίτια πυρπολύθηκαν και καταστράφηκαν ολοσχερώς και πολλά ζώα σκοτώθηκαν στα γύρω χωράφια. [βλ. Εφημερίδα του Σικάγου «Παροικιακός Λόγος» (19.07.1999, σελ. 34-35). Αναδημοσίευση από την Εφημερίδα των Αθηνών «Ελευθεροτυπία»].
120 συνολικά αρχαιολογικοί τόποι κι ένας μεγάλος αριθμός Ναών, Μοναστηριών, Μουσείων και Βιβλιοθηκών καταστηλεύτηκαν. Συγκεκριμένα: 85 Μουσεία, 19 Ναοί και Μοναστήρια, 26 αυθαίρετες ανασκαφές από Γερμανούς και Ιταλούς Αρχαιολόγους.
Το Περιοδικό “Der Spiegel” (19.01.1998, σελ. 192) αναφέρει ότι οι Γερμανοί κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έκλεψαν 100.000 έργα τέχνης από τη Γαλλία, από τα οποία μόνον 61.000 επεστράφησαν μέχρι σήμερα.
Η Εφημερίδα « Η Καθημερινή» (04.01.1998, σελ. 21) αναφέρει ότι οι Γερμανοί λεηλάτησαν κατά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο 427 Μουσεία στην πρώην Σοβιετική Ενωση, κατέστρεψαν και προκάλεσαν ζημιές σε 1670 Ορθόδοξους Ναούς, 237 Ρωμαιοκαθολικούς και 532 Εβραϊκές Συναγωγές. Οι Γερμανοί από την πλευρά τους διεκδικούν την επιστροφή από τη Ρωσία 200.000 έργων τέχνης, 2.000.000 βιβλίων και αρχειακό υλικό μήκους πολλών χιλιομέτρων (German information center, New York: Deutschland Nachrichten, 10.04.1998, sel.7)
Στο Περιοδικό “Der Spiegel” (05.01.1998, σελ.16) διαβάζουμε, ότι οι ΗΠΑ επέστρεψαν ακόμη και τα έπιπλα και λοιπά αντικείμενα, που είχαν αφαιρέσει οι στρατιωτικές των μονάδες από το Καταφύγιο – Αρχηγείο του Χίτλερ στις Βαυαρικές Άλπεις (Berchtesgaden) το Μάιο του 1945.
Το 1997 η Τσεχική και Γερμανική Κυβέρνηση συμφώνησαν στην ίδρυση Κοινού Ταμείου για την αποζημίωση των Τσέχων θυμάτων της Γερμανικής Κατοχής. Η συμμετοχή της Γερμανίας ανέρχεται σε 97 εκατομμύρια δολλάρια ΗΠΑ. Ήδη κατεβλήθησαν 11,65 εκατομμύρια γερμανικά μάρκα για αποζημίωση 7.000 επιζώντων του Ολοκαυτώματος (German information center, New York: Deutschland Nachrichten, 06.03.1998, σελ. 7 & 17.04.1998, σελ. 2). Στην Εφημερίδα “The New York Times” (10.02.1998, σελ. Α6) διαβάζουμε τα εξής: “The American Jewish Committee reportedly angered Chancellor Helmut Kohl last May by publicizing Bonn’ s refusal to pay compensation to Holocaust survivors in Eastern Europe. The dispute was finally resolved last month when Germany agreed to set up a $ 110 million fund for some 18.000 Eastern European Jewish survivors” (βλ. και New Yorker Staats-Zeitung, 17-23 Januar 1998, σελ. 8).
Κατά τα μεταπολεμικά χρόνια η Ελλάδα έλαβε Δάνεια από τη Δυτική Γερμανία, τα οποία και αποπλήρωσε κανονικά, δεν έκανε δηλαδή συμψηφισμό!

Σύνταξη:
Ακρως ενδιαφέροντα τα στοιχεία που μας στέλνει από τις ΗΠΑ ο καθηγητής Θανάσης Φούρλας. Το ίδιο θα πούμε για την ευαισθητοποίηση της εκεί ισχυρής ομογένειας με πρωτοστάτες τους πνευματικούς μας ηγέτες.

Δεν έχουμε ουδεμία αμφιβολία ότι και οι εδώ, ελλαδικοί, παράγοντες θα δουν με προσοχή αυτό το κείμενο. Η ταπεινή ΦτΣ έχει πολλούς παραλήπτες στο χώρο των ανθρώπων του πνεύματος και της πολιτικής που δείχνουν την εκτίμησή τους για τις θέσεις και τη δράση μας.

Ηδη σε επίπεδο ΟΗΕ (ολομέλεια της γενικής συνέλευσης) βλέπουμε τελευταία να παίρνεται απόφαση σημαντική για επιστροφή θησαυρών εθνικής κληρονομιάς στις εστίες τους. Ας είναι κι΄ αυτό ένα ακόμη λιθαράκι στην δίκαια εθνική μας προσπάθεια όπως προσδιορίζεται σ΄αυτό το κείμενο, αλλά και -ασφαλώς- στην επιστροφή των Ελγινείων Μαρμάρων του Παρθενώνα από το Βρεταννικό Μουσείο.