20121230 ΓΑ

Το κόψιμο της βασιλόπιτας είναι από τα ελάχιστα αρχέγονα έθιμα που επιβιώνουν. Στην αρχαιότητα υπήρχε το έθιμο του εορταστικού άρτου, τον οποίο σε μεγάλες αγροτικές γιορτές όπως τα Θεσμοφόρια, οι αρχαίοι Έλληνες προσέφεραν στους θεούς.

Στο Σκαμνό φαίνεται ότι το «εφτάζυμο» που συνήθιζαν παλαιότερα να ζυμώνουν οι νοικοκυρές, είναι απότοκο αυτής της μακρινής παράδοσης.

Η ορθόδοξη παράδοση συνέδεσε το έθιμο με τη Βασιλόπιτα, ιστορία που ξεκινάει στην Καισαρεία της Καππαδοκίας. Ο Μέγας Βασίλειος, δεσπότης της πόλης, προσπαθώντας να σώσει το ποίμνιό του πρόσφερε το χρυσάφι των κατοίκων στον κατακτητή που τους απειλούσε.

Η πόλη τελικά σώθηκε από θαύμα και ο δεσπότης προκειμένου να επιστρέψει τα κοσμήματα δίκαια, ζύμωσε μικρά ψωμάκια και έβαλε μέσα κοσμήματα. Από τότε φτιάχνουμε κι εμείς τη βασιλόπιτα με το φλουρί μέσα, την πρώτη μέρα του χρόνου, τη μέρα του Αγίου Βασιλείου.

Και την ώρα ακριβώς, που αλλάζει ο χρόνος, άρχιζε ο νοικοκύρης του σπιτιού να ονοματίζει τα κομμάτια, με καθιερωμένη πάντα σειρά.

Πρώτο είναι του Αι-Βασίλη, έπειτα του Χριστού και της Παναγίας, του σπιτιού και στη σειρά όλων των μελών της οικογένειας, κατά ηλικία, αρχίζοντας από τους μεγαλύτερους και καταλήγοντας στα παιδιά.

Κομμάτι κόβεται και για τους φτωχούς, τα ζωντανά, τα χωράφια και τα αμπέλια, το μύλο και τη βάρκα, γιατί όλα πρέπει να πάρουν την ευλογία του Αι-Βασίλη. Όταν αποσώνει το εορταστικό δείπνο η οικογένεια, ο νοικοκύρης κατεβαίνει στο στάβλο, να ταΐσει την πίτα τους στα ζωντανά, ενώ την επομένη θρυμματίζει και σκορπά το δικό τους κομμάτι στα κτήματα και στα αμπέλια.

Πολυμελής οικογένεια στο Σκαμνό καθώς ήμασταν, προέκυπτε έντονο παράπονο από τα παιδιά που δεν έπαιρναν φλουρί. Αυτό το πρόβλημα το αντιμετώπιζε η μάνα μου εφευρίσκοντας κι άλλους τυχερούς. Εκτός από το νόμισμα, ένα κομμάτι από κλήμα μέσα στην πίττα έδειχνε ποιος θα γίνει αμπελουργός, ένα κομμάτι άχυρο, ποιος θα γίνει γεωργός κοκ. Σαν βασιλόπιτα η μάνα μας έφτιαχνε μία μεγάλη πίτα στο τεράστιο ταψί, συνήθως τη λεγόμενη στριφτόπιτα που αποτελούσε και το βασικό γεύμα για την Πρωτοχρονιά.