FtS111

Γεωργίου Πούλιου

Επιτάφιοι λόγοι, κατά την Ελληνική Αρχαιότητα, κατά κανόνα, εκφωνούνταν κατά τον ενταφιασμό των νεκρών. Ήταν τιμές προς τους νεκρούς. Η συνήθεια αυτή είχε καθιερωθεί στην Αθήνα. Οι Αθηναίοι δεν περιορίζονταν μόνο σε θρήνους, αλλά πίστευαν, ότι έπρεπε να εξιστορήσουν και να προβάλλουν τα κατορθώματα του θανόντος και την προσφορά του στην πόλη.

Στην Αθήνα εξεφωνήθησαν πολλοί επιτάφιοι λόγοι. Διεσώθησαν πέντε. Ο Επιτάφιος του Περικλέους, ο Επιτάφιος του Λυσίου, ο Επιτάφιος του Δημοσθένη, ο Επιτάφιος του Υπερείδη και ο Επιτάφιος του Μενεξένου.

Ίσως στο ευρύ κοινό ο γνωστότερος είναι ο Επιτάφιος του Περικλέους. Τον Επιτάφιο αυτόν (ή επικήδειο) μας τον διέσωσε ο Θουκυδίδης (δεύτερο βιβλίο Ιστοριών του).

[Η Ασπασία, εταίρα- που διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο στη ζωή του Περικλέους]

Ο Περικλής τον εξεφώνησε για τους νεκρούς του πρώτου έτους του Πελοποννησιακού Πολέμου το έτος 427 π.Χ. στην περιοχή του Κεραμικού, όπου σήμερα ο χώρος αυτός, στο μεγαλύτερο μέρος έχει καλυφθεί από οικοδομές, έχει δε μείνει ένα υπόλοιπο τμήμα οικοπέδου και ο Σύλλογος της περιοχής με το όνομα «Δημόσιο Σήμα» αγωνίζεται να το αναδείξει.

Ο Επιτάφιος του Λυσίου εξεφωνήθη το 395 π.Χ. για τους νεκρούς του Κορινθιακού Πολέμου, μεταξύ Αθηναίων και Σπαρτιατών.

Ο Επιτάφιος του Δημοσθένη, εξεφωνήθη το 338 π.Χ. για τους νεκρούς της μάχης στη Χαιρώνεια, μεταξύ Αθηναίων και Μακεδόνων.

Ο Επιτάφιος του Υπερείδη, εξεφωνήθη το 322 π.Χ. για τους νεκρούς του Λαμιακού πολέμου (έγινε στην περιοχή της Λαμίας) μεταξύ Αθηναίων και Μακεδόνων, μετά το θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου.

Ο Επιτάφιος του Μενεξένου, θεωρείται εικονικός και αποδίδεται στην Ασπασία. Είναι μάλλον ένας μονόλογος του Πλάτωνα που μας λέγει, ότι τα λόγια αυτά τα λέγει ο Σωκράτης. Γράφτηκε το έτος 386 π.Χ. Ο Επιτάφιος αυτός δεν εξεφωνήθη ποτέ κατά τον ενταφιασμό νεκρών, υπέρ της Πατρίδος πεσόντων. Οι ασχοληθέντες με τον Επιτάφιο αυτό λένε ότι γράφτηκε χάριν παιδιάς. «Παίγνιον». Έχει όμως όλα τα στοιχεία ενός Επιταφίου. Δεν εξυμνεί μόνον τους αποθανόντας, αλλά εξυμνεί και τους προγόνους των αποθανόντων και τα κατορθώματά τους, όπως τη Μάχη του Μαραθώνα, τη Ναυμαχία της Σαλαμίνος, νίκες οι οποίες διδάξανε τους Έλληνες να μη φοβούνται τους βαρβάρους. Τελειώνει με παραινέσεις προς τους υιούς των πεσόντων, ως και τους γονείς αυτών, να είναι υπερήφανοι για το ένδοξο τέλος των πατεράδων των και των παιδιών των.