FtS71

Ο ρόλος

Η παιδεία συζητείται διεθνώς, αλλά και στη χώρα μας, όσο λίγα θέματα. Ατυχώς στα καθ΄ ημάς η έμφαση δίνεται μόνον στη συζήτηση και μετά .. επέρχεται η εκτόνωση! Σκοπός των συζητήσεων είναι να αναδειχθεί ο ρόλος της παιδείας στην κοινωνία ή την οικονομία ή, ακόμη, και στους δύο τομείς που δεν είναι ανεξάρτητοι μεταξύ τους.

Με δάκρυα στα μάτια του ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης κάθονταν απέναντι από το χώρο όπου ξεκίνησαν οι εργασίες ανέγερσης του Πανεπιστημίου Αθηνών, βαθιά συγκινημένος από τις προσδοκίες για την εξέλιξη του γένους που θα στηρίζονταν ακριβώς στην Παιδεία που τόσο πολύ έλειψε από το επί μακρόν σκλαβωμένο Έθνος.

Ακρογωνιαίος λίθος της πολιτικής του μεγάλου Εθνικού μας ηγέτη, του Ελευθέριου Βενιζέλου , ήταν η Παιδεία λιγότερο από έναν αιώνα, αφ΄ ότου ανακτήσαμε ως Έθνος την ανεξαρτησία μας.

Οι ταραγμένες μέρες που βιώνουμε, με τις τραγικές εξελίξεις στο Ιράκ, που τείνουν να ανατρέψουν μακροχρόνιες διεθνείς ισορροπίες με την προέλαση της μόνης υπερδύναμης του πλανήτη και μερικούς δορυφόρους –συμμάχους, πέρα από το δραματικό στοιχείο που μας συγκλονίζει, μας δείχνει σε μία δεύτερη νηφάλια σκέψη το ρόλο και τη σημασία της ασύγκριτης τεχνολογικής υπεροχής των ΗΠΑ –είτε μας αρέσει, είτε όχι-, που στηρίζεται σε μία αδιαμφισβήτητη εκπαίδευση που όμοιά της δεν υπάρχει στο παγκόσμιο στερέωμα. [Άλλο το θέμα της ηθικής κλπ που επικαλούνται όσοι από μας τους Φαρισαίους Ευρωπαίους δεν μπορούν να συγκριθούν με την ισχυρή αυτοκρατορία].

Σύνδεση με την παραγωγή

Ως μεγάλο ζητούμενο και με ιδιαίτερη κατά καιρούς ένταση εμφανίζεται το πάντρεμα της εκπαίδευσης με την παραγωγή. Με τις ανάγκες της οικονομίας, της αγοράς. Προβληματισμός που επιχειρεί να απαντήσει σε ζητήματα μειωμένης ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, περιστολής της διασπάθισης οικονομικών μέσων και ανθρωπίνων πόρων στην παραγωγή και ανάδειξη άχρηστων πτυχίων που έχουν και κοινωνικές δυσμενείς επιπτώσεις.

Με δεδομένο ότι η βιομηχανική παραγωγή λειτούργησε και εν μέρει συνεχίζει να λειτουργεί με ημιαγράμματους εργάτες, παρατηρήθηκαν φαινόμενα μετακίνησης πληθυσμών από τις πρωτόγονες αγροτοκτηνοτροφικές ενασχολήσεις στα αστικά και βιομηχανικά κέντρα όπου απορροφούνται πολλοί εργαζόμενοι. Με τον καιρό και την όλο και μεγαλύτερη εισαγωγή των αυτοματισμών, η παιδεία διαδραματίζει όλο και σημαντικότερο ρόλο στις βιομηχανικά προηγμένες χώρες. Συγκεκριμένοι κλάδοι οικονομίας βασίζονται στην τεχνολογία [ρομποτική, αυτοματισμοί με ηλεκτρονικά συστήματα, τηλεματική, βιοτεχνολογία], αλλά και στις τέχνες ή το ντιζάϊν. Διαδικασίες με έμφαση στην απλή ανθρώπινη εργασία, χωρίς σημαντική τεχνολογική συμβολή, μεταφέρονται στις χώρες χαμηλού κόστους, όπου τα ήθη και η συμπεριφορά των εργαζομένων δεν δημιουργεί προβλήματα. Παράδειγμα τα κλωστοϋφαντουργικά που μεταφέρονται στις λεγόμενες χώρες χαμηλού κόστους της Άπω Ανατολής. Είναι αξιοσημείωτο, στο σημείο αυτό, ότι οι χώρες που υποδέχονται δραστηριότητες υποκαθιστώντας τις λεγόμενες προηγμένες χώρες, στα πλαίσια του διεθνούς ανακαταμερισμού της παραγωγής και εργασίας, είναι χώρες όπου ο αλφαβητισμός, η εκπαίδευση, σημείωσε τα τελευταία χρόνια εντυπωσιακή εξέλιξη. Ακόμη και σε δραστηριότητες εντάσεως ανθρώπινης εργασίας, είναι αποφασιστικό το στοιχείο της κατάρτισης σε όλα τα επίπεδα των εργαζομένων. Ας κοιτάξει κανείς στην Αφρική, όπου δεν έχουμε την ίδια εξέλιξη και θα αντιληφθεί, γιατί εκεί δεν προωθούνται επενδύσεις και δεν παρατηρείται αξιόλογη οικονομική και κοινωνική πρόοδος.

Ο Τουρισμός – ταξειδιωτικός τομέας που εξελίσσεται γρήγορα, οι επικοινωνίες, οι πολιτιστικές και ψυχαγωγικές βιομηχανίες και όλα τα συναφή επαγγέλματα χρειάζονται μορφωμένο και άκρως εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό.

Ο σκληρός ανταγωνισμός σε διεθνές επίπεδο στρέφεται στην κάλυψη των συνεχώς διαφοροποιούμενων αναγκών και ενδιαφερόντων των ανθρώπων κι εδώ καλούνται οι σωστά καταρτισμένοι, μορφωμένοι, να εμπνεύσουν και προετοιμάσουν τις αλλεπάλληλες προσαρμογές με έντονα τα στοιχεία της καινοτομίας.

Υποχρεωτική παιδεία και πειθαρχία

Η πειθαρχία είναι ζήτημα με ουσιαστική σημασία για την παιδεία. Η πειθαρχία, καθώς επίσης και η υποχρεωτική παιδεία για την στοιχειώδη εκπαίδευση και την μέση εκπαίδευση θα πρέπει να θεωρούνται αναγκαία. Η συγκροτημένη κοινωνία δεν επιτρέπει στους πολύ νέους να επιλέγουν ελεύθερα μεταξύ της επιμέλειας και της νεανικής διάσπασης της προσοχής.

Πέραν αυτού κάθε υπερβολή θα πρέπει να αποδοκιμάζεται. Στο χωριό μας και μπορούμε να υποθέσουμε και σε άλλες περιοχές της χώρας,, ακόμη και στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, υπήρχε το στοιχείο της υπερβολής. Ο γονιός παρέδιδε το παιδί του στο δάσκαλο με τη σαφή δήλωση:

-Το κρέας δικό σου, τα κόκαλα δικά μου!

Η χειροδικία ήταν όχι μόνον επιτρεπόμενη, αλλά και αποτελούσε ρητή δήλωση – προτροπή του γονιού προς το δάσκαλο να δέρνει το παιδί του ανελέητα, αρκεί να μην του σπάσει τα κόκαλα!

Η χρυσή τομή βρίσκεται σαφώς στην πειθαρχία που χωρίς να στραπατσάρει την προσωπικότητα του παιδιού ή του εφήβου του δίνει την ευκαιρία να επιτύχει, ό,τι του υπαγορεύει η φιλοδοξία του και του επιτρέπει η ικανότητά του.

Αν τα παραπάνω ακραία φαινόμενα ανάγονται στο απώτερο παρελθόν που μοιάζουν απίστευτα στα νέα βλαστάρια μας, υπάρχουν εν τούτοις άλλες υπερβολές που και σήμερα δικαιολογούν προβληματισμό και χρειάζονται προσοχή. Η δήθεν εισαγωγή «περισσότερης δημοκρατίας» στα σχολεία κατέστησε τους εκπαιδευτικούς έρμαια της νεολαίας και της εφηβικής νεολαιίστικης, πολλές φορές ανεύθυνης συμπεριφοράς των. Οι σχολικές εκδρομές των Λυκείων σε επιλεγμένες περιοχές της χώρας, τίποτα το χρήσιμο δεν προσφέρουν στα παιδιά, αν δεν τα βλάπτουν κιόλας. Παγιδευμένοι οι εκπαιδευτικοί στη γραμμή του «μαθητικού συμβουλίου» ανταποκρίνονται σε κάθε αξίωση των παιδιών. Έτσι λοιπόν, διαπιστώνω, από πρώτο χέρι, από τον μικρό γιο μου που πρόσφατα μετείχε στην 5θήμερη εκδρομή Λυκείου στη Ρόδο, ότι αντί για τα τόσα και τόσα αξιοθέατα και άκρως διδακτικά στοιχεία που προσφέρει το πανέμορφο νησί, το πρόγραμμα εστιάστηκε σε αντιγραφή των χειρότερων συνηθειών των νεοελλήνων με ξενύχτια σε βραδινά κέντρα «αναψυχής», για να κοιμούνται τα παιδιά όλη την επόμενη ημέρα και να επαναλάβουν τα ίδια στο επόμενο βράδυ! Θλιβερός προσανατολισμός της νέας γενιάς σε ό,τι χειρότερο έχει να επιδείξει η σύγχρονη υποκουλτούρα του τόπου μας.

Αν ρίξει κανείς μία ματιά στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα δεν θα αργήσει να διαπιστώσει ότι η Καθηγητές, ούτε λίγο ούτε πολύ, εκλιπαρούν τη στήριξη των φοιτητών, γιατί τους είναι απαραίτητη στα πλαίσια των εκσυγχρονισμένων θεσμών για την παραπέρα ανέλιξή τους!

Κοινωνική διάσταση

Η συμβολή της παιδείας στην οικονομία είναι αδιαμφισβήτητη και πρωτοπόροι εκπαιδευτικοί αξιώνουν μερίδιο επιχειρηματολογώντας με βάση τη συμβολή τους στο οικονομικό γίγνεσθαι. Ακριβώς εδώ κρίνεται ότι πρέπει να οριοθετήσει κανείς , μία καλή κοινωνία, και να διακρίνει ότι η αποστολή της παιδείας δεν μπορεί και δεν πρέπει να υπακούει κατά κύριο λόγο στα κελεύσματα της οικονομίας, γιατί έχει να εκπληρώσει έναν ευρύτερο πολιτικό και κοινωνικό στόχο που την αυτοδικαιώνει.

Η παιδεία και ιδίως αυτή που παρέχεται δωρεάν παρέχει την ελπίδα και τη δυνατότητα φυγής από τα χαμηλότερα και λιγότερο ευνοημένα επίπεδα κοινωνικής διαστρωμάτωσης προς εκείνα που βρίσκονται υψηλότερα. Πρόκειται για θεμελιώδη μέριμνα που συμβάλλει στην εξασφάλιση κοινωνικής ειρήνης και ηρεμίας. Η κοινωνική δυσαρέσκεια κρύβει το κίνδυνο και το ενδεχόμενο ταραχών ή και βίαιων επαναστατικών εκδηλώσεων. Χωρίς παιδεία εκλείπει κάθε έννοια βελτίωσης και στη συνέχεια ακολουθεί η ευλογοφανής καταφυγή στο έγκλημα και τη βία.

Από το βασικό αυτό σκεπτικό απορρέει η στενή σχέση σε τελευταία ανάλυση μεταξύ παιδείας και δημοκρατίας. Πληθυσμός με καλή παιδεία δεν αποδέχεται μία δικτατορία ή έστω χωρίς να κινηθεί σε κάποιο βαθμό εναντίον της. Από την άλλη πλευρά έχουμε τη δικτατορία των φτωχών και των αγραμμάτων. Οι σκέψεις αυτές αποκτούν στις μέρες μας όλως ιδιαίτερη σημασία. Με γάλοι διανοητές καταλήγουν στο συμπέρασμα – νόμο ότι δεν μπορεί να εκδηλωθεί πολεμική σύρραξη μεταξύ δύο δημοκρατιών. Από την άλλη πλευρά ο αλφαβητισμός, η παιδεία έχει άμεση ανασχετική επίπτωση στο ρυθμό τεκνοποίησης σε χώρες όπου παρατηρείται απύθμενη δυστυχία. Η ευμενής επίπτωση είναι προφανής. Τούτο αποδεικνύεται από διεθνείς μετρήσεις – στατιστικές. Η ανεξέλεγκτη τεκνοποίηση οδηγεί σε εξαθλίωση και χάος.

Δημόσια ή ιδιωτική εκπαίδευση

Στην αρχαιότητα ήταν δεδομένο ότι η παιδεία έπρεπε να πληρωθεί και μάλιστα πολύ καλά, αν ο δάσκαλος ήταν επιπέδου και εγνωσμένου κύρους. Γι΄ αυτό και ο Μέγας Αλέξανδρος απέδιδε στον μεγάλο δάσκαλό του το «ευ ζειν» σε αντίθεση προς τους γονείς του στους οποίους απλά απέδιδε το «ζειν».

Η ύπαρξη της δημόσιας παιδείας που είναι ικανοποιητική και παρέχεται δωρεάν, είναι ό,τι το καλύτερο. Αυτό φάνηκε από τις ανωτέρω αναφορές μας και δεν χρειάζεται πρόσθετους σχολιασμούς. Η μείωση του επιπέδου παρεχόμενης μόρφωσης αποτελεί μέγιστο κίνδυνο και το πράγμα γίνεται ακόμη χειρότερο αν η μειωμένη ποιότητα μόρφωσης παρέχεται με σημαντικές οικογενειακές δαπάνες για τα φροντιστήρια [βλέπε και σχετικό άρθρο του κ. Δ. Μπράνη] και τις ξένες γλώσσες ή για τα εμβάσματα στο εξωτερικό σε πανεπιστήμια αμφίβολης, πολλές φορές ποιότητας. Εδώ ακριβώς αντικατοπτρίζεται το ελληνικό αλαλούμ, σύμφωνα με το οποίο στα λόγια των επισήμων διαθέτουμε δωρεάν κρατική παιδεία και στην πράξη αποδεικνύεται ο τόπος μας εξαιρετικά δαπανηρός για μία παιδία και συναλλαγματική αιμορραγία που κανείς δεν θέλησε να δει και να αναδιατάξει προς όφελος της χώρας με σημαντικά πολλαπλασιαστικά οφέλη για την παιδεία καθ εαυτή, την οικονομία, το συνάλλαγμα, την κοινωνία.

Αυτός ο παραλογισμός δυστυχώς βρίσκεται στο απόγειό του στην πατρίδα μας. Κάστες συντεχνιακών συμφερόντων από κύκλους πανεπιστημιακών δασκάλων σε κρατικά πανεπιστήμια –που μόνον κρατικά λειτουργούν στη χώρα μας, ως γνωστόν- εμποδίζουν την λειτουργία ιδιωτικής ανώτατης εκπαίδευσης , όπως προέβλεπε το Σύνταγμα του 1911. Κατ΄ ουσίαν αυτοί οι πανεπιστημιακοί και οι συνοδοιπόροι των πολιτικοί, αποφεύγουν τη σύγκριση με την ιδιωτική πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Έτσι, όμως, φαλκιδεύεται το μέλλον των παιδιών μας, μιας και παρατηρούνται αβυσσαλέες υστερήσεις στα ελληνικά πτυχία. Οι εγχώριες αυτές αντιδράσεις συμπληρώνονται από ιδεολογικοπολιτικές τάσεις που στηρίζονται από την κυβερνώσα και άλλες αριστερές παρατάξεις που εθελοτυφλώντας παραβλέπουν το μεγαλύτερο κακό.

Ας κάνουν τις συγκρίσεις τους όλοι αυτοί οι κύριοι με το επίπεδο των Πανεπιστημίων των ΗΠΑ, που δεν επιδέχεται καμία απολύτως σύγκριση με τα αντίστοιχα σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο.

Αξιολόγηση

Η αξιολόγηση του έργου των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων είναι όρος περίπου άγνωστος στον τόπο μας. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις εκπαιδευτικών που εμπνέουν φόβο και ανησυχία στον μέσο Έλληνα, το γονιό που πασχίζει για την αγωγή του παιδιού του, με την τρομερή ανεπάρκειά των. Είναι φυσικό να απελπίζεται ο κάθε γονιός και να διαπορεί ότι κάποιος τέτοιος ακατάλληλος εκπαιδευτικός που πολλές φορές προδίδει το .. βεληνεκές του με μόνο το παρουσιαστικό του, θα είναι αυτός που θα αναλάβει την εκπαίδευση του παιδιού του.

Το Υπουργείο Παιδείας φέρεται ασχολούμενο, μόλις τον τελευταίο καιρό με το ζήτημα της αξιολόγησης των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων. Κάποιο προεδρικό διάταγμα βρίσκεται υπό επεξεργασία. Έγκυροι πανεπιστημιακοί που τιμούν τους ακαδημαϊκούς των τίτλους, φέρονται προβληματισμένοι γιατί οι προωθούμενες ρυθμίσεις προβλέπονται ατελέσφορες και η όλη κίνηση, φέρεται να γίνεται για τα μάτια του κόσμου.

Η Ευρώπη, εμείς και ο λοιπός κόσμος

Η ιδιωτικοποίηση των ΑΕΙ [=Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων] αποτελεί σημείο τριβής και μεταξύ χωρών – μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης με υπέρμαχους της δημόσιας δωρεάν ανωτάτης εκπαίδευσης τη Γερμανία, Σουηδία, Γαλλία, Βέλγιο και … Ελλάδα.

-Και τι σημαίνει αυτό; Συντάσσεται η Ελλάδα με τους ισχυρούς της ΕΕ;

-Μόνο στα λόγια! Κι εδώ είναι το δράμα. Οι υπόψη χώρες διαθέτουν ήδη σημαντικούς πόρους και έχουν να παρουσιάσουν ήδη μία αξιόπιστη ανωτάτη εκπαίδευση. Αυτό δεν ισχύει για την πατρίδα μας που με τις κινήσεις της φαίνεται να επιδιώκει την εξασφάλιση και σταθεροποίηση της υποβάθμισης των σπουδών!

Οι δαπάνες εκπαίδευσης ανέρχονται και για τις τρεις βαθμίδες στη χώρα μας μόλις στο 3,48 του ΑΕΠ [=Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν], όταν ο ευρωπαϊκός μέσος όρος ανέρχεται στο 5%.

Και αν η χώρα μας είναι ουραγός της ΕΕ, η Ευρώπη με τη σειρά της δείχνει να μην αντιλαμβάνεται τις σε βάρος της εξελίξεις στα πλαίσια του διεθνούς ανταγωνισμού. Στις αρχές του 20ού αιώνα οι δαπάνες για κάθε Ευρωπαίο φοιτητή ήταν διπλάσιες του αντίστοιχου στη Βόρεια Αμερική. Σήμερα η σχέση αυτή έχει πλήρως αντιστραφεί. Οι ΗΠΑ διαθέτουν σήμερα για τους φοιτητές τους σχεδόν διπλάσιους πόρους ως ποσοστό του ΑΕΠ [3%] για την ανάπτυξη και στήριξη της έρευνας, από αυτό της ΕΕ που σε μέσους όρους ανέρχεται μόλις στο 1,9%.

Οι Ευρωπαίοι αρμόδιοι φαίνονται ανίσχυροι και περιορίζονται σε βερμπαλισμούς και δημόσιες σχέσεις, μακριά από το αναγκαίο και το ζητούμενο. Εάν δεν δούμε με ειλικρίνεια την κατάσταση στην παιδεία αφήνοντας κατά μέρος τους στρουθοκαμηλισμούς, οι στόχοι που τίθενται [Λισαβόνα Νο 2] να αποκτήσει η Ευρώπη μέχρι το 2010 την ανταγωνιστικότερη στον κόσμο οικονομία της γνώσης και την γενναία επένδυση στον e-Διαφωτισμό, θα μείνουν γράμμα κενό.

Η επιδίωξη της διευρυμένης Ευρωπαϊκής Ένωσης των 25 να ξεπεράσει τις αδυναμίες της και να συγκροτήσει ενιαία εξωτερική πολιτική και αυτόνομη άμυνα και ασφάλεια, κάτω από τα παραπάνω δεδομένα, κάνουν τους Αμερικανούς να μας λοιδορούν και να σαρκάζουν, χωρίς να έχουν και άδικο.

Δαπάνες για την παιδεία

Ακατάσχετη είναι η φιλολογία και ευχολόγια από τους πολιτικούς που επιδίδονται σε έναν σκληρό ανταγωνισμό ρητορικής υπερθεματίζοντας ..στα λόγια για την αξία και σημασία διάθεσης πόρων για την παιδεία. Οι αριθμοί, όμως, δεν το αποδεικνύουν στην πράξη.

Οι παλαιότεροι εξ ημών θα ενθυμούνται την αλήστου μνήμης παλατιανή περίοδο στη δεκαετία του ’60 με το σύνθημα των φοιτητών «προίκα στην παιδεία και όχι στη Σοφία!»

Είναι να απορεί κανείς πόσο εύκολα βρίσκονται πόροι για διάφορες άλλες αιτίες, όπως πχ για διογκωμένα εργολαβικά ανταλλάγματα που δεν αντικατοπτρίζουν πάντοτε έργα αντάξια της δαπάνης ή για στρατιωτικούς εξοπλισμούς με τεράστια ποσά και προμήθειες και πόσο φειδωλή είναι η πολιτεία στη διάθεση πόρων για την παιδεία.

Μεγάλη και επείγουσα ανάγκη είναι, λοιπόν, να τιμήσουμε με έργα το παρόν και το μέλλον της νεολαίας μας, που νομοτελειακά συμπίπτει με το εθνικό μας μέλλον.

***
Από τον ιστορικό πρώτο λόγο του Ελευθερίου Βενιζέλου στον αθηναϊκό λαό στις 22.08.1910 στην πλατεία Συντάγματος:
«…Δημοσία εκπαίδευσις, ήτις θα έλεγέ τις ότι κύριον έχει προορισμόν να εκτρέφη, δι΄ανεπαρκούς άλλωστε μορφώσεως, τροφίμους του προϋπολογισμού ανικάνους δια κάθε άλλο πλουτοπαραγωγόν επάγγελμα.. Εκκλησία εστερημένη εσωτερικής ζωής, περιορισμένη εις ξηρούς τύπους και της οποίας ο ενοριακός ιδίως κλήρος κατατρυχόμενος υπό πενίας και αμαθείας, είναι εντελώς ανίκανος, όπως εξυπηρετήσει την υψηλήν αυτής αποστολήν…»

Μερικά από τα άρθρα του Συντάγματος του 1911 μετέβαλαν τη μορφή του νεοελληνικού κράτους. Καίρια τομή ήταν αυτή της εκπαίδευσης, της απαλλοτρίωσης και της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων. Το άρθρο 16 πραγματεύεται τα της εκπαίδευσης:

«Η εκπαίδευσις, διατελούσα υπό την ανωτάτην εποπτείαν του κράτους, ενεργείται δαπάνη αυτού. Η στοιχειώδης εκπαίδευσις είναι δι΄ άπαντας υποχρεωτική, παρέχεται δε δωρεάν υπό του Κράτους.
Επιτρέπεται εις ιδιώτας και εις νομικά πρόσωπα η ίδρυσις ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων, λειτουργούντων κατά το Σύνταγμα και τους Νόμους του Κράτους».