FtS72
υπό Γεωργίου Πούλιου
Δικηγόρου Αθηνών παρ΄ Αρείω Πάγω
Η θέση της Κωνσταντινουπόλεως ήταν μοναδική για τον γνωστό τότε κόσμο. Αλλά και σήμερα αποτελεί ένα από τα πλέον στρατηγικά σημεία στον πλανήτη μας.
Βρίσκεται στο σημείο που ενώνονται δύο ήπειροι. Η Ευρώπη και η Ασία, ενώ ταυτόχρονα ελέγχει τους στρατιωτικούς δρόμους, από τη Μαύρη θάλασσα προς τη Μεσόγειο. Ήταν κόμβος.
Η Κωνσταντινούπολις ήταν στο στόχαστρο φίλων και εχθρών.
Έχουν γραφτεί πολλά για τα αίτια της Αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως, από τους Τούρκους το 1453. Η εκκλησία και ο λαός απέδωσαν τη συμφορά αυτή στις αμαρτίες του λαού και των αρχόντων. Οι διάφοροι ιστορικοί και κοινωνιολόγοι την άλωση αποδίδουν στα πιο κάτω που θα γράψω περιληπτικά:
1ον. Οι θεολογικές έριδες τυφλώσανε άρχοντες και αρχομένους, ώστε να μην βλέπουν τον πραγματικό κίνδυνο. Η δημιουργία του σχίσματος (δεν εξετάζω, καλώς ή κακώς). Ξέρω όμως ότι η ρήξη μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής Εκκλησίας δημιούργησε πολλές αντιπάθειες (πολιτικές, θρησκευτικές και κοινωνικές).
2ον. Η οικονομική παρακμή. Παρότι οι περισσότεροι Βυζαντινοί ήταν πλούσιοι, τα ταμεία του Κράτους ήταν άδεια. Δυστυχώς οι Βυζαντινοί προτιμούσαν να έχουν τα μπαούλα τους γεμάτα χρυσάφι και άλλα τιμαλφή και όχι να βοηθήσουν την άμυνα της Πόλεως.
3ον. Η απώλεια της κυριαρχίας των θαλασσών. Στην ακμή του βυζαντίου πάνω από 1.000 βυζαντινά καράβια κυριολεκτικά αυλακώνανε τη Μεσόγειο, από την Κύπρο μέχρι το Γιβραλτάρ. Την παραμονή της Αλώσεως ο στόλος σχεδόν ήταν ανύπαρκτος. Η απώλεια του στόλου έκανε τους Βυζαντινούς να πιστέψουν, ότι δεν είναι πια μεγάλη δύναμη.
4ον. Η επικράτηση του καλογερισμού. Η επικράτηση της ασκητικής αντιλήψεως έβλαψε τον Ελληνισμό. Οι Βυζαντινοί εγκατέλειψαν κάθε ανθρώπινη φιλοδοξία. Τα πάντα εναπόθεσαν στη Θεία Πρόνοια. Πίστεψαν ότι στο κάθε τι θα παρέμβει το Θείο, το οποίο θα έφερνε και το ποθούμενο. Δυστυχώς καμιά ανθρώπινη προσπάθεια. Την εποχή της Αλώσεως χιλιάδες καλόγεροι κυκλοφορούσαν. Το εθνικό φρόνημα ήταν ανύπαρκτο. Το στρατιωτικό φρόνημα είχε χαθεί. Το πλήθος μένει απαθές. Κάθε ιδανικό έχει χαθεί. Δυστυχώς οι Έλληνες του Βυζαντίου ξεχάσανε το νικηφόρο παιάνα των προγόνων των: Νυν υπέρ πάντων ο αγών.
5ον. Η έλλειψη προσωπικοτήτων. Πριν από την άλωση οι ηγέτες ήταν ανύπαρκτοι. Όλοι ήταν κατώτεροι της αποστολής των. Και αυτοί οι Παλαιολόγοι τρωγόντουσαν για ένα φρούριο, στον Ισθμό. Την τελευταία στιγμή εμφανίσθηκε ένας ικανός και άξιος των περιστάσεων. Αυτός ήταν ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος. Ήταν όμως αργά.
Βέβαια, κοντά σ΄ αυτά τα αίτια, μπορούμε να προσθέσουμε, τα προνόμια των Ενετών, την επικράτηση της φεουδαρχίας, την εξασθένηση του Βυζαντίου από τα περιτρίμματα των σταυροφοριών του Πάπα, η αξιοποίηση της πυρίτιδας, η εφεύρεση των κανονιών και άλλα.
Βεβαίως δεν μου διαφεύγει, ότι η άλωση της Κωνσταντινουπόλεως μπορεί να ήταν το τέλος του Βυζαντίου, αλλά έγινε η γενέθλια ημέρα του νέου Ελληνισμού.
Με τον θάνατό του ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος δημιούργησε και θεμελίωσε τη μεγάλη ιδέα του Ελληνισμού, η οποία αποτέλεσε και πρέπει να αποτελεί το βάθρο της υπάρξεώς μας.
Καλλιθέα, 29.05.2003, Γ. Πούλιος τηλ. 210-9409788