FtS62
Στοιχεία και πληροφορίες
από τον ιστοριοδείφη κ. Γεώργιο Τσίτσα
Ανάμεσα 23.04.1821 και 08.05.1821
Ο θεσμός των Ελευθεροχωρίων είναι Τουρκικός. Οι Τούρκοι στους κλέφτες που εμάχοντο «για του Χριστού την Πίστη την Αγία και της πατρίδας την ελευθερία» παραχωρούσαν ορισμένα προνόμια.
Α) Να είναι ανενόχλητοι και αυτοί να μην ενοχλούν τους Τούρκους.
Β) Να είναι ελεύθεροι σε ορεινά χωριά που τα ονόμαζαν Κλεφτοχώρια ή Ελευθεροχώρια ή Λευτεροχώρια, όπου Τούρκου ποδάρι δεν πατούσε. Ένα από αυτά είναι και το δικό μας στην Παρασωπιάδα χώρα, που τα χρόνια της Επανάστασης αριθμούσε 1000 νοματέους, μάλιστα είναι καταχωρημένο στη Χάρτα του Ρήγα Φεραίου
Γ) Με τον πρόσθετο όρο να μην παρενοχλούν τους Τόυρκους του κάμπου.
Το παλιό χωριό του Λευτεροχωρίου ήταν πάνω σ΄ ένα Δερβένι που ένωνε την ανατολική με τη δυτική χέρσο Ελλάδα. Ήταν αυτό, το Δερβένι, που προσπάθησε να προστατέψει ο Διάκος μακριά από τους Τούρκους.
Μετά την καταστροφή της Αλαμάνας, λέγει ο γραμματικός του Διάκου και αργότερα γραμματικός του Ανδρούτσου, Αντώνης Γεωργαντάς , «είχαν έλθει και εις την θέσιν του Ελευθεροχωρίου περισσότεροι των 1500 οπλοφόρων επικεφαλείς έχοντες τον Γερο-Πανουργιά».
Συμπληρώνει δε ο Α.Ν. Γούδας «ο δε Πανουργιάς, ουδόλως απωλέσας το θάρρος του, ούτε εκ της ήττης ταύτης, ούτε εκ της ενδόξου πτώσης του Διάκου, συνήθρησε τους περί αυτόν και απεσύρθη, το μεν πρώτον εις το Ελευθεροχώριον, έπειτα δε εις Γραβιά».
Ο μόνος ιστορικός της Ελληνικής Επανάστασης Ιωάννης Φιλήμονος αναφέρει επί λέξει «μετ΄ αυτών δε ενωθέντες και οι διασκορπισμένοι του Διάκου ετοποθετήθησαν εν Νευροπόλει και τω Ελευθερωχωρίω αλλ΄εκστρατε΄τσας εκ Λαμίας ο Ομέρ- Βρυώνης διέλυσε και τούτους» Ο δε τελευταίος ερευνητής του τόπου μας Χρήστος Ενισλείδης , γράφει:
«Ο Μπούσγος επροχώρησε προς το Ελευθεροχώρι και από εκεί αντίκρυσε προελαύνοντα τα Τουρκικά τμήματα προς τας διαβάσεις μεταξύ Καλλιδρόμου και Οίτης. Οι δε υπόλοιποι Καπετανέοι ετράπησαν προς τα Σάλωνα όπου ως από μηχανής Θεό συνάντησαν τον Οδυσσέα Ανδρούτσο».
Παρακάτω θα καταχωρίσω ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Τάκη Λάππα, Βασίλης Μπούσγος , που αποδίδει με αδρές γραμμές αυτά που ο Γιάννης Βλαχογιάννης έλεγε «οι Ρουμελιώτες δεν γράφουν και δεν μολογάνε τι έκαναν αυτοί και οι πρόγονοί τους».
Προβλέποντας ο νέος αρχηγός των Βοιωτών ότι ο Ομέρ Βρυώνης σύντομα θα ξακολουθούσε το δρόμο του, κύριο σκοπό έβαλε να του τον φράξουν με καινούργια άμυνα. Έτσι, θ΄απόδειχνε στο Βρυώνη ότι ο ήρωας της Αλαμάνας είχε αφήσει πίσω του κι άλλους για να του ανακόβουν κάθε τόσο το δρόμο. Αλλά δεν ήταν μόνον αυτό. Θα τους δινόταν η ευκαιρία να εκδικηθούν αμέσως το αίμα του ηρωϊκού ατχηγού τους. Κι΄ οι επαναστάτες Έλληνες, έχοντας εμπιστοσύνη στο μυαλό και τη σύνεση του καινούργιου αρχηγού, χωρίς αντιρρήσεις δέχθηκαν τη νέα άμυνα.
Ενώ όμως ακόμα ετοίμαζε το σώμα του για την άμυνα αυτή και πριν αποφασίσει το μέρος που θα αντιπαραταχθούν, στο Δαδί φτάνανε αδιάκοπα μπουλούκια από Έλληνες πολεμιστές. Ήταν απ΄αυτούς που πολεμώντας στην Αλαμάνα καταφέρανε να σωθούν. Μόλις μάθανε ότι ο Μπούσγος είχε πάρει τη θέση του Διάκου κι΄ ότι βρισκότανε στο Δαδί ετοιμάζοντας το σώμα του, τρέξανε όλοι νάμπουν κάτω από τις διαταγές του. Μ΄ αυτό τον τρόπο το σώμα του είχε αυξηθεί σημαντικά. Έγινε μία δύναμη υπολογίσιμη. Τότε πια ο αρχηγός με την έγκριση των συντρόφων του, αποφάσισε να παραταχθούν και πάλι στον Καλλίδρομο, σχεδόν όπου και ο Διάκος. Εκεί θα προσπαθούσαν ν΄ανακόψουν το πέρασμα του πασά. Θα πιάνανε το χωριό Λευτεροχώρι, λίγο πιο πάνω απ΄το μοναστήρι της Δαμάστας.
Και πραγματικά, σε λίγο το ελληνικό σώμα με κεφαλή τον Μπούσγο είχε παραταχθεί στο Λευτεροχώρι που ήταν το πέρασμα του Βρυώνη. Σαν έμαθε όμως ο πασάς τη νέα άμυνα των επαναστατών, μη θέλοντας να πάθει ότι και στην Αλαμάνα, έκανε μιαν ορμητικιά επίθεση που ανάγκασε τους έλληνες να πιστοχωρήσουν και να του αφήσουν το δρόμο λεύτερο.
Λεπτομέρειες για τη μάχη αυτή δεν έχουμε. Απ΄τους ιστορικούς της Επανάστασης, μονάχα ένας καταδέχθηκε να την αναφέρει και αυτός σε δυο αράδες . Το γιατί είναι απλό. Όχι πως χαρακτηρίστηκε σαν μια αποτυχημένη αντίσταση, αλλά γιατί αρχηγός αυτής τηςμάχης δεν ήταν κανένας επίσημος αρματωλός, αλλά ο άγνωστος Βασίλης Μπούσγος. Στα ύστερα χρόνια του αγώνα που άρχισαν να γράφονται οι σελίδες της Επανάστασης, ο Μπούσγος ζούσε άγνωστος, όπως κι αγωνίστηκε. Είχε ξεχαστεί πια. Ποιος να ενδιαφερθεί να δώσει λεπτομέρειες για μια μάχη που έδωσε στο Λευτεροχώρι. Κι όμως. Ύστερα απ΄την Αλαμάνα, το Λευτεροχώρι είναι η δεύτερη αμυντική γραμμή των επαναστατών που συναντούσε ο Βρυώνης. Αν εκεί οι Έλληνες με κεφαλή τον καινούργιο αρχηγό τους δεν κατώρθωσαν να του κλείσουν το δρόμο, τον προειδοποιούσαν όμως ότι δεν θα είναι και τόσο εύκολος. Συχνά θ΄αντίκρυζε το ελληνικό καριοφύλλι και θα συναντούσε εμπόδιο τους επαναστάτες. Το χάνι της Γραβιάς σε λίγο στάθηκε πιο τυχερό, αλλ΄ας μην παραγνωρίσουμε και τους μαχητές στο Λευτεροχώρι.
Ύστερ΄απ΄το Λευτεροχώρι φτάνει στη Λειβαδιά. Εκεί θέλησε ν΄ανασυγκροτήσει το σώμα του και να καθορίσει μία νέα άμυνα, να στήσει καινούργιους φραγμούς στους πασάδες. Κι΄ ενώ καταπιάστηκε μ΄αυτό στη Λειβαδιά, αναπάντεχα πήρε με γραμματοφόρο τούτη τη γραφή:
«Κατά πολλά ηγαπημένε μου και αδελφέ Μπούζγο σε χαιρετώ και τα μάτια σου φιλώ. Με το αδελφικόν μου σου φανερόνω. Λοιπόν μάθε, ότι κι εγώ ήλθα απόψε εδώ εις Χάνι της Γραβιάς, και εσύ, ευθύς όπου λάβης το παρόν, να μάσης τους συντρόφους, όσους και αν ήναι, ένας να μη λείψη, και αύριον αυγή κίνα και έλα εδώ να ανταμωθώμεν. Πάρε και τον Θανάση Τζούτζον και άλλον κανένα προεστόν. Σε προσμένω χωρίς άλλο, και θεόθεν υγίαινε.
Αδελφός σου Δυσσέος Αντρίτζου
1821 3 μαγιού Γραβιά»
Και τούτη η επιγραφή:
«Του κατά πολλά ηγαπητού μοι καπετάν Βασίλη Μπούζγου. Της ώρας δοθήτω »
Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος βρισκόταν στη Γραβιά. Από κει τον πρώτο που θυμήθηκε μόλις έφτασε να καλέσει κοντά του με βιαστική επιστολή –«Της ώρας. Δοθήτω»- ήταν το παλιό παλληκάρι του. Τι άλλο ήθελε ο Μπούσγος. Ο Οδυσσέας έμπαινε ενεργά πια στον Αγώνα. Καλύτερα απ όλους, το παλληκάρι του μπορούσε να εκτιμήσει την αξία που θα είχε το μπάσιμό του αυτό. Μια εγγύηση για νικηφόρες μάχες και για ηρωϊκη δράση.
Μ΄όλο που στη Λειβαδιά δεν είχαν χωρίσει φιλικά, κατά τις παραμονές της Επανάστασης, χωρίς αργητά πήρε τους συντρόφους του, συνοδευόμενος και πάλι απ΄τους άρχοντες της Λειβαδιάς κι΄έφυγε για τη Γραβιά. Έφτασε όμως κάπως αργά. Ο Αντρούτσος είχε κλειστεί στο Χάνι κι΄ έγραφε στην Ιστορία του Αγώνα την πιο ένδοξη σελίδα του. Η απόσταση Λειβαδιάς – Γραβιάς εμπόδισε το Μπούσγο να κλειστεί μαζί του.
***
Τρ. Παναγιώτου Ιστορία της Φθιώτιδος σελ. 35-36, Βουρτσέλα Φθιώτις σελ. 414-415-461, Τσώνη Π. Σελ. 18
Δερβένι= Πέρασμα
Γ. Βλαχογιάννη «Αθηναϊκό Αρχείο», Αναμνήσεις Α. Γεωργαντά, Αθήναι 1901 σελ. 247
Βίοι παράλληλοι των επί της αναγεννήσεως της Ελλάδος διαπρεψάντων ανδρών υπό του Αναστασίου Ν. Γούδα «Πανουργιάδες», εν Αθήναις 1876, τύποις Ελληνικής Ανεξαρτησίας σελ. 248
Δοκίμιον Ιστορικόν, «Περί της Ελληνικής Επαναστάσεως», Αθήνα 1860 τόμος Γ΄σελ. 198
Χ. Ενισλείδης: Η Αμφίκλεια, Αθήνα 1978 σελ. 235
Τάκη Λάππα: Ρουμελιώτες στην Επανάσταση, ο Σαλώνων Ησαϊας, Γιάννης Λογοθέτης και Βασίλης Μπούσγος, Αθήνα 1944, σελ. 104 και μετά.
Φιλήμων Γ. 198