FtS49
Στις 16.05.1999 επισκέφθηκε την περιοχή μας ο Αρχηγός του Ελληνικού Κράτους, ο Πρόεδρος Κωστής Στεφανόπουλος. Μεγάλη μέρα για την περιοχή μας και ιδιαίτερα για την όμορφη κωμόπολη της Γραβιάς, έδρα του νεοσύστατου «καποδιστριακού» ομώνυμου Δήμου στον οποίο εντάχθηκαν αρκετά χωριά της περιοχής. Η αφορμή ήταν το ανακατασκευασμένο χάνι της Γραβιάς, κορυφαίο σημείο αναφοράς των αγώνων του Εθνους μας στα 1821 για την εθνική μας Παλιγγενεσία.
Καθώς τον όμορφο αυτό ρουμελιώτικο οικισμό διασχίζει η νευραλγική εθνική οδική αρτηρία Θερμοπύλες – Ιτέα / Δελφοί, πλήθος διερχομένων και επισκεπτών στέκονται να δουν και ν’ ακούσουν περισσότερες λεπτομέρειες ακριβώς στον τόπο του αγώνα. Ζητούν να δουν το Χάνι του Δυσσέα. Για Χάνι ακούν, μα Χάνι δεν βλέπουν! Αυτό ήταν και το έναυσμα που παρακίνησε, έστω με μεγάλη καθυστέρηση τους φίλους συντοπίτες μας να ξεκινήσουν μία προσπάθεια ανακατασκευής του ιστορικού μνημείου που, πλινθόκτιστο καθώς ήταν, δεν άντεξε στο χρόνο. Πρωτοστάτης ο Πρόεδρος της Κοινότητας και ήδη Αντιδήμαρχος Γραβιάς κ. Αθανάσιος Κρανιάς, ένας ατόφιος ρουμελιώτης με καρδιά και συναίσθημα προσήλωσης στα ιερά και όσια του τόπου μας. Κοντά του ο εκπαιδευτικός – υπόδειγμα κ. Γιώργος Βακράκης που υποστήριξε την όλη προσπάθεια ευαισθητοποίησης των αρχών και να που η ιδέα έγινε πράξη και απτό αποτέλεσμα.
Στη μεγάλη πρόσφατη τελετή παρέστει πλήθος κόσμου και φυσικά δεν απουσίασαν οι Σκαμνιώτες που είδαν με βαθύ σεβασμό και εκτίμηση αυτή την πρωτοβουλία.
Ακριβώς απέναντι από την προτομή του Ηρωα της Επανάστασης Οδυσσέα Ανδρούτσου σε ένα άνετο χώρο και πλησίον της πραγματικής θέσης του ιστορικού μνημείου έγινε η ανακατασκευή πιστό αντίγραφο και σύμφωνα με τα στοιχεία που διατίθενται. Οι χώροι και ο τρόπος κατασκευής πιστός. Αποτελεί ιδιαίτερη τιμή για τους συντοπίτες μας ο απόδοση σεβασμού και ιδιαίτερης προσοχής στα στοιχεία κατά την υλοποίηση του εγχειρήματος: «…αυτό (το χάνι) ην ένα μικρόν κτίριον, έχον περίβολον με πλίνθους ηλιοψήτους…» (Χριστόφορος Περραιβός 1773-1863, στρατηγός λαβών μέρος στην επανάσταση του 1821 στ’ «Απομνημονεύματά» του σελ. 57.
Το φωτάναμμα, με τζάκι, σοφρά και σκαμνιά, ο σταύλος με πάχνες και μασγάλια, καμάρες και κρίκους / παρδαβέλλες για το δέσιμο των ζώων. Αποθήκη για ζωοτροφές και καυσόξυλα. Ο περίβολος με τη μάντρα και όλα μαζί σε ένα ενιαίο σύνολο, όπως ήταν κάθε χάνι της εποχής.
Πολύ πριν το ξέσπασμα της επανάστασης ο Ανδρούτσος αναγνωρίσθηκε από όλους τους καπετανέους ως Αρματολός της Ρούμελης και ιδίως μετά τη μάχη στου Σκορδά το Χάνι (κοντά στη Ναύπακτο) στα 1771, με το θάνατο του «ψυχοπατέρα» του. Σ’ αυτή τη εξέλιξη αναφέρεται και το γνωστό μας τραγούδι:
Στα Σάλωνα σφάζουν αρνιά και στο Χρυσό κριάρια,
κι Ανδρούτσος ελημέριασε ψηλά στη Βουνιχώρα.
-Σήκω ψυχοπατέρα μου, η Ανοιξη μας πήρε,
να πάμε κει στον Επαχτο, να κάψουμε σεράγια,
και στο κεφάλι του Πασά να ρίξουμε σημάδι.
Στις 9 το πρωϊ της 8ης Μαίου 1821 κλείνεται στο Χάνι της Γραβιάς ο Δυσσέας με άλλα παλληκάρια. Τους μέτρησε ο ίδιος, ήταν όλοι μαζί 120. Δεν χωρούσαν περισσότεροι να μπουν μέσα. Στις 11 οι Τούρκοι έφτασαν! Οι τούρκικες ορδές υπό τον Ομέρ Βρυώνη, γνωστό και φίλο του Δυσσέα από την αυλή του Αλή-Πασά, αριθμούν 8.000 αποτελούμενοι από Αρβανίτες, Τότσκιδες και Γκέκηδες.
Σε άλλες επίκαιρες θέσεις της περιοχής, όπως στο Χλωμό και στο δρόμο προς τα Σάλωνα οχυρώνονται άλλοι υπερασπιστές, ο Πανουριάς, ο Δυοβουνιώτης και άλλοι.
Ενας Γερο-Δερβίσης έφιππος κάνει την εμφάνισή του.
«…μην τραβήξετε κανένας πριχού ‘γω ν’ αρχινήσω…» προστάζει ο Δυσσέας!
Στα τούρκικα τον ρωτάει ο Δυσσέας «που πάει». «Στα Σάλωνα», αποκρίνεται ο έφιππος. Του ρίχνει και τον σκοτώνει ο Δυσσέας. Εφτά γιουρούσια έγιναν στη συνέχεια. Τριακόσιοι οι τούρκοι νεκροί. Δύο οι απώλειες για τους Ελληνες.
Τεράστια η σημασία αυτής της νίκης για τη συνολική έκβαση του απελευθερωτικού αγώνα του Εθνους. Αποθρασυμένος ο Ομέρ-Βρυώνης από τη μάχη της Αλαμάνας, σπεύδει να περάσει από τη Γραβιά και μέσω Ιτέας να βγει στην επαναστατημένη Πελοπόννησο για να την πνίξει στο αίμα! Το Κατόρθωμα του Δυσσέα έδωσε θάρρος στους απειροπόλεμους Ελληνες, τους όπλησε με τόλμη να αντισταθούν κατά των κατακτητών.
Τον ήρωα και τους συντρόφους του θα τιμήσει σε λίγο ο ποιητής Γ.Χ. Ζαλοκώστας:
Από κρότον οργάνων βουϊζει
της Γραβιάς το βουνόν αντικρύ
λάμπουν όπλα χρυσά, και λερή
φουστανέλλα μαυρίζει.
Προς το Χάνι χορός κατεβαίνει
απ’ οδόν ελικώδη λοξήν
και φλογέρα με ήχον οξύν
χορού άσμα σημαίνει.
Οδυσσεύς ο ταχύπους ηγείται
του μαχίμου εκείνου χορού,
και εγκύμων σκοπού τολμηρού
προς το Χάνι κινείται.
Χρειάσθηκε να περάσουν 67 ολόκληρα χρόνια μετά από τον ένδοξο αγώνα και μόλις στις 29.05.1988 η Ελληνική Πολιτεία προσπαθώντας να ορθοποδήσει εκκινώντας από το απόλυτο μηδέν, μπόρεσε να ολοκληρώσει την ανέγερση του μνημείου που εγκαινίασε ο Βασιλιάς Γεώργιος ο Α’.
Μόλις πρόσφατα συντελέσθηκε ένα ακόμη απαραίτητο εγχείρημα ανακατασκευής του Χανιού που σφραγίσθηκε ορθώς με την τελετή και την παρουσία του πρώτου των Ελλήνων.
Με το θάρρος της φιλίας και εκτίμησης προς τους φίλους μας της Γραβιάς θα θέλαμε να επισημάνουμε:
• Να επιταχυνθεί η αποπεράτωση του Ναού στο χώρο των μνημείων και ιδίως η εξωτερική όψη που με το άγαρμπο μπετόν απάδει προς το συνολικό ζητούμενο.
• Ο χώρος πριν από το Χάνι θα πρέπει να διαμορφωθεί ανάλογα με κάποιο καλντερίμι. Παράμερα να προβλεφθεί / διαμορφωθεί αρκετός χώρος στάθμευσης αυτοκινήτων για επισκέπτες. Σε καμμία περίπτωση δεν πρέπει να σταθμεύουν στο χώρο οχήματα και μηχανήματα του Δήμου ή των κατοίκων. Δεν θα περάσει πολύς καιρός που θα χρειασθεί η εθνική οδός να διέλθει όχι μέσα από τον οικισμό, αλλά στην άκρη.
• Στο χώρο με το Χάνι θα πρέπει να συμπληρωθεί μία έκθεση με οπτικοακουστικό υλικό σχετικό με τον αγώνα. Θα μπορούσε να συμπληρωθεί με μουσείο όπου θα συγκεντρωθούν ενθυμήματα από την εποχή εκείνη. Πιθανόν και μία έκθεση σχετική, όπου θα μπορούσε να διατίθενται αντικείμενα λαϊκής τέχνης και παράδοσης.
• Ακούσαμε ότι και σήμερα ο χώρος δεν είναι προσπελάσιμος σε επισκέπτες. Τότε γιατί τον φτιάξαμε;
Σε κάθε περίπτωση οφείλουμε ένα μπράβο και συγχαρητήρια στους συντοπίτες μας της Γραβιάς που ανταποκρίθηκαν, έστω με καθυστέρηση, σε ένα χρέος προς τη φυλή μας.
«Το Χάνι είναι για μας τιμή, δόξα, μεγάλο κατόρθωμα, προβολή, δίδαγμα, το φως της φυλής μας. Να το φωτίσουμε όσο μπορούμε. Θέλουμε να καταστεί η Μέκκα της Δύσης, ο τόπος προσκυνήματος κάθε Ελληνα, η κολυμβήθρα μέσα στην οποία θ’ αναδυθεί και πάλι ο ένδοξος Ελληνισμός. Μας περιμένει η Ελληνική Ιστορία όλους εκεί μια μέρα για προσκύνημα και αναβάπτιση. Για μελέτη κι’ αυτοκριτική. Από ‘κει θα ξεκινήσουμε όλοι μαζί για να διδάξουμε και πάλι στην ανθρωπότητα τις αιώνιες και πανανθρώπινες αξίες», δηλώνουν οι πρωτεργάτες της καινούργιας πρωτοβουλίας στη Γραβιά. Προσυπογράφουμε τις θέσεις των.