20140309
Αθανασίου Ν. Καρατόλια

Ο Αχιλλέας και ο γιός του Πύρρος – Νεοπτόλεμος, οι οποίοι έζησαν την προϊστορική εποχή, αποτελούν αναντίρρητα και πέραν πάσης αμφιβολίας ιστορικά πρόσωπα, και είχαν άμεση σχέση με το νησί της Σκύρου.

Η κωμόπολη της Σκύρου είναι κτισμένη επάνω σε λόφο, ο οποίος καταλήγει σε ένα βράχο που ονομάζεται κάστρο. Βόρεια του λόφου αυτού βρίσκεται ένας άλλος λόφος που ονομάζεται Θέμι ή Θέμη. Ανάμεσα στους δύο λόφους σχηματίζεται μια κοιλάδα που τη διαρρέει ο ποταμός Κηφισός και κατά τμήματα του ρού του έχει διαφορετικά ονόματα.

Ο λόφος και το κάστρο της κωμόπολης έδωσαν στην αρχαία πόλη το όνομα «Αίπεια Σκύρος». Έτσι την ονομάζει ο Όμηρος στην Ιλιάδα: «Καλήν τ’ Αίπειαν και Πήδασον αμπελόεσσαν» Ραψ. Ι΄ 153 (και την καλή την Αίπεια και την γεμάτη αμπέλια Πήδασο). Ο λόφος αυτός ήταν κατοικημένος από τα πανάρχαια χρόνια, περιβαλλόμενος από τείχη και λατρευτικούς χώρους.

Στο λόφο που έχει το όνομα «Θέμη», λατρευόταν η θεά Θέμις (νηρηΐδα). Υπάρχουν δύο χριστιανικοί ναοί, ο ένας του Χριστού (ανήκει στην οικογένεια Λαουδέρη) και ο άλλος του Αγ. Γεωργίου (ανήκει στην οκογένεια Γιαλούρη). Στον τόπο του Αγ. Γεωργίου ήταν ανιδρυμένος ο ναός της Θέμιδας την οποία είχαν προστάτιδα τα Σκύρια γένη. Προφορική παράδοση αναφέρει ότι υπήρχε στο νησί αρχαιότατα Μέγα Δικαστήριο.

Η Σκύρος πριν από τα τρωϊκά, λόγω της σημαντικής θέσεως που είχε στο Αιγαίο, ήταν σπουδαίο ναυτικό, πολιτικό, πολιτιστικό και θρησκευτικό κέντρο. Υπήρξε διαμετακομιστική, επιβατική και εμπορική κίνηση προς πολλές κατευθύνσεις του Αιγαίου κατά την περίοδο των μεγάλων εξορμήσεων των Αχαιών της ομοσπονδιακής
Αχαϊκής δύναμης.

Ο Αχιλλέας, βασιλιάς της Φθίας, είχε το Ναύσταθμο του στον Αχίλλειο λιμένα (σημερινό αχίλλειο), κοντά στην αρχαία πόλη Ίχνες και κοντά στον σημερινό Πτελεό της Φθίας. Υπήρχε μεγάλη επικοινωνία μεταξύ Φθίας και Σκύρου, γιατί ο Πτελεός είναι κοντά στο βόρειο Ευβοϊκό κόλπο, στην έξοδο των Ωρεών, απέναντι σχεδόν από τη Σκύρο. Μέχρι εκεί έφθαναν τα όρια του βασιλείου του Αχιλλέα.
Ο Αχιλλέας χρησιμοποίησε τη Σκύρο, που δέσποζε στο Αιγαίο, σε πολλές περιπτώσεις, γιατί είχε φιλικές σχέσεις με το βασιλιά Λυκομήδη, οι οποίες αργότερα έγιναν και συγγενικές. Με μία από τις θυγατέρες του Λυκομήδη, τη Δηϊδάμεια, απέκτησε ο Αχιλλέας τον Πύρρο ή Νεοπτόλεμο (Νεοπτόλεμος – νέος πολεμιστής).
Ο Πύρρος ανατράφηκε και εκπαιδεύτηκε στη Σκύρο, στην Αυλή του βασιλιά παππού του Λυκομήδη: «…. είνεκα της ριγεδανής Ελένης Τρωσίν πολεμίζω ηέ τον ός Σκύρω μοι ένι τρέφεται φίλος υιός» Ραψ. Τ΄ 325 ( εξ αιτίας της απαίσιας Ελένης πολεμώ τους Τρώες ενώ ο αγαπημένος μου γιός ανατρέφεται στη Σκύρο).
Στο νησί της Σκύρου ζούσαν οι Θεμισκύριες Αμαζόνες με τις οποίες συνδέονταν τόσο ο Θησέας όσο και ο Αχιλλέας. Κατά τον Πλούταρχο, στο έργο του «Περί καθόδου των Αμαζόνων», τις βρίσκουμε και στα Μέγαρα, στη Χαιρώνεια της Βοιωτίας, στη Σκοτούσσα Φαρσάλων, στη θέση «Κυνός κεφαλαί» Θεσσαλίας και στη Χαλκίδα. Σε όλα τα ανωτέρω μέρη επιδεικνύονταν από τους ντόπιους τάφοι Αμαζόνων.

Σύμφωνα με τις τοπικές Λακωνικές παραδόσεις, που αναφέρει ο Παυσανίας στα «Λακωνικά» του (Κεφ. XXIV), ο Αχιλλέας με τα πλοία του έφτασε στη Λακωνία, όπου υπήρχε και λιμάνι του Αχιλλέα στην περιοχή του σημερινού Δήμου Λαγίας. Σύμφωνα με τις ίδιες παραδόσεις, ο Αχιλλέας λατρευόταν και στη Σπάρτη. Εκείνη την εποχή, οι Μυκήνες και η Σπάρτη κυριαρχούσαν στον γνωστό Ελλαδικό χώρο καθώς και στην ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου και της Μεσογείου. Βλέποντας όμως την κυριαρχία τους και την επιρροή τους να μειώνεται σταδιακά εξ αιτίας της Τροίας, η οποία λόγω της στρατηγικής της θέσεως στη νότια έξοδο των στενών του Ελλησπόντου, είχε τον έλεγχο του βορείου Αιγαίου και κυρίως του θαλάσσιου εμπορίου μέσω των στενών από και προς τον Εύξεινο Πόντο, αποφάσισαν ότι θα έπρεπε να δοθεί ένα τέλος στην κατάσταση αυτή. Η ενέργεια αυτή της Σπάρτης και των Μυκηνών έμεινε γνωστή στην ιστορία ως «Τρωϊκός Πόλεμος». Με άλλα λόγια αυτά ήταν τα πραγματικά αίτια του Τρωϊκού Πολέμου.

Την αφορμή του πολέμου αυτού την έδωσε ο νεαρός γιός του Πριάμου Αλέξανδρος – Πάρις, πασίγνωστος για την ομορφιά του και τη μεγάλη του μόρφωση.
Όταν κάποτε ο Πάρις επισκέφθηκε τη Σπάρτη, ως πρίγκηπας που ήταν, φιλοξενήθηκε στα ανάκτορα του Μενελάου, ο οποίος εκείνη την εποχή βρισκόταν στην Κρήτη και κατ’ άλλους στην Αίγυπτο για εμπορικές και πολιτικές υποθέσεις.
Κατά τη διάρκεια της φιλοξενίας του στα ανάκτορα, ο Πάρις θαμπώθηκε από την ομορφιά και τα κάλλη της βασίλισσας Ελένης, συζύγου του Μενελάου που έμεινε στην ιστορία ως «Ωραία Ελένη». Και η Ελένη όμως δεν έμεινε ασυγκίνητη από την ομορφιά του Αλέξανδρου – Πάρι, με αποτέλεσμα να μη διστάσει να εγκαταλείψει το σύζυγο της βασιλιά Μενέλαο, την οικογένεια της και να τον ακολουθήσει στην Τροία.

Όταν επέστρεψε ο Μενέλαος και έμαθε τα καθ’ έκαστα, έγινε έξαλλος από την κατάχρηση της φιλοξενίας και της προσβολής που του έγινε. Απαίτησε από τους Τρώες την επιστροφή της Ελένης και μετά την άρνηση τούτων να συμμορφωθούν προς την απαίτηση του Μενελάου, αποφασίστηκε η εκστρατεία εναντίον της Τροίας.
Αρχιστράτηγος της εκστρατευτικής δυνάμεως των Δαναών και Αχαιών ανέλαβε ο Αγαμέμνονας, βασιλιάς των Μυκηνών και αδελφός του Μενελάου. Αρχηγός των Τρώων ήταν ο Έκτορας, γιός του βασιλιά της Τροίας Πριάμου, ο οποίος κάλεσε σε βοήθεια και τους συμμάχους του.

Η Λάρισα, ως σύμμαχος των Τρώων, συμμετείχε στην πολεμική αναμέτρηση με επικεφαλής τους στρατηγούς Ιππόθεο και Πυλαίο.

Τα συμμαχικά στρατεύματα και πλοία των συμμαχικών δυνάμεων του Αγαμέμνονα συγκεντρώθηκαν σε δύο μεγάλα λιμάνια της αρχαιότητας. Στην Αυλίδα για τις νότιες συμμαχικές πόλεις κράτη και στις Νόες της Ολκού (Νιές Βόλου) για τις βόρειες πόλεις κράτη.

Όταν ο μάντης Κάλχας ρωτήθηκε από τον Μενέλαο ποια θα ήταν η έκβαση του πολέμου, απήντησε: « – Είναι αδύνατος η κατάληψις της Τροίας άνευ του Αχιλλέως».
Τότε ο Αγαμέμνων προσκαλεί και τον σύμμαχο του Αχιλλέα να λάβει μέρος στην εκστρατεία. Ο Οδυσσέας συνάντησε τον Αχιλλέα στη Σκύρο και τον έπεισε να συμμετάσχει ως σύμμαχος του Αγαμέμνονα, γιατί χωρίς αυτόν θα ήταν αδύνατη η άλωση της Τροίας. Ο Αχιλλέας συμμετέχει τελικά με το στράτευμα του που αποτελούνταν, όπως αναφέρει ο Όμηρος, από Αχαιούς, Έλληνες και τους επίλεκτους Μυρμιδόνες του στην εκστρατεία κατά της Τροίας, αναχωρώντας με τα πλοία του από το λιμάνι Νόες (Νιές Βόλου).

Έλαβε μέρος σε πολλές επιτυχείς μάχες εναντίον των Τρώων μέχρι που ο Πάρις τον τόξευσε πληγώνοντας τον θανάσιμα με το βέλος στη φτέρνα. Ο Αχιλλέας υπήρξε η ιδανικώτερη ηρωϊκή μορφή της αρχαίας Ελλάδος, το ιδεώδες πρότυπο ήρωα όλων των λαών και όλων των εποχών που ενέπνευσε αμέτρητους ποιητές και καλλιτέχνες.

Ο Όμηρος μας λέει ότι ο Αχιλλέας, εκτός από τις μάχες που έλαβε μέρος για την κατάληψη της Τροίας, κυρίευσε 12 παράλιες πόλεις με τα πλοία του και 11 πόλεις στην ενδοχώρα με τους ευζώνους του (ελαφρά οπλισμένους και «καλά ζωσμένους» στρατιώτες του).

Μετά το θάνατο του Αχιλλέα, ο Οδυσσέας πήγε στη Σκύρο και κάλεσε τον Πύρρο – Νεοπτόλεμο, το γιό του Αχιλλέα, να συμμετάσχει στον πόλεμο εναντίον της Τροίας, αντικαθιστώντας τον πατέρα του, και λαμβάνοντας μέρος ενεργά στην άλωση της Τροίας καθώς ήταν ένας από εκείνους που είχαν εισέλθει στο «Δούρειο Ίππο».
Ο Νεοπτόλεμος εφόνευσε τον Πρίαμο, τον Αστυάνακτα, την κόρη του Πριάμου Πολυξένη και πήρε σαν έπαθλο την Ανδρομάχη, την χήρα του Έκτορα.
Μετά την άλωση της Τροίας, ο Νεοπτόλεμος ήταν πλέον είκοσι ετών και οδήγησε ως αρχηγός το στράτευμα του πατέρα του πίσω στην πατρίδα. Με την επιστροφή του
έγινε βασιλιάς της Φθίας και νυμφεύθηκε την Ερμιόνη, θυγατέρα της Ωραίας Ελένης και του Μενελάου: «…..προελθόντι δε από του μνήματος εκδίδωσιν εις θάλασσαν
ποταμός όνομα δε Σκύρας, ότι κατά τούτον ανώνυμον τέως όντα Πύρρος ο Αχιλλέως έσχε ταις ναυσίν ηνίκα επί τον Ερμιόνης γάμον έπλευσεν εκ Σκύρου». (Παυσανίας,
Λακωνικά. 25,1,1).

Αργότερα ο Πύρρος μετέβη στην Ήπειρο, όπου συνέστησε το βασίλειο των Μολοσσών, ιδρύοντας την υπερχιλιετή δυναστεία των Νεοπτολεμιδών ή Πυρριδών και συνδέοντας την Ήπειρο με τη Σκύρο.

Από τη γενιά αυτή του Πύρρου κατάγεται και η Ολυμπιάδα, σύζυγος του Φιλίππου Β΄ και μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, το πραγματικό όνομα της οποίας ήταν Μυρτάλη.

Εκείνες τις εποχές τα γενεαλογικά δένδρα των ανθρώπων διατηρούνταν διά μέσου των αιώνων με συνεχείς περιοδικές επαφές κατά τις σημαντικές θρησκευτικές τελετές
και άλλες εορτές γύρω από τους ναούς και τα ιερά τους, οι οποίες ανανέωναν τους μεταξύ τους δεσμούς. Ακόμη και σήμερα, στα ορεινά χωριά των Ιωαννίνων υπάρχουν
και διατηρούνται γένη από την εποχή που ήταν βασιλιάς της Ηπείρου ο Πύρρος – Νεοπτόλεμος, ο γιός του Αχιλλέα. Στο χωριό Τσεπέλοβο υπάρχουν τα γενεαλογικά
δένδρα Τσουμάνη, Δούμα ή Ντούμα, καθώς και στα χωριά Πάπιγκο, Κουκούλι, Βραδέτο και Σκαμνέλι που δεν αποκλείεται να ανάγουν την αρχή τους στην Ομηρική
εποχή. Μία οικογένεια Τσουμάνη από την Ήπειρο, διαμένει σήμερα στη Λάρισα ενώ το ίδιο επώνυμο απαντάται και στα Φάρσαλα.

Στη Σκοτούσσα Φαρσάλων διατηρήθηκε επί χιλιάδες έτη το γένος του Πουλυδάμαντα. Ο Πουλυδάμας ή Πολυδάμας, γιός του Νικία, Ολυμπιονίκης στο παγκράτιο κατά την 93η Ολυμπιάδα (408 π Χ) είχε το όνομα κατά πάσα πιθανότητα, ενός προγόνου του Πουλυδάμα, από την εποχή του Τρωϊκού πολέμου, ο οποίος ήταν σύμβουλος του Έκτορα, καθώς η Λάρισα και η Σκοτούσσα ήταν σύμμαχοι των Τρώων: « ….. τότε Πουλυδάμας θρασύν Έκτορα είπε παραστάς. Έκτωρ τ’ ήδ’ άλλοι Τρώων αγοί ήδ’ επικούρων, αφραδέως δια τάφρον ελαύνομεν ωκέας ίππους. ή δε μάλ’ αργαλέη περάαν σκόλοπες γαρ εν αυτή οξέες εστάσιν, ποτί δ’ αυτούς τείχος Αχαιών» Ραψ.Μ΄60-80 (τότε ο Πουλυδάμας είπε στον θαρραλέο Έκτορα παραστεκόμενος . Έκτορα και σεις οι άλλοι αρχηγοί των Τρώων και των επικούρων. Είναι ανοησία να προσπαθήσουμε να περάσουμε την τάφρο με τα γρήγορα άλογα, γιατί οι Αχαιοί έχουν μπήξει σ΄ αυτήν μυτερούς πασσάλους που είναι σαν τείχος).
Κρίνεται σκόπιμο να αναφερθεί ότι, όπως αναφέρει ο Πλούταρχος, και ο Μέγας Αλέξανδρος από την πλευρά του πατέρα του ήταν απόγονος του Ηρακλή και από την πλευρά της μητέρας του ήταν Αιακίδης απόγονος του Νεοπτόλεμου και του Αχιλλέα.

Δεν αποκλείεται αυτός να ήταν και ένας επιπλέον λόγος που ο Αλέξανδρος είχε τον Αχιλλέα ως ίνδαλμα και πρότυπο. Ίσως ήταν κι αυτός ένας ισχυρός λόγος που
Αλέξανδρος μετά την μάχη του Γρανικού θυσίασε στον τύμβο του προγόνου του Αχιλλέα. που βρισκόταν κοντά στην αρχαία Τροία.

«Ἀλέξανδρος ὅτι τῷ γένει πρὸς πατρὸς μὲν ἦν Ἡρακλείδης ἀπὸ Καράνου, πρὸς δὲ μητρὸς Αἰακίδης ἀπὸ Νεοπτολέμου, τῶν πάνυ πεπιστευμένων ἐστί». (Πλουτάρχου Βίοι παράλληλοι, 2).

«Τὸ ὅτι ὁ Ἀλέξανδρος, ὅσον ἀφορᾶ στὴν καταγωγή του, ἦταν ἀπόγονος τοῦ Ἡρακλέους, ἀπὸ τὸν Κάρανο, καὶ ἀπὸ τὴν πλευρὰ τῆς μητέρας του ἦταν ἀπόγονος τοῦ Αἰακοῦ, ἀπὸ τὸ Νεοπτόλεμο, εἶναι ἀποδεκτό ἀπὸ ὅλους».

Στὴν καταγωγή τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου , ἀναφέρεται επίσης και ὁ Διόδωρος ὁ Σικελιώτης, ο οποίος γράφει τὰ ἐξῆς:
«᾿Αλέξανδρος οὖν γεγονὼς κατὰ πατέρα μὲν ἀφ’ ῾Ηρακλέους, κατὰ δὲ μητέρα τῶν Αἰακιδῶν οἰκείαν ἔσχε τὴν φύσιν καὶ τὴν ἀρετὴν τῆς τῶν προγόνων εὐδοξίας». (Διόδ. Σικελ.,17.1,5).

«Ὁ Ἀλέξανδρος λοιπὸν ὁ ὁποῖος ἀπὸ τὴν πλευρὰ τοῦ πατέρα του ἦταν ἀπόγονος τοῦ Ἡρακλέους καὶ ἀπὸ τὴν πλευρὰ τῆς μητέρας του ἦταν ἀπόγονος τῶν Αἰακιδῶν, εἶχε
χαρακτῆρα καὶ ἀνδρεία ἀνάλογα τῆς δόξης τῶν προγόνων του».

Ὁ Πλούταρχος λοιπὸν καὶ ὁ Διόδωρος ὁ Σικελιώτης ἀναφέρουν ὅτι ὅλοι γνωρίζουν καὶ πιστεύουν, πὼς κανεῖς ποτὲ δὲν ἔχει ἀμφισβητήσει τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ Μέγας
Ἀλέξανδρος εἶναι Ἓλληνας καταγόμενος ἀπὸ Ἓλληνες προγόνους· τὸν Ἡρακλῆ καὶ τὸν Αἰακό – Αχιλλέα – Νεοπτόλεμο.

Οι πυκνότατοι και ακμάζοντες Ελληνικοί οικισμοί στα παράλια του Ευξείνου Πόντου, δημιουργήθηκαν κατά την αρχαιότητα από τους Φθιώτες Αχαιούς και
οφείλονταν ως επί το πλείστον στο ισχυρό ναυτικό. Για τους κατοίκους εκείνους ο Πύρρος – Νεοπτόλεμος επενόησε και δίδαξε τον πυρρίχιο πολεμικό χορό που
χορεύεται και διατηρείται μέχρι σήμερα από τους Ποντίους.

Η πολεμική δραστηριότητα του Πύρρου – Νεοπτόλεμου επεκτάθηκε μέχρι και την Πελοπόννησο: « ….. εκ Κορίνθου δε ουκ ες μεσόγαιαν αλλά την επί Σικυώνα ιούσι
ναός εμπεπρησμένος εστίν ου πόρρω της πόλεως, εν αριστερά δε της οδού, γεγόνασι μεν δη και άλλοι πόλεμοι περί την Κορινθίαν και πυρ επέλαβεν ως το εικός και οικίας και ιερά τα έξω του τείχους.

αλλά τούτον γε τον ναόν Απόλλωνος είναι λέγουσι και ότι Πύρρος κατακαύσειεν αυτόν» (Παυσανίας, Κορινθιακά. Κεφ. 5,5,1 ). Αργότερα, ο Πύρρος – Νεοπτόλεμος πήγε στους Δελφούς, όπου σκοτώθηκε από τον Ορέστη κατόπιν εντολής του ιερέα του Μαντείου των Δελφών Μαχαιρέα, γιατί επιχείρησε να καταστρέψει τα ιερά του Μαντείου για να εκδικηθεί τον Απόλλωνα, που τον θεωρούσε υπαίτιο του θανάτου του πατέρα του Αχιλλέα.

Ο τάφος του Νεοπτόλεμου βρισκόταν στους Δελφούς όπου η Πυθία προσέφερε θυσία στον Απόλλωνα και ετελούντο αγώνες προς τιμήν του Νεοπτολέμου.
Ο βασιλιάς της Ηπείρου Πύρρος, που εξεστράτευσε εναντίον της Ιταλίας, ήταν γιός του Αιακίδη και η μητέρα του ονομαζόταν Φθία, θυγατέρα του στρατηγού Μένωνα από τη Φάρσαλο (Φάρσαλα).