FtS102
Στις Σέρρες 24-26 Οκτωβρίου 2008 πραγματοποιήθηκε το 20ό ετήσιο συνέδριο του πανελληνίου δικτύου οικολογικών οργανώσεων (ΠΑΝΔΟΙΚΟ) με θέμα «Φυσικό περιβάλλον – Φορείς διαχείρισης – Δημόσια Διοίκηση».
Στο συνέδριο συμμετείχαν εκπρόσωποι φορέων Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Οικολογικών Οργανώσεων από ολόκληρη τη χώρα, που άκουσαν εμπεριστατωμένες εισηγήσεις ενώ συμμετείχαν και στο διάλογο που αναπτύχθηκε. Ως βασικό συμπέρασμα του 20ού συνεδρίου μπορεί να καταγραφεί η σημαντική πρόοδος στη συνεργασία ΟΤΑ και περιβαλλοντολογικών οργανώσεων.
Στο τέλος του συνεδρίου αποκρυσταλλώθηκαν συνεκτιμήσεις και πάρθηκαν αποφάσεις:
Η χώρα μας, ιδιαίτερα ευνοημένη από πλευράς φυσικών οικοσυστημάτων και τοπίων, σημειώνει σοβαρές αποτυχίες σ’ ότι αφορά την προστασία και διατήρησή τους λόγω μεγάλων νομοθετικών ελλειμμάτων και ακόμη μεγαλύτερων αδυναμιών εφαρμογής της υπάρχουσας περιβαλλοντολογικής νομοθεσίας, που εντείνονται στο πλαίσιο του κυρίαρχου μοντέλου ανάπτυξης που ευνοεί τη ραγδαία ανάλωση των φυσικών πόρων.
Ειδικότερα:
Η ιδιαιτέρως πλούσια χλωρίδα (5500 είδη) και πανίδα (422 πουλιά, 116 θηλαστικά, 20.000 ασπόνδυλα) της χώρας μας, καθώς και το ασυνήθιστα πλατύ κύρος των τοπίων και οικοσυστημάτων της, αποτελούν σοβαρότατο πλεονέκτημά μας, αλλά και η διατήρησή τους ευθύνη κράτους και πολιτών.
Η επιτυχία στο στόχο της διατήρησης, που ορίζεται και από το άρθρο 24 του Συντάγματός μας, αλλά και από την Ευρωπαϊκή Νομοθεσία για τους οικοτόπους και τα άγρια πτηνά, τη συνθήκη RAMSAR, τη διεθνή σύμβαση για την προστασία της βιοποικιλότητας και τις παγκόσμιες διασκέψεις του Ρίο και του Γιοχάνεσμπουργκ, είναι πρώτιστο καθήκον της δημόσιας διοίκησης και της αυτοδιοίκησής μας.
Τόσο οι εισηγήσεις, όσο και η εμπειρία των οργανώσεων μελών του Δικτύου οδηγούν στη γενική διαπίστωση ότι, παρά την ίδρυση 27 φορέων Διαχείρισης προστατευομένων περιοχών η κατάσταση των φυσικών οικοτόπων της χώρας επιδεινώνεται από αιτίες όπως οι πυρκαγιές, η υπερβόσκηση, το κυνήγι, η οικιστική επέκταση, η απόρριψη στερεών και υγρών αποβλήτων, περιλαμβανομένων και τοξικών, η παράνομη αποψίλωση, η υλοποίηση αλόγιστων επεμβάσεων, όπως η εκτροπή μεγάλων ποταμών, η προώθηση μη αειφόρων επενδύσεων, όπως τα γήπεδα γκολφ, η επιβάρυνση από τη χρήση αγροχημικών.
Υπάρχουν σημαντικά νομοθετικά ελλείμματα: Αρκετές από τις προστατευόμενες περιοχές δεν διαθέτουν ειδικό νομοθετικό καθεστώς (ΚΥΑ ή ΠΔ) παρ’ ότι τούτο είναι υποχρέωση της Πολιτείας, ενώ καμιά νομοθετική πρωτοβουλία δεν έχει αναληφθεί για να γίνουν θαλάσσια καταφύγια.
Αξιοσημείωτη είναι και η έλλειψη διακρατικών συμφωνιών για τα προβλήματα διασυνοριακής ρύπανσης και μεταφοράς επικίνδυνων αποβλήτων.
Προπαντός όμως παρατηρείται τεράστια αποτυχία εφαρμογής της κείμενης γενικής, και σε όποιες περιπτώσεις υπάρχει, ειδικής περιβαλλοντολογικής νομοθεσίας: Η ρύπανση ποταμών –ενδεικτικά αναφέρουμε τον Αλιάκμονα και τον Ασωπό- συνεχίζεται, η υποβάθμιση λιμνών, με κορυφαίο παράδειγμα την συνεχιζόμενη κατάργηση της Λίμνης Κορώνειας ως τέτοιας, παραμένει πραγματικό στίγμα στον πολιτισμό μας, οι καταπατήσεις δημόσιας γης έχουν λάβει διαστάσεις. Υπογραμμίζουμε ότι συχνά αγνοούνται ακόμα και δικαστικές αποφάσεις.
Η απορροφητικότητα των περιβαλλοντολογικών κονδυλίων από το Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης είναι από τις χαμηλότερες.
Ο θεσμός των Φορέων Διαχείρισης, θετικός κατ’ αρχήν, πάσχει όχι μόνον από την έλλειψη ειδικής νομοθεσίας σε αρκετές ακόμη περιπτώσεις, αλλά και από την υποχρηματοδότηση από τον τακτικό προϋπολογισμό, την έλλειψη αρμοδιοτήτων, μέσων και προσωπικού ιδίως φυλάκων με δικαιώματα ανακριτικού υπαλλήλου για την εφαρμογή των αποφάσεών του.
Άλλοι ελεγκτικοί θεσμοί, όπως οι επιθεωρητές περιβάλλοντος αδυνατούν να φέρουν επαρκώς σε πέρας τα; έργα τους, λόγω επίσης σοβαρών ελλείψεων προσωπικού και μέσων, με αποτέλεσμα, πρακτικά, να μην ελέγχεται η τήρηση των αποφάσεων περιβαλλοντολογικών όρων και γενικά να μην πατάσσεται επαρκώς το περιβαλλοντολογικό έγκλημα.
Οι Νομαρχιακές υπηρεσίες περιβάλλοντος είναι ισχνές και αδύναμες, ενώ φαινόμενα συχνά είναι ο εκφοβισμός και η άσκηση πιέσεων στα στελέχη τους.
Η Δασική Υπηρεσία, ακρογωνιαίος λίθος κάθε πολιτικής προστασίας των φυσικών οικοσυστημάτων, υφίσταται τα τελευταία χρόνια απογύμνωση από μέσα, αρμοδιότητες και προσωπικό.
Οι σύνεδροι του 20ού συνεδρίου του Πανελληνίου Δικτύου Οικολογικών Οργανώσεων εκτιμούμε ότι απόλυτη προτεραιότητα στο πλαίσιο σαφών χρονοδιαγραμμάτων πρέπει να δοθεί:
1. Στην εντός έτους ολοκλήρωση των ειδικών νομοθεσιών για τις προστατευόμενες περιοχές με μορφή προεδρικών διαταγμάτων.
2. Στην λήψη ουσιαστικών μέτρων για την ορατή βελτίωση του επιπέδου εφαρμογής της νομοθεσίας, ιδίως στους τομείς της διαχείρισης και της καταπολέμησης της μόλυνσης υδάτινων σωμάτων, της καταπάτησης δημοσίων εκτάσεων, της ανάταξης καμένων περιοχών και υποβαθμισμένων λιμναίων οικοσυστημάτων. Στον άμεσο τερματισμό του φαινομένου της μη εφαρμογής δικαστικών αποφάσεων.
3. Στην προώθηση διακρατικών συμφωνιών για την διασυνοριακή ρύπανση, με έμφαση στους διεθνείς ποταμούς Αξιό, Νέστο, Στρυμόνα, Έβρο, καθώς και περιφερειακών συμφωνιών διακρατικής συνεργασίας φορέων ΤΑ στα πρότυπα των «ευρωπεριοχών».
4. Στη δραστική βελτίωση της απορρόφησης περιβαλλοντολογικών κονδυλίων από το ΚΠΣ.
5. Ειδικότερα για τους φορείς Διαχείρισης στην άμεση έστω και μερική χρηματοδότησή τους από τον κρατικό προϋπολογισμό, παροχή σ’ αυτούς δυνατότητας υλοποίησης των έργων με αυτεπιστασία και μόνιμο προσωπικό, απλοποίηση γραφειοκρατικών διαδικασιών, συντονισμό των συναρμοδίων τους υπηρεσιών, μεταφορά της υλικοτεχνικής υποδομής που χρησιμοποιούν στη δικαιοδοσία των ιδίων.
6. Στην αναδιοργάνωση και επαρκή στελέχωση της Δασικής Υπηρεσίας, των επιθεωρητών περιβάλλοντος, των νομαρχιακών υπηρεσιών ελέγχου περιβάλλοντος. Να δοθεί έμφαση στην επιβολή και εφαρμογή αποτρεπτικού ύψους κυρώσεων για το περιβαλλοντολογικό έγκλημα και στη χρήση των προστίμων για σκοπούς περιβάλλοντος. Να ληφθούν μέτρα για την αντιμετώπιση του αισθήματος ατιμωρησίας που διακρίνει μέρος των στελεχών της τοπικής αυτοδιοίκησης.
7. Στη νομοθέτηση ειδικής εισαγγελίας περιβάλλοντος.
8. Στην ουσιαστική ενίσχυση από την Πολιτεία των Φορέων Διαχείρισης αστικών στερεών και υγρών αποβλήτων, ώστε να παύσει η σοβαρή επιβάρυνση των οικοσυστημάτων από τις ανεξέλεγκτες απορρίψεις.
9. Στην απόλυτη εφαρμογή της απαγόρευσης της θήρας στους οικοτόπους προτεραιότητας, στη λήψη μέτρων για την πάταξη της λαθραίας θήρας, την μείωση της κυνηγετικής περιόδου. Μακροχρόνια, η ίδια η θήρα ως δραστηριότητα δεν είναι συμβατή με την αρχή της βιωσιμότητας.
Πιστεύουμε ότι ο διάλογος διοίκησης και οργανώσεων των πολιτών, αλλά και η ενεργός συμμετοχή αυτών, με θεσμοθετημένους τρόπους στην χάραξη και εφαρμογή της περιβαλλοντικής πολιτικής, είναι αναγκαίοι όροι για την προαγωγή της προστασίας της φύσης, τόσο μέσω της ευαισθητοποίησης του κοινού όσο και της μαχητικής συμβολής τους στην επίτευξη των στόχων εφαρ4μογής της νομοθεσίας.
Επαναλαμβάνουμε τέλος, το θεμελιώδες αίτημα μας για ίδρυση αυτοτελούς Υπουργείου Περιβάλλοντος.
Η ελληνική φύση αποτελεί κεφάλαιο αναντικατάστατων βιολογικών, αισθητικών, αλλά και οικονομικών, στο πλαίσιο της βιωσιμότητας, αξιών.
Η προστασία της στην πράξη και όχι μόνο στα λόγια αποτελεί ύψιστο δημόσιο συμφέρον της παρούσης και των επομένων γενεών. Δεν υπάρχει χρόνος για αναμονή κα8 αδράνεια.