FtS100

Στις 28.09.2008, ημέρα Κυριακή και στις 8 ή ώρα το βράδυ, μας άφησε ο Μπραλιώτης αγωνιστής της Εθνικής μας Αντίστασης, μέσα από τις τάξεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, Πάνος Φούντας (Καρακλιούμ). Αν δεν κάνω λάθος ήταν 86 ετών. Η κηδεία του, εξ όσων εκ των υστέρων μας είπε η κόρη του η Πόπη, έγινε στο Περιστέρι (Άγιο Βασίλειο). Δυστυχώς δεν ειδοποιηθήκαμε από την οικογένεια, παρά μόνο τρεις μέρες μετά. Ήταν 19:45 βράδυ Κυριακής και ξαπλώνει για λίγο λέγοντας στη σύζυγό του «να τον ξυπνήσει σε ένα τέταρτο». Δεν ξαναξύπνησε! «Έφυγε σαν το πουλάκι», μας λέει χαρακτηριστικά ο γαμπρός του Πάνου κ. Ναλτσιάς.

Μία μόλις μέρα πριν, το Σάββατο, είχα μία από τις συνηθισμένες τηλεφωνικές συνομιλίες με τον ξάδερφό μου τον Πάνο, που για αρκετά χρόνια υπήρξε και συνεπής συνεργάτης στη ΦτΣ, μέσω της οποίας δημοσιεύθηκαν κείμενα και κυρίως στιχουργήματα με τα οποία διεκτραγουδούσε τα βιώματα και τις οδυνηρές εμπειρίες του από την πολυκύμαντη δια βίου δράση του για τα ιδανικά του σοσιαλισμού στα οποία ήταν προσηλωμένος. Για την Κατοχή, την Εθνική Αντίσταση στην οποία αφιέρωσε τη ζωή και την ψυχή του, τον εμφύλιο σπαραγμό και τα μετέπειτα δύσκολα χρόνια με τις φυλακές (αποφυλακίστηκε από τους τελευταίους το 1964).

[Στογμιότυπο από επίσκεψη του Πάνου στο Σκαμνό κι ενώ συνομιλεί με το Γιώργο Στεφ. Τζιβάρα]

Αντίπαλοι και φίλοι, του αναγνώρισαν του Πάνου την μοναδικότητα στο γράψιμό του με την αυθεντική, ατόφια Ρουμελιώτικη τοπολαλιά με αναφορές στο έπος που δεν ήταν παρά μία συνεχής έκρηξη συναισθήματος. Στέκεται στην περιγραφή των αισθημάτων, των χαρακτήρων, του μένους ως άλλος Όμηρος. Δεν είχε την τύχη να επισκεφθεί ο Πάνος πολλά σχολεία, όσο ήταν νέος, σχολιαρόπαιδο στον Μπράλο, όπως εξάλλου συνέβαινε με το σύνολο των συνομήλικών του την υπόψη εποχή. Αποδεικνύεται, όμως, από τη δύναμη της πένας του, ότι διαθέτει μοναδικό ταλέντο που αντιστοιχεί σε κάμποσους πανεπιστημιακούς τίτλους. Ο ίδιος δεν το απέκρυψε –και αυτό είναι ευρύτερα γνωστό- ότι στα μακρόχρονες φυλακίσεις και εξορίες οι απλοϊκοί αγωνιστές του χωριού, βρέθηκαν δίπλα σε άλλους πολιτικούς κρατούμενους, μεγαθήρια του πνεύματος και απ’ αυτούς διδάχτηκαν και έλαβαν αξιοζήλευτη παιδεία καλλιεργώντας σε αξιοθαύμαστο επίπεδο τις λανθάνουσες κλίσεις τους. Αυτό ακριβώς συνέβη με τον Πάνο Φούντα.

Η τελευταία συνομιλία μου, όπως και όλες οι αντίστοιχες αυτό το διάστημα, δεν είχε άλλο θέμα, παρά το υπό έκδοση νέο ογκώδες βιβλίο (832 σελίδες) του Πολιτιστικού Συλλόγου Σκαμνού Ιστορία της Εθνικής μας Αντίστασης στη γούρνα μας 1941-44: Παρνασσός, Καλλίδρομο, Οίτη, Γκιόνα για το οποίο ο ίδιος ο Πάνος σε μία μοναδική και ιερή, θα λέγαμε, ένδειξη εμπιστοσύνης και αγάπης στον υπογραφόμενο ξάδερφό του, έδωσε την δική του πρώτη ύλη που αποτέλεσε και το έναυσμα για μία κάπως εκτεταμένη εργασία στην οποία αρκετοί συγχωριανοί και φίλοι συντοπίτες έλαβαν μέρος. Παρά την κλονισμένη υγεία του δεν παρέλειπε να με διαβεβαιώνει ότι θα παραστεί στην εκδήλωση παρουσίασης του βιβλίου στο συνεδριακό κέντρο Αμφικλείας στις 15 Νοεμβρίου. Ήθελε να νοιώσει αυτή τη χαρά και ήδη είχε σχεδιάσει το ταξίδι μαζί με δύο φίλους του. Δυστυχώς, δεν πρόλαβε.

Σημαντική ήταν η συμβολή του Πάνου στην εξιστόρηση της Κατοχής στην δική μας περιοχή, στην διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, που δημοσιεύθηκε στη ΦτΣ, αλλά και εν συνεχεία περιελήφθη στο βιβλίο του Πολιτιστικού μας Συλλόγου Σκαμνός: Στην καρδιά της Ρούμελης, Αθήνα 2006.

Ως ιστοριογράφος έχει να επιδείξει μία σοβαρότατη συνεισφορά με τα βιβλία του που έχουν ως θέμα τους, ό,τι ο ίδιος και ο τόπος μας έζησε με το ξέσπασμα του πολέμου και τα επέκεινα:

1. Αντάμα με τη λευτεριά, προσωπικές εμπειρίες για περισσότερο φως σε μια ταραγμένη εποχή, Β΄ έκδοση –ιδιωτική- συμπληρωμένη, Αθήνα 1985,

2. Στην Εύβοια σταυρώσανε τη λευτεριά, αναμνήσεις από τη δράση του Δημοκρατικού Στρατού, Β΄ Έκδοση –ιδιωτική- συμπληρωμένη, Αθήνα 1986,

3. Καιροί αμνημόνευτοι, Αν μιλούν οι νεκροί μας, Έκδοση ιδιωτική, Αθήνα 1992,

4. Ιστορικά γεγονότα που πρέπει να μείνουν για να διαβάζονται (από τα χρόνια της πίκρας), Έκδοση ιδιωτική, Αθήνα 1996,

5. Οι αχόρταγοι, Ιστορικές αλήθειες που στο πέρασμα του χρόνου καταματώσανε τον άνθρωπο και κάψανε τη γη, Έκδοση ιδιωτική, Αθήνα 1999,

6. Με ιστορική ευθύνη, απ’ τα χρόνια της φυλακής – απ’ τα συντρίμμια της ιστορίας (1949-1964), Εκδόσεις «Αλφειός», Αθήνα 1964

Ιδιαιτέρως αγαπητός και σεβαστός ο Πάνος από τους συναγωνιστές του. Από τον μικρό κύκλο των δικών μου γνωριμιών από το χώρο των τιμημένων αντιστασιακών, είχα μόλις την ευκαιρία αυτές τις λίγες μέρες να ακούσω τα εγκωμιαστικά σχόλια από τον κ. Δημήτρη Παλασάντζα από την Αμφίκλεια, τον κ. Γιάννη Βούζα (Λαδιάς) από τους Δελφούς, το κ. Κώστα Πεντεδέκα, από την Αμφίκλεια και τον Γιώργο Μωραϊτη από την Μενδενίτσα. Ο τελευταίος μάλιστα, δημοσίευσε και σχετικό κείμενό του στο Ριζοσπάστη (10.10.2008, σελίς 28) –αφιέρωμα στον Πάνο Φούντα- από το οποίο αντιγράφουμε:

[…]Γεννήθηκε στον Μπράλο Φθιώτιδας. Από φτωχή οικογένεια, αγροτόπαιδο. Στην Κατοχή από τους πρώτους οργανώθηκε στην ΕΠΟΝ και υπηρέτησε στον ΕΛΑΣ και στην Εθνική Πολιτοφυλακή. […]Στην Εμφύλιο κατατάχτηκε στον ΔΣΕ. Με τον Ανάποδο [σ.σ. Θύμιος Καψής από τη Δρυμαία] πέρασε στην Εύβοια. Πολέμησε ηρωικά. Πήρε μέρος σε πολλές μάχες ως Διμοιρίτης, τραυματίστηκε. Και ήταν ένας από τους ελάχιστους που επέζησαν. Κρατήθηκε στο Ιτζεδίν, στην Κέρκυρα και σε άλλες φυλακές και απολύθηκε το 1964.

[…]Χωρίς να έχει σπουδάσει, τελείωσε μόνο Δημοτικό, η προσφορά του στην Ιστορία και στα γράμματα είναι ανεκτίμητη.[…]Πολυτραυματισμένος με ουλές σε όλο του το κορμί ο Πάνος από τις επάλληλες πολεμικές αναμετρήσεις με τον εχθρό, αλλά δυστυχώς και με Έλληνες αντίπαλους στον Εμφύλιο. Κάμποσες φορές με τη σαθρή υγεία του από τις κακουχίες χρειάσθηκε να προστρέξει στους γιατρούς. Σε μία από αυτές τις επισκέψεις του, εδώ κι ένα χρόνο περίπου, ρωτήθηκε από το γιατρό για τις ουλές πάνω στο κορμί του, για να του δοθεί από τον αγωνιστή η άμεση απάντηση:

-Αν δεν υπήρχαν αυτές οι ουλές, ίσως κι εσύ σήμερα να μην ήσουν γιατρός εδώ στο τόπο σου, αφού θα κυριαρχούσαν οι Γερμανοί!

Με συγκίνηση και σεβασμό το ιατρικό προσωπικό περιέθαλψε τον Μπραλιώτη αντιστασιακό. Όπως συνήθως γίνεται στην ελληνική κοινωνία μας, οι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης και του Εμφυλίου, έχουν μεν την επίσημη αναγνώριση της Πολιτείας και της συντριπτικής πλειονότητας των συμπολιτών μας, για τους αγώνες τους, αλλά δεν λείπουν και οι επικριτές των. Μεγάλη η συντριβή της συζύγου και της μοναχοκόρης του Πάνου, της Πόπης, από την απώλεια, για την οποία εκφράζουμε τα ειλικρινή μας συλλυπητήρια. Η Πόπη δεν μπορεί να συνέλθει από το σοκ, αφού ο πατέρας της την υπεραγαπούσε κι εκείνη με τη σειρά της του ανταπέδιδε το σεβασμό και την αγάπη της. Δεν συμβαίνει, όμως, το ίδιο με την ιδεολογικοπολιτική τοποθέτηση και προσανατολισμό του Πάνου. Η Πόπη δεν έχει δισταγμούς να το πει:

-Ιδεολογία για ονειροπόλους.Και αυτό δεν απαντάει στο πρόβλημα να ζήσει κανείς με 338 και κάτι Ευρώ!

Εμείς δεν θα σχολιάσουμε. Δεν θα ψέξουμε, ούτε θα επικρίνουμε. Ακόμη δεν θα γίνουμε απολογητές και τιμητές των ιδεολογικοπολιτικών συστημάτων, αφού έχουμε ήδη μπροστά μας εμπειρίες ότι το πρώην μπλοκ του σοσιαλισμού κατέρρευσε και διαλύθηκε στα εξ ων η πάλαι ποτέ Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών συνετέθη, ενώ στις μέρες μας βιώνουμε την απόλυτη κρίση του καπιταλισμού της οποίας τις τραγικές συνέπειες αυτή τη στιγμή δεν είμαστε καν σε θέση να αποτιμήσουμε. Με την ίδια έκπληξη βλέπουμε τους λεγόμενους δυτικούς να ξαναμελετούν και υιοθετούν τον κρατικό παρεμβατισμό και οι πιο θεωρητικοί να ανατρέχουν στη διδασκαλία των Marx & Engels. Ραγδαία είναι η αύξηση των αστέγων και των ομάδων που ζουν κάτω από τα όρια της φτώχειας στην μητρόπολη του καπιταλισμού, στις ΗΠΑ, όπου δεκάδες εκατομμυρίων συνανθρώπων μας συνωθούνται στα συσσίτια κοινωνικής αρωγής. Ονειροπόλος, ρομαντικός ή κατ’ άλλους αιώνιος έφηβος με ακατανίκητο ενθουσιασμό, σφρίγος και απόλυτη προσήλωση στις ιδεολογικές του θέσεις από τις οποίες δεν υποχώρησε ούτε στιγμή, πληρώνοντας βαρύ τίμημα ακριβώς για το λόγο αυτό. Δεν έκανε δήλωση μετάνοιας ο Πάνος για να δεχθεί την επιείκεια των νικητών του Εμφυλίου. Δεν καλόπιασε τους παράγοντες της νέας τάξης που προέκυψε μετά την ήττα των ανταρτών, δεν συνθηκολόγησε και δεν συνταυτίστηκε μαζί τους. Αυτός είναι ο Πάνος Φούντας. Μήπως, όμως, αυτά είναι μερικά από τα στοιχεία του πολιτισμού μας; Ο Πλάτων βάζει στο στόμα του Αιγυπτίου επισκέπτη στοιχεία και λόγια που δίνουν αυτόν ακριβώς τον χαρακτηρισμό για τους Έλληνες (Τίμαιος 22b):

-‘Ω Σόλων, Σόλων, Έλληνες αεί παίδες έστε, γέρων δε Έλλην ούκ έστιν!

Το ίδιο παράτολμος ήταν στο σύνολό του, ο ξεσηκωμός των ανταρτών που έγραψαν το έπος της Εθνικής μας Αντίστασης και ανέτρεψαν τα δεδομένα στην υφήλιο, ανυψώνοντας ταυτόχρονα την παγκόσμια εκτίμηση για τους Έλληνες. Σε κάθε περίπτωση είναι αυταπόδεικτο ότι ο Πάνος Φούντας αφιέρωσε την ζωή του ολόκληρη σε στόχους που δεν είχαν ούτε ίχνος ιδιοτέλειας και σαν μοναδικό στόχο και σκοπό ονειρευόταν μία κοινωνία πιο δίκαιη. Γι’ αυτό λοιπόν, εμείς σκύβοντας με σεβασμό στον τάφο του αγαπητού αγωνιστή θα πούμε, μακάρι στις μέρες μας να είχαμε κάμποσους ακόμη ιδεολόγους και όχι τόσο πολλούς τυχοδιώκτες και νταβατζήδες που πλουτίζουν αθέμιτα και χωρίς ίχνος σεβασμού και ευπρέπειας σε βάρος της ευρύτερης κοινωνίας. Ας είναι αιωνία η μνήμη σου Πάνο Φούντα!

***

Αδάκρυτος σε καρτερώ

Χρόνε εσύ κι αν διάβηκες χωρίς να με ρωτήσεις και συ απέξω στάθηκες κι αν ήρθες για εμένα. Εγώ σε καρτερώ ορθός και στέκομαι μπροστά σου αδάκρυτος και άφοβος μπροστά σου γονατίζω και με τα χέρια μου μπροστά το δρόμο μου σου δείχνω.

Πάμε αδέρφι στο καλό στο μαρμαρένιο αλώνι εκεί για να παλέψουμε κι αν τύχει και με πάρεις, χαρά θα νοιώσω την αυγή κι ας είναι πικραμένη

Νέα Ζωή, 27.06.2002, Πάνος Φούντας

***

Επίγραμμα του ελασίτη αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης Δημητρού

με αφιέρωση στον Πάνο Φούντα

Το ραντεβού σου μερόνυχτα με το θάνατο,

το πεπρωμένο σου ανάστροφα σε σκοτεινό χαντάκι,

όταν κρεμάστηκες απ’ το μαύρο σύννεφο,

τον ήλιο να ελευθερώσεις, έπεσες.

Δεν λύγισες. Ορθός στάθηκες εσύ!

***

Πάνος Φούντας
FtS83

Ως πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Σκαμνού και μέσα από τις στήλες της ΦτΣ θα ήθελα να ευχαριστήσω και να συγχαρώ τον συντοπίτη ελασίτη αγωνιστή και ιστοριογράφο κ. Πάνο Φούντα για τα κείμενά του, από τα δικά του τετράδια Ιστορίας που παίρνουν το φως της δημοσιότητας μέσα από την ΦτΣ. Μαρτυρίες σημαντικές και έκφραση έντονων και ανθρώπινων συναισθημάτων που έζησαν οι κάτοικοι των δικών μας χωριών στα δύσκολα εκείνα χρόνια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου. Με μοναδική, πηγαία, ατόφια ρουμελιώτικη λαλιά και συνάμα πιστή προσήλωση στα γεγονότα. Στοιχείο σημαντικό για κείμενο του είδους.

Ευχόμαστε καλή υγεία στον κ. Π. Φούντα και καταγράφουμε από τώρα την πρόσκληση του Συλλόγου μας να υποδεχθούμε τον αγωνιστή σε μία ευκαιρία στο πολιτιστικό μας κέντρο να τον χαιρετίσουμε, να τον γνωρίσουμε, να σφίξουμε το χέρι του, αποδίδοντάς του την δέουσα τιμή.

Δ. Ευστράτογλου

***

Για τον Πάνο Φούντα
FtS90

Αρκετά ευμενή σχόλια δεχόμαστε για τα γραφόμενα του Πάνου Φούντα που δεν είναι απλά και μόνο, θα συμπληρώσουμε εμείς, έργα με μία λογοτεχνική αξία –διότι πράγματι το δικαιούται- αλλά πολύ περισσότερο πρόκειται για μαρτυρίες, για βιώματα που ο ίδιος πολλές φορές κάτω από τραγικές συνθήκες, όπως και όλοι οι αγωνιστές του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ έζησαν, υπερασπιζόμενοι τις ιδέες της λευτεριάς της πατρίδας.