Νόμιμο και ηθικό

Μέσα στο βορβορώδες σκηνικό που έχει μονίμως εγκατασταθεί στην πατρίδα μας, που και με βάση τους σχετικούς δείκτες διεθνών οργανισμών (International transparency) κατατάσσεται η χώρα μας στις πλέον διεφθαρμένες μεταξύ των 27 που συγκροτούν την Ευρωπαϊκή Ένωση, ευρεία δημοσιότητα έλαβε το πολιτικο-εκκλησιαστικό σκάνδαλο της Μονής Βατοπεδίου του Αγίου Όρους. Μία πρόσφατη δημοσκόπηση (αρχές Οκτωβρίου ’08), νομίζω από τον οίκο public issue, είχε ως αντικείμενο να διαβαθμίσει τα διάφορα σκάνδαλα που συγκλόνισαν τη χώρα μας τα τελευταία χρόνια. Έθεσαν υπόψη των πολιτών το ζήτημα των τηλεφωνικών υποκλοπών, τη διασπάθιση των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων, το ζήτημα Ζαχόπουλου, το σκάνδαλο Siemens, την εμπλοκή του τέως Υπουργού Γ. Βουλγαράκη, της συζύγου του συμβολαιογράφου Πελέκη και του πεθερού του δικηγόρου Πελέκη κοκ.

Στην πρώτη θέση από πλευράς σπουδαιότητας οι πολίτες εντάσσουν το σκάνδαλο του Βατοπεδίου, στο οποίο αποφαίνονται με ποσοστό πολύ υψηλό (κάπου στο 90%) ότι έχει να κάνει και με εμπλοκή πολιτικών – κυβερνητικών στελεχών. Αναμφιβόλως εδώ εμπλέκονται και συγκεκριμένοι αισχροί ρασοφόροι της Μονής Βατοπεδίου. Με πολύ υψηλά ποσοστά θεωρούν οι πολίτες ότι στο υπόψη σκάνδαλο εμπλέκεται ακόμη ένα υψηλόβαθμο κυβερνητικό στέλεχος, εξ απορρήτων του πρωθυπουργού, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Θόδωρος Ρουσόπουλος. Η διαχρονική εμπλοκή κορυφαίων κυβερνητικών παραγόντων αμφοτέρων των πολιτικών κομμάτων εξουσίας, αλλά και η εμπλοκή ιερωμένων του Αγίου Όρους, σε συνδυασμό με την τεράστια απομύζηση δημοσίου πλούτου, δικαιολογημένα ενόχλησαν μέχρι και εξόργισαν τους συμπολίτες μας.

Η εμπλοκή του τέως Υπουργού Εμπορικής Ναυτιλίας, Γιώργου Βουλγαράκη, μετά της συζύγου του (συμβολαιογράφου) και του πεθερού (δικηγόρου) υπήρξε μία μόνον πτυχή του σκανδάλου. Ειδικότερα και πέρα από την καθ’ ολοκληρίαν προκλητική διαμεσολάβηση για σειρά συμβολαιογραφικών πράξεων και δικηγορικών παραστάσεων με τεράστια κονδύλια αμοιβών (θα άξιζε να δημοσιοποιηθούν με διαχρονική εξέλιξη τα ποσά αμοιβών της οικογένειας, μαζί με τις πηγές προέλευσής των, τα τελευταία χρόνια, ώστε να αποκαλυφθεί σε ποιο βαθμό η νομή της εξουσίας χρησίμευσε ως μέσον πλουτισμού), εντύπωση προκάλεσαν τα τεχνάσματα φοροδιαφυγής του κ. Υπουργού με τις off shore companies και οι λοιπές παρόμοιες αθέμιτες μεθοδεύσεις που απαξιώνουν το κύρος των πολιτικών και της πολιτικής στο σύνολό της, ενώ πλήττουν βάναυσα το δημόσιο συμφέρον. Βαθύτατη αίσθηση προκάλεσε η θεωρία του κ. Υπουργού που με αυτοπεποίθηση πρόβαλε δημοσίως στα διάφορα τηλεοπτικά κανάλια. Οι ενέργειες και χειρισμοί του, ισχυρίσθηκε, δεν αντιβαίνουν σε διατάξεις νόμων. Ήσαν νόμιμες και συνεπώς «ό,τι είναι νόμιμο, είναι και ηθικό». Οι επικριτές του, κι εδώ προσμετράται –και πάλι με τη βοήθεια των δημοσκοπήσεων- η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων πολιτών, ακόμη και ένα τεράστιο ποσοστό των οπαδών της κυβερνώσας παράταξης, δεν συμφωνούν με τη θέση του κ. Υπουργού.

Την άποψη, όμως, του Υπουργού υιοθέτησε πλήρως ο Πρωθυπουργός στη διάρκεια της δημόσιας παρουσίας του στην πρόσφατη Έκθεση Θεσσαλονίκης, για να διαπιστώσει αμέσως μετά από λίγες μέρες πόσο μακριά και απέναντι από το δημόσιο περί δικαίου αίσθημα ήρθε και πόσο μεγάλο λάθος είχε διαπράξει. Ο λαός, σε μία εκδήλωση της κυριαρχίας του και έντονης ανησυχίας και προβληματισμού για τα τεκταινόμενα σ’ αυτόν τον τόπο, αποδοκίμασε αμέσως μετά με σχετικό γκάλοπ αυτή την συμπεριφορά και την πέραν από τα όρια περί ήθους, σεμνότητας και ταπεινότητας των κυβερνητικών στελεχών, που ο ίδιος στην αρχή της πρωθυπουργικής του θητείας έθεσε. Τούτη η λαϊκή οργή κατέληξε στο σημείο να αναστραφεί το πολιτικό σκηνικό και να εμφανισθεί πρώτο κόμμα στις δημοσκοπήσεις το ΠΑΣΟΚ, που ως γνωστόν, δεν έχει καταφέρει να πείσει τους πολίτες για την επάρκεια στην αναδιοργάνωσή του και κυρίως στον απογαλακτισμό του από τις ζοφερές καταστάσεις σήψης και διαφθοράς που επίσης το οδήγησαν μακριά από την εξουσία.

Όλα αυτά είναι γνωστά και οι πολίτες μένουν άναυδοι καθώς από το στενό πρωθυπουργικό περιβάλλον, που κανείς θα περίμενε να αναδεικνύεται η αφρόκρεμα της κρέμας σε ανθρώπινο στελεχιακό δυναμικό, κάθε τρεις και λίγο δημοσιοποιούνται εκπληκτικά πράγματα που προκαλούν απορίες για τις επιλογές του Πρωθυπουργού. Μερικοί, πολύ πιστοί στον Πρωθυπουργό, επιμένουν και ενώ αναγνωρίζουν το μέγα πρόβλημα, καταφεύγουν σε ευτελείς δικαιολογίες της μορφής: «Ο Καραμανλής, είναι ακέραιος και άτρωτος, αλλά δυστυχώς, ατύχησε στην επιλογή των συνεργατών του». Αυτό, όμως το επιχείρημα, για όσους από μας ασχολούμαστε στο χώρο των επιχειρήσεων και έχουμε ευθύνη για την πρόσληψη στελεχών φαντάζει περίπου ως καλαμπούρι. Αλίμονο αν ένα στέλεχος επιχείρησης είχε τόσο κακές επιλογές στελεχών με δραματικές συνέπειες για την ίδια την επιχείρηση. Ο ίδιος θα έχανε με σύντομες διαδικασίες τη θέση του με τη λογική να ανακοπή μία παραπέρα επιδείνωση της κατάστασης.

Προκαλεί απορία η πρακτική της άνευ όρων και ορίων συγκάλυψης ανομημάτων των φίλων, όταν μάλιστα πρόκειται για τόσο υψηλά πόστα με κυβερνητικές ευθύνες που επηρεάζουν την πορεία της χώρας. Όταν προ καιρού είδαμε τον Νομάρχη Θεσσαλονίκης, γνωστό ανά το Πανελλήνιο από τις καθημερινές του τηλεοπτικές εμφανίσεις, «ερωτευμένο με τον Καραμανλή», καθώς σε κάθε ευκαιρία δηλώνει, να εμφανίζεται πιστός και αλληλέγγυος στον πολιτικό του φίλο Κουμπάρο (από το σκάνδαλο ΜΕΒΓΑΛ), που έστω και για λίγο οδηγήθηκε με τις χειροπέδες στον Κορυδαλλό, να δηλώνει ότι παρά ταύτα εγώ τιμάω τους φίλους μου κττ, μείναμε εμβρόντητοι. Δύσκολα, όμως, μπορούσαμε να φαντασθούμε ότι την ίδια κοσμοαντίληψη θα έδειχνε στην συνέχεια ο ίδιος ο πρωθυπουργός για πράξεις επιλήψιμες στενών συνεργατών του.

Έχοντας απηυδήσει ο ελληνικός λαός από φαινόμενα διαφθοράς με τις προηγούμενες κυβερνήσεις, στράφηκε με ελπίδες στο κόμμα της ΝΔ και τον Κώστα Καραμανλή. Τώρα διακατέχεται από πλήρη απογοήτευση. Η τακτική της συγκάλυψης επιλήψιμων πράξεων και ανομημάτων, δεν αρμόζει σε ηγέτες που θέλουν να προσφέρουν στον τόπο. Με θλίψη και οργή ακούν οι πολίτες τα ίδια «επιχειρήματα» του εκπροσώπου Σημίτη: «Όποιος έχει κάτι επιλήψιμο, να πάει στον Εισαγγελέα!». «Να αποφανθεί –σε μετά από αρκετά χρόνια, εννοείται- η δικαιοσύνη και μετά θα δούμε και τις πολιτικές ευθύνες». Εδώ ο κόσμος καίγεται και κάποιοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι καμώνονται ότι δεν έχουν πλήρη γνώση ή προσπαθούν να υποβαθμίσουν τη σημασία του σκανδάλου και άλλες παρόμοιες, όσον και παιδαριώδεις υπεκφυγές που καταρρακώνουν το κύρος τους μπροστά στους συμπολίτες μας. Ελάχιστοι συμπολίτες μας πείθονται πλέον από τις όψιμες φραστικές φωνές του Πρωθυπουργού μπροστά σε επιλεγμένα κομματικά ακροατήρια, ότι δεν επιδιώκει πρωθυπουργικούς θώκους και αξιώματα. Τα πράγμα ωστόσο δείχνουν καθαρά πλέον, ότι εκεί που έπρεπε να δείξει ότι παραμένει με «μηδενική ανοχή» σε φαινόμενα διαφθοράς, σήψης, αλαζονείας και παρακμής, δεν το έπραξε. Δυστυχώς. Δυστυχώς για τον ίδιο και για τη χώρα.

Με ενόχληση και οργή ακούγεται από τους πολίτες ο αφορισμός «ό,τι είναι νόμιμο, είναι και ηθικό». Δεν χρειάζεται να είναι κανείς νομικός για να αντιληφθεί το ολίσθημα στο οποίο παρασύρθηκαν κορυφαίοι κυβερνητικοί παράγοντες στον τόπο μας. Ολίσθημα που εγκυμονεί τεράστιους κινδύνους για την πορεία της Πατρίδας μας, καθώς νομιμοποιεί κάθε αθέμιτη επιρροή από την νομή και άσκηση κυβερνητικής εξουσίας για την διασπάθιση του δημόσιου πλούτου και τον αθέμιτο πλουτισμό σε βάρος του λαού. Ακόμη ηχούν στ’ αυτιά μου τα λόγια του σοφού καθηγητή του Αστικού Δικαίου της ΑΣΟ & ΕΕ (σήμερα Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών) αείμνηστου Κωνσταντίνου Φουρκιώτη, ενός εκ πλέον επιφανών νομικών που ανέδειξε η πατρίδα μας, που χωρίς περιστροφές δεν παρέλειπε να επισημαίνει ότι το νόμιμο δεν είναι σώνει και καλά και ηθικό, αλλά ο νόμος, εν πάσει περιπτώσει, οφείλει να περιέχει ένα μίνιμουμ ηθικής, ώστε να είναι τω όντι δίκαιος. Από κει και πέρα διαστέλλεται η έννοια του νόμου και της ηθικής κατά το ότι οι κανόνες της ηθικής ενέχουν το στοιχείο της προαίρεσης (αν θέλω τιμώ τους γονείς μου) σε αντίθεση προς τον νόμο του οποίου οι επιταγές είναι υποχρεωτικής υπό την απειλή ποινής (κλοπή, απάτη, εγκλήματα κατά ζωής κλπ). Η συγκάλυψη ανομημάτων, ακόμη και αν εμπίπτουν στη σφαίρα της ηθικής, ιδίως αν ο λόγος γίνεται για αξιωματούχους σε επιχειρήσεις και οργανισμούς, πολύ δε περισσότερο για κυβερνητικά στελέχη, είναι απαράδεκτη και επικίνδυνη.

Προκαλεί μεγάλη θλίψη και απογοήτευση το σημερινό κατάντημα στα δημόσια πράγματα του τόπου μας. Ο ελληνικός λαός διψάει για αναβάπτιση σε ένα υγιέστερο περιβάλλον με κανόνες, αξίες και αρχές που πηγάζουν από το μεγαλείο του ελληνικού πολιτισμού μας, από το οποίο προφανώς έχουμε ξεφύγει πάρα πολύ διανύοντας μία περίοδο σήψης και παρακμής. Τα πράγματα είναι πολύ απλά για όσους σέβονται την ελληνική παιδεία και πολιτισμό και δεν είναι δυνατόν να προσπαθούν να κρυφτούν πίσω από άθλια σοφίσματα. Όποιος ασκεί δημόσιο λειτούργημα απολαμβάνει της εκτίμησης και σεβασμού των πολιτών από τους οποίους λαμβάνει εύλογη αμοιβή, πέραν της οποίας δεν επιτρέπεται να γίνεται πλουσιότερος από ότι ήταν πριν εισέλθει στο λειτούργημα αυτό. Σήμερα παρατηρούμε εκπληκτικά όσον και εξοργιστικά φαινόμενα πολιτικών που πληθαίνουν ανησυχητικά πλέον, οι οποίοι θεωρούν και προσεγγίζουν την πολιτική ως μέσο πλουτισμού.

Αυτή η χαλάρωση των ηθών, μας αφήνει άναυδους, ακόμη και όσους από μας ζούμε στο χώρο των επιχειρήσεων (ο λόγος για στοιχειωδώς νοικοκυρεμένες επιχειρήσεις), όπου τα στελέχη που ασκούν διοίκηση καλούνται όχι μόνον να εφαρμόζουν τους νόμους, αλλά και να πειθαρχούν και σε άλλους άγραφους νόμους που δεν είναι τίποτ’ άλλο παρά η αποσαφήνιση κανόνων ηθικής (code of ethics). Για παράδειγμα, αυτή η ηθική καλεί κάθε διευθυντικό στέλεχος να μην αποδέχεται το οποιοδήποτε δώρο από συμβαλλόμενους με την επιχείρησή του, εφ’ όσον και καθ’ όσον εικάζεται ότι η χειρονομία αυτή, μπορεί να οδηγήσει σε (ηθική ή υλική) βλάβη των συμφερόντων της επιχείρησης ή του οργανισμού.

Ναι, αλλά τούτοι εδώ οι κύριοι κυβερνώντες ή τουλάχιστον όσοι απασχολούν κάθε τόσο τη δημοσιότητα –που δυστυχώς δεν είναι λίγοι-, που όλο και περισσότερο αποκαλύπτονται στα μάτια της αποσβολωμένης κοινής γνώμης, ξεπουλούν με πρωτοφανή θρασύτητα το δημόσιο πλούτο της χώρας! O κατ’ εξοχήν υπεύθυνος και αρμόδιος, ο πρωθυπουργός της χώρας, δεν θεωρεί ότι υπάρχει πρόβλημα, ότι υπάρχουν σκάνδαλα. Την αναστάτωση της κοινής γνώμης την εκλαμβάνει ως συνέπεια μίας παραπολιτικής. Τον κώδικα ηθικής για την συμπεριφορά και δράση των στελεχών στις ιδιωτικές επιχειρήσεις, που οι απλοί πολίτες τον θεωρούν σαν κάτι αυτονόητο, εδώ, βλέπουμε, να αγνοείται παντελώς ή να διαστρέφεται και να παραγνωρίζεται. Μετά από τη γνωστή παραίνεση του Πρωθυπουργού προς τα κυβερνητικά στελέχη με το «σεμνά και ταπεινά» και την «μηδενική ανοχή σε ζητήματα διαφθοράς», τίποτα πια δεν φαίνεται να έχει μείνει όρθιο!

Εύλογη η δυσπιστία των πολιτών ότι και η λεγόμενη εξεταστική επιτροπή στη Βουλή, σε τίποτα δεν θα οδηγήσει, αφού η μέχρι τώρα διαχρονική εμπειρία δείχνει ότι ακόμη και για σοβαρά εγκλήματα κανείς δεν οδηγήθηκε στη φυλακή, αφού λειτουργεί αυτό που εμείς στη Ρούμελη λέμε «κόρακας κοράκου μάτι δεν βγάζει»!.

***

Χρηματοπιστωτική κρίση

Δικαιολογημένη η ανησυχία για την χρηματοπιστωτική κρίση που ξεκίνησε στις ΗΠΑ και εξαπλώνεται στην Ευρώπη (Βρετανία με τη στεγαστική τράπεζα Brandford & Bingley, Γερμανία με την στεγαστική τράπεζα Hypo Real Estate, Γαλλία – Βέλγιο με τον τραπεζο-ασφαλιστικό όμιλο Dexia, Benelux με τον τραπεζικό όμιλο Fortis, Ισπανία με την εταιρεία ακινήτων Martinsa – Fadesa κλπ), χωρίς να αφήνει ανεπηρέαστες και άλλες οικονομίες παγκοσμίως. Η διάρθρωση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, οδηγεί στη διάχυση του προβλήματος κατά την αρχή των συγκοινωνούντων δοχείων. Το σημείο που μέλλει να επιμετρηθεί είναι ο βαθμός βλάβης που θα υποστεί κάθε χώρα, αν δηλαδή και κατά πόσο είναι εκτεθειμένη στους υπαρκτούς κινδύνους, καθώς επίσης η διάρκεια της κρίσης, αλλά και πόσο είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τους κινδύνους κάθε χώρα.

-Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα νέο κράχ, όμοιο με αυτό του 1929;

Είναι δύσκολο αυτή τη στιγμή που εξελίσσεται το δράμα με το σύνδρομο ντόμινο να εκτιμηθεί μέχρι που θα φθάσει το πρόβλημα. Μιλήσαμε στη αρχή για τον στενό κύκλο των χρηματιστηριακών οίκων για να προχωρήσουμε μετά σε τραπεζικά επενδυτικά τραπεζικά ιδρύματα και πιστωτικούς οίκους στεγαστικών δανείων. Εν συνεχεία το πρόβλημα άγγιξε ασφαλιστικές εταιρείες (AIG, ΗΠΑ, με ισχυρή παρουσία και στη χώρα μας). Ήδη η καθίζηση του χρηματιστηρίου στην Νέα Υόρκη επί μία εβδομάδα είναι η χειρότερη μετά από αυτή του 1933.

Είναι γεγονός ότι η κρίση εκδηλώθηκε στις ΗΠΑ, την πρωτεύουσα του καπιταλισμού, στην λεγόμενη «μοναδική υπερδύναμη» και το πιο πιθανό είναι ότι αυτό το οδυνηρό φαινόμενο θα επιφέρει δραματικές αλλαγές σε οικονομίες, ακόμη και σε κοσμοθεωρίες και δόγματα σε παγκόσμιο επίπεδο. Περίπου βέβαιο διαφαίνεται ότι οι ΗΠΑ του αύριο σε τίποτα δεν θα μοιάζουν με την αίγλη του χθες. Μιλάμε για μία παγκόσμια αναδιάταξη πραγμάτων και σχέσεων.

Μερικά σημεία δείχνουν κάποια ομοιότητα με το κράχ του 1929. Επίκεντρο της κρίσης ήταν και τότε το χρηματιστήριο. Με μανία οι Αμερικανοί πολίτες είχαν στραφεί στη αγορά μετοχών, που για να ικανοποιήσουν τις σπεκουλαδόρικες φιλοδοξίες τους –λέγε καλύτερα τζόγο- έφθαναν στο σημείο να πουλούν ακόμη και το σπίτι τους για να βρεθούν ξαφνικά μπροστά σε οικτρές καταστάσεις διαπιστώνοντας ότι οι μετοχές διαφόρων εταιρειών που είχαν αγοράσει δεν είχαν ξαφνικά καμία απολύτως αξία. Στο σημερινό πρόβλημα των ΗΠΑ στη θέση των μετοχών έχουμε προεχόντως τα στεγαστικά δάνεια που δόθηκαν αφειδώς ακόμη και σ’ αυτούς που εξ ορισμού δεν ήταν σε θέση να τα αποπληρώσουν. Οι ημικρατικοί οργανισμοί εγγύησης αυτών των δανείων (Fannie Mae & Freddy Mac) χρεοκόπησαν κι από ‘δώ ξεκινάει το πρόβλημα. Μεγάλοι χρηματοπιστωτικοί οίκοι (πιο ηχηρή περίπτωση αυτή των Lehman Brothers) που εστιάζονται σε χρηματιστηριακές πράξεις διαπραγματευόμενοι ομόλογα κατέρρευσαν. Ο λόγος για τους χρηματιστές που βρίσκονται στην καρδιά του μέχρι πρότινος «ναού του χρήματος» στην Wall Street της Νέας Υόρκης.

Οι χρηματοπιστωτικοί τίτλοι, τα διάφορα ομόλογα που τις μέρες αυτές ονομάζονται και «τοξικά ομόλογα» είναι άϋλα χρεόγραφα που στηρίζονται σε εκτιμήσεις για την πορεία σε βάθος χρόνου κάποιων μεταβλητών οικονομικών παραμέτρων. Η σώρευση περισσοτέρων μεταβλητών παραμέτρων στο ίδιο «προϊόν» και η εξ ορισμού μακροχρόνια ισχύς τους τα μετατρέπει σε ένα είδος πολύπλοκου στοιχήματος. Ο όρος «στοίχημα», υιοθετείται μάλιστα και στον χώρο των χρηματιστών και πείθει ότι πρόκειται περί τζόγου. Όσο και αν οι υπόψη χρηματιστηριακές πράξεις στηρίζονται σε εξειδικευμένα μαθηματικά, με τα οποία πολλοί από μας τους οικονομολόγους ασχοληθήκαμε (θεωρία πιθανοτήτων, στοχαστικές μεταβλητές, νόμος του μεγάλου αριθμού περιπτώσεων, κατανομή Gaus και επιμέτρηση βαθμού εμπιστοσύνης κλπ που εξελίσσονται ακόμη περισσότερο στον κλάδο της αναλογιστικής, δηλαδή των ασφαλιστικών μαθηματικών), ένα μένει βέβαιο: Έχουμε να κάνουμε με πιθανότητες! Έχουμε να κάνουμε με εικασίες και παραδοχές για την πορεία συγκεκριμένων πραγμάτων στο μέλλον και δη σε βάθος χρόνου. Η εκτίμηση όμως για τις μελλοντικές εξελίξεις συγκεκριμένων στοχαστικών μεταβλητών, όσο πιο πολύ εκτείνονται στο μέλλον, τόσο καταντούν ουτοπία με ελάχιστη πιθανότητα ακρίβειας και βαθμό εμπιστοσύνης. Η αβεβαιότητα είναι το κυρίαρχο στοιχείο και το μόνο σίγουρο είναι οι παχυλές αμοιβές των διοργανωτών των στοιχημάτων. Ο χώρος των χρηματιστών, πρέπει να το δεχθούμε, κατακλύζεται από ανθρώπους που ακροβατούν μεταξύ του συγκεκριμένου κλάδου επιστήμης και του απλού τυχοδιωκτισμού. Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε για πλήθος περιπτώσεων χρηματιστηριακής δραστηριότητας, που δυστυχώς δεν απουσιάζουν και από τη χώρα μας, ότι υπολείπονται τραγικά σε επιστημοσύνη και υπερτερούν σε τυχοδιωκτισμό μέχρι του ορίου της απάτης με ελάχιστες αναστολές ηθικής, καθώς είναι τυφλωμένοι από το πάθος του τζόγου που δεν διαφέρει από αυτό του χαρτοπαίχτη ή του φανατικού του ιπποδρομιακού στοιχήματος (αυτούς που ο λαός αποκαλεί «αλογομούρηδες»). Το σκηνικό αυτό συγκροτεί την χρηματοπιστωτική εικονικότητα, που όμως αγγίζει με τρόπο απτό και δραματικό την λεγόμενη πραγματική οικονομία και τους απλούς πολίτες. Έχουμε ενώπιόν μας την πλέον χυδαία εκδοχή του καπιταλισμού, που εμπορεύεται τον αέρα και το τίποτα με τις φούσκες και τις μπουρδολογίες που ωστόσο αναγορεύθηκαν δίκην μέντιουμ σε κριτές μεγάλων τραπεζικών ομίλων και κρατών, απότοκο φαινόμενο της αγγλοσαξωνικής αντίληψης, που εξελίχθηκε και εκτραχύνθηκε ακόμη περισσότερο στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού. Αν στο μέσον αυτής της ζοφερής κατάστασης και στην άλλη πλευρά του νομίσματος υπάρχει κάτι χρήσιμο και ελπιδοφόρο, είναι η πιθανότητα, ευχή και ενδεχόμενο, μέσα από αυτή την κρίση να οδηγηθεί το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα σε ας φαλέστερους δρόμους

Αμφιλεγόμενη είναι η τακτική των ΗΠΑ να στηρίξει χρηματοπιστωτικούς και ασφαλιστικούς οργανισμούς υπό κατάρρευση για να περισώσει το υπό κατάρρευση σύστημα με χρήματα του δημοσίου. Απίστευτη η κατά 180 μοίρες στροφή στην θεμελιώδη ιδεολογικοπολιτική γραμμή του δυτικού λεγόμενου κόσμου που αποκηρύσσει κάθε παρέμβαση του κράτους στον ιδιωτικό τομέα οικονομίας. Να λοιπόν που κι αυτό γίνεται ώστε να στηριχθούν οι πλούσιοι! Στην ίδια γραμμή κινείται και η Ευρώπη όπου ήδη μεταφέρθηκε το πρόβλημα. Ήδη το ποσό των 700 δις US $ φαίνεται ασήμαντο και ανεπαρκές για την ανόρθωση του καταρρέοντος συστήματος των ΗΠΑ και τούτο απεικονίζεται στην ακατάσχετη δυσμενή πορεία του χρηματιστηρίου. Η κριτική επιχειρηματολογία είναι βάσιμη και μεταξύ άλλων στοιχείων υπογραμμίζει και τα εξής:

Καλούνται οι απλοί φορολογούμενοι πολίτες να πληρώσουν για τα ανομήματα μερικών πλουσίων ή έστω, τέως πλουσίων, που αν μη τι άλλο θα περίμενε κανείς να υποστούν τις συνέπειες από τους δικούς τους εσφαλμένους χειρισμούς. Το κλείσιμο τέτοιον οίκων θα οδηγούσε σε μία εξυγίανση της αγοράς. Τούτο έχει ιδιαίτερη σημασία ως παράδειγμα προς αποφυγήν και για τα δικά μας τραπεζο-ασφαλιστικά πράγματα. Κάπου αυτό το σενάριο θυμίζει τη δική μας ρουμελιώτικη ρήση, «βοηθήστε στραβοί τον ανοιχτομάτη».

Δημιουργούνται συνθήκες άδικης μεταχείρισης μεταξύ των υγιών και των νοσούντων οίκων, αφού ενισχύονται αυτοί που απέτυχαν. Στα όποια μέτρα εξυγίανσης θα όφειλε να περιλαμβάνεται και η άμεση αλλαγή του management, η απομάκρυνση των λεγόμενων Golden Boys, των μοιραίων managers που οδήγησαν στην καταστροφή, ενώ οι ίδιοι χρυσοπληρώνονται. Παραπέρα συνέπεια του μέτρου η στρέβλωση της αγοράς. Το μέτρο αυτό που φαίνεται να αποτελεί και την επιλογή της Ευρώπης (σενάριο Gordon Brown) ενέχει κινδύνους μεταφοράς του βάρους στους αθώους πολίτες. Μεταφέροντας το σενάριο αυτό στη χώρα μας, ό μη γένοιτο, μπορεί κανείς να φαντασθεί τα επακόλουθα με την δραματική ελληνική πολλαπλασιαστική επιδείνωση στη διαχείριση των πόρων, με την τοποθέτηση χρημάτων του δημοσίου, τον διορισμό ημετέρων ανίκανων κομματικών φίλων στη διοίκηση προβληματικών ασφαλιστικο-τραπεζικών οργανισμών με την εν συνεχεία γνωστή τροχιά της Ολυμπιακής, που όλοι μας την ξέρουμε από την καλή, αφού την ακριβοπληρώνουμε. Φαντάζει περίπου αστείο να περιμένει κανείς ότι εμπλέκεται σε ένα χρεοκοπημένο πιστωτικό ίδρυμα το Ελληνικό Δημόσιο για να το … εξυγιάνει!

Οι ΗΠΑ με τεράστια δημοσιονομικά ελλείμματα και χρέος, δεν διαθέτουν επαρκή συναλλαγματικά αποθέματα και τα ποσά αυτά θα τα ανεύρουν προσφεύγοντας σε δανεισμό που κατά πάσα πιθανότητα θα αναζητήσει εκεί που υπάρχουν δηλαδή στην Κίνα ή στη Ρωσία, τους μέχρι τώρα αντιπάλους! Αυτή όμως η διαδικασία θα οδηγήσει σε αύξηση του πληθωρισμού και των επιτοκίων με παραπέρα συνέπειες την περαιτέρω μείωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, της παραγωγής, της απασχόλησης και την διεύρυνση του ήδη τεράστιου ελλείμματος.

Είναι απείρως προτιμότερη η εξαγορά, έστω σε χαμηλή τιμή, ενός προβληματικού οίκου από άλλον υγιέστερο που διαθέτει καλύτερα σενάρια εξορθολογισμού και ανασυγκρότησης, αλλά καλύπτει ο ίδιος και το κόστος. Φρονούμε, είναι σωστό παράδειγμα η ανάληψη του προβληματικού ομίλου Fortis από τη γαλλική BNP-Paribas. Θεωρούμε σωστή την εξαγορά της Merrill Lynch από την Bank of America. Η κοινωνικοποίηση των ζημιογόνων επιχειρήσεων σε βάρος του λαού, όπως επεχείρησε στα πρώτα χρόνια εξουσίας στην πατρίδα μας η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, δεν είναι σωστή συνταγή, καθώς αφήνει τα κέρδη στον ιδιώτη και μεταφέρει τις ζημιές στο κράτος. Τις ζημιές που προκάλεσε άλλος ιδιώτης και για τις οποίες η κοινωνία σε τίποτα δεν ευθύνεται..

Αυτές, όμως, οι σκέψεις μας οδηγούν στα αίτια της κρίσης στις ΗΠΑ, αλλά ταυτοχρόνως σηματοδοτούν και τα δικά μας προβλήματα στην Ελλάδα με το δημόσιο χρέος σε εκρηκτικό ύψος 242 δις Ευρώ, αν δεν κάνω λάθος. Φαίνεται πλέον καθαρά ότι στην δραματική κρίση των ΗΠΑ κατοπτρίζεται η συνέπεια του συνεχώς αυξανόμενου ελλείμματος και η ακατάσχετη κατανάλωση. Σε αντιδιαστολή προς την Κίνα μπορούμε να δούμε το επεισόδιο αυτό σε παραλληλισμό με τον άφρονα τζίτζικα και από την άλλη πλευρά τον μέρμηγκα με την πρόνοια και τη λιτότητα.

Με όλα αυτά δεν πρέπει να μας εκπλήσσει η διαπόμπευση με την παράλληλη κατάρρευση των ιδεολογημάτων περί νεοφιλελευθερισμού, περί των νόμων της ελεύθερης αγοράς, του αποκλειστικού και κυρίαρχου ρόλου της ιδιωτικής οικονομίας της αγοράς, τον εξοστρακισμό της κρατικής παρέμβασης και τις παρόμοιες δοξασίες.

Στα καθ’ ημάς το ζητούμενο είναι, μιας και στη μητρόπολη του καπιταλισμού αναζητείται στο κράτος η σανίς σωτηρίας, αν και κατά πόσο το καταχρεωμένο και ανίκανο κράτος (βλέπεις ότι και η πολυσυζητημένη επανίδρυση κόλλησε στα διάφορα σκάνδαλα και αναβλήθηκε επ’ αόριστον) είναι σε θέση να διαχειριστεί τέτοια ζητήματα από πλευράς εποπτείας (αλήθεια, πόσες ασφαλιστικές ή τραπεζικές εταιρείες δικαιούνται να λειτουργούν;), αλλά και διάθεσης πόρων (που δεν υπάρχουν). Με εξαιρετική λύπη μας, εδώ, ειλικρινά κάθε άλλο παρά αισιόδοξοι είμαστε.

Ήδη εκδηλώνονται αυξητικές τάσεις των επιτοκίων δανεισμού, αν και το βασικό επιτόκιο ΕΚΤ (Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας) μειώθηκε κατά 0,5 της μονάδας (από 4,25 στο 3,75%). Η ούτως ή άλλως εξασθενημένη οικονομία της χώρας μας θα δείξει παραπέρα σημάδια ανάσχεσης των επενδύσεων με αλυσιδωτές συνέπειες στην απασχόληση. Προβληματίζει ιδιαίτερα ο τρόπος που το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης επιχειρεί να χειρισθεί το μείζον πρόβλημα. Λίγες μέρες αφού κατατέθηκε στη Βουλή ο προϋπολογισμός 2009 με εκδηλωμένη ήδη από καιρό την κρίση, επιχειρείται αναθεώρηση. Τούτο είναι πρωτοφανές ακόμη και για τα δικά μας, ελληνικά χρονικά της προχειρότητας και του αρπακολλησμού.