FtS76

Από την καλή εφημερίδα του Μπράλου (έτος 11ο, αριθμός φύλλου 40 Σεπτέμβριος- Νοέμβριος2003, σελίδα 2, υπό το τίτλο παραλειπόμενα, συντάκτης ο Στάθης) αντλούμε το ερέθισμα να ασχοληθούμε με το ζήτημα Πλαστήρα και τις ρίζες του που βρίσκονται στο Σκαμνό.

Ο αγαπητός συντοπίτης γράφει επί λέξει:

«.. δεν το ήξερα φίλε Ηλία, ότι ο πατέρας του Νικολάου Πλαστήρα, ήταν από το παρακείμενο στο Μπράλο χωριό Παλαιοχώριο. …..Σ΄ ευχαριστώ που με έμαθες κάτι επί πλέον. Έτσι ισχύει το «γηράσκω αεί διδασκόμενος»

Θεωρούμε ότι η πληροφορία αυτή έχει ανάγκη από μία συμπλήρωση – διόρθωση, ώστε να ανταποκρίνεται στα ιστορικά δεδομένα. Ο Σκαμνιώτης Θεολόγος κ. Γεώργιος Λ. Αστρακάς, είχε πριν από πολλά χρόνια, ως διευθυντής σύνταξης της ΦτΣ ασχοληθεί με το ζήτημα αυτό και είχε δώσει σημαντικά στοιχεία και πληροφορίες. Τον παρακαλέσαμε να τοποθετηθεί στο δημοσίευμα και το έπραξε ευχαρίστως, αλλά πριν από αυτό θεωρούμε χρήσιμο να παραπέμψουμε σε κείμενο της επίσης έγκυρης εφημερίδας Παλαιοχώρι (έτος 17ο, αριθμός φύλλου 87, Ιούλιος – Αύγουστος 1997, σελίδα 2).

Ο Παλαιοχωρίτης συντάκτης Αλ. Ασημάκης του οποίου οι πρόγονοι σχετίζονται με το ιστορικό μας παρελθόν παίρνει συνέντευξη από τον Γεώργιο Χρ. Πλαστήρα που έχει ερευνήσει το θέμα. Από την πηγή αυτή παίρνουμε πληροφορίες για την προέλευση του ονόματος και τις ρίζες της οικογένειας. Από την αφήγηση αυτή πιστοποιούμε μία σημαντική σύγκλιση προς τα κείμενα που δημοσιεύθηκαν παλαιότερα στη ΦτΣ και έχουν διαφορετική προέλευση, γεγονός που αυξάνει την αξιοπιστία των πληροφοριών.

Αξιοσημείωτο είναι το σχόλιο του Γ. Πλαστήρα κατ΄ αρχήν για το όνομα με αναφορά σε νομοθετικό διάταγμα επί Όθωνος, που υιοθετώντας προτάσεις των Βαυαρών Συμβούλων για τον εξελληνισμό των ονομάτων της χώρας μετά από την μακρά περίοδο Τουρκοκρατίας, τα παρατσούκλια θεσμοθετήθηκαν ως επίσημα ονόματα :

«… ένας ο οποίος ζούσε τότε στο Μπροκοβινίκο, σημερινό Σκαμνό, ήταν μαραγκός και οι μαραγκοί τότε έκαναν όλων των ειδών τις οικοδομικές εργασίες, όπως τσατμάδες, κουφώματα κλπ. Επειδή είχε όλα τα εργαλεία, πήγαιναν και οι γυναίκες και του παράγγελναν να τους φτιάξει πλαστήρια για να ανοίγουν τα φύλλα και τέτοια… Και του κόλλησαν το παρατσούκλι Πλαστήρας. Με το διάταγμα που ανέφερα παραπάνω πήρε και το επίθετο Πλαστήρας. Γι΄αυτό βλέπουμε σήμερα ονόματα που προήλθαν από τα επαγγέλματά τους, όπως Τσαγκάρης, Καλατζής κλπ…»

Και συνεχίζει η αφήγηση στην εφημερίδα του Παλαιοχωρίου:

«.. αυτός, λοιπόν, ο Πλαστήρας είχε τρία παιδιά. Δύο αγόρια και ένα κορίτσι, το οποίο πάντρεψε στο Σκαμνό με κάποιον ονόματι Ζαλαώρα. Το όνομα αυτό υπάρχει και σήμερα στο Σκαμνό. Ο μεγάλος του γιος, που το όνομά του δεν είναι απόλυτα εξακριβωμένο, (ίσως τον έλεγαν Νίκο) αφού παντρεύτηκε, ασχολήθηκε με την κτηνοτροφία. Το ίδιο και ο μικρότερος αδελφός του, που τον έλεγαν Δημήτρη, και ο καθένας είχε το δικό του κοπάδι. Ο μεγάλος πήρε για τσοπάνη κάποιον ο οποίος ήταν ωραίο παλικάρι, τον περίφημο Γιώργο. Αυτός ο Γιώργος τά ΄φτιαξε με τη γυναίκα του. Κάποιος, όμως, που τους είδε, σφύριξε στον άνδρα της ότι η γυναίκα του είναι αυτό κι’ αυτό. Το βράδυ ψύχραιμος στο σπίτι προφασίσθηκε ότι την επομένη θα πήγαινε στη Λαμία για δουλειές. Εσύ, της λέγει, φτιάξε φαγητό, πήγαινε στη στάνη ν΄ αρμέξετε τα πρόβατα με τον τσοπάνη, να φάει κιόλας. Έτσι κι έγινε.

… αυτός ανέβηκε σ΄ ένα έλατο με το γκρά (γκράδες ήταν τότε τα πρώρα όπλα του Ελληνικού Στρατού) και τους περίμενε. Μόλις τους είδε να αγκαλιάζονται, τους έριξε. Δεν είναι εξακριβωμένο αν σκότωσε και τους δύο ή μόνο το Γιώργο . Εν τω μεταξύ μάζεψε τα πράγματα, πέταξε το πτώμα και πήγε τα πρόβατά του και τά ΄ριξε στο κοπάδι του αδερφού του. Κι΄ αυτός πέρασε στο Τούρκικο, όπου τα σύνορα ήτανε τότε στην Ταράτσα, έξω από τη Λαμία. Αφού πέρασε στη Θεσσαλία, εκεί ξανά παντρεύτηκε και έκανε οικογένεια. Από την οικογένεια αυτή προέρχεται ο στρατηγός Πλαστήρας. Ο άλλος αδελφός του, ο Δημήτρης, φοβούμενος τα αντίποινα, έφυγε από το Σκαμνό και ήρθε στο Παλαιοχώρι. Αυτός παντρεύτηκε και πήρε την αδελφή του Γερο-Πλη, του Γιώργου Ασημάκη..»

Αξιόλογη είναι, σύμφωνα με την ίδια αφήγηση και η μαρτυρία του Δημήτρη Τακτικού, στρατιώτη τότε στο σύνταγμα της Λαμίας που προήλαυνε για να καταλάβει τη Θεσσαλία, όπου «κάποιος» ρωτούσε επίμονα αν ήταν κανείς από το Σκαμνό. Προσεκτικά ισχυριζόταν ότι ήταν ζωέμπορος και γνώριζε τα μέρη αυτά. Ήθελε στην ουσία να μάθει νέα για τον αδερφό του.

-Τον αδελφό σου τον γνωρίζω, αλλά δεν είναι πια στο Σκαμνό. Έχει παντρευτεί στο Παλαιοχώρι, τον πληροφορεί ο γερο-Κάτσινας

Τα δύο αδέρφια δεν κατάφεραν ωστόσο να συναντηθούν, αλλά ο στρατηγός Πλαστήρας, έχοντας ακούσει από τον παππού του την ιστορία αυτή, επισκέφθηκε την περιοχή Σκαμνό – Παλαιοχώρι το 1922 για να γνωρίσει τους συγγενείς του.

Ο Γιώργος Αστρακάς:

Άκρως ενδιαφέρουσες είναι οι παρατηρήσεις του κ. Γεωργίου Λ. Αστρακά που κάνει με αφορμή τα ίδια ως άνω δημοσιεύματα. Αφήνουμε τον έγκυρο αυτό Σκαμνιώτη να μιλήσει ο ίδιος με τη χαρακτηριστική αντικειμενικότητα που τον διακρίνει:

Από τον Κορυδαλλό στις 31.03.04

Αγαπητέ Γιώργο,

τα όσα είπε στη συνέντευξή του στην Εφημερίδα του Παλαιοχωρίου ο κ. Γεώργιος Πλαστήρας, σχετικά με τους Πλαστηραίους είναι, κατά το μάλλον ή ήττον, σύμφωνα με την προφορική παράδοση των Σκαμνιωτών.

Με γέροντες Σκαμνιώτες είχα κατ΄ επανάληψη κουβεντιάσει για το θέμα αυτό και όλοι τους, ανεξαιρέτως, μου είχαν πει, πως ο παππούς του Στρατηγού Πλαστήρα ήταν Σκαμνιώτης και πως εξαναγκάστηκε να μετοικήσει στην Τουρκοκρατούμενη Θεσσαλία για να αποφύγει τη σύλληψη και την καταδίκη του, ύστερα από το φόνο που διέπραξε σκοτώνοντας τον εραστή της συζύγου του. Οι γέροντες αυτοί, όπως για παράδειγμα ο Αθανάσιος Τζιβάρας του Ευσταθίου (Μασαβέτας) που έζησε 105 χρόνια (γεννήθηκε τη δεκαετία του 1860) και ο Κώστας Βασιλόπουλος (Βασιλοκώτσιος) που κι αυτός προσήγγισε τα 100 χρόνια ζωής, μου είπαν, πως ο Νίκος Πλαστήρας, ο παππούς του Στρατηγού, ήρθε στο Σκαμνό (τότε Προκοβενίκο) από το χωριό Νεβρόπολη, που έκειτο στην ομώνυμη περιοχή του Καλλιδρόμου και είναι γνωστό κυρίως για τη μάχη της Νεβρόπολης, που έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821. Το χωριό αυτό, μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους σιγά – σιγά διαλύθηκε. Οι κάτοικοί του μετοίκησαν σε άλλα χωριά της γύρω περιοχής, όπου μπορούσαν να ζήσουν πιο άνετα. Η πλήρης ερήμωση έγινε στις αρχές του 20ού αιώνα. Έτσι, λοιπόν, άλλοι από τους Νεβροπολίτες πήγαν στη Δρακοσπηλιά, άλλοι στην Ανάβρα (πρώην Κατμάτα) και οι περισσότεροι κατέβηκαν στο Παλαιοχώρι. Στο Σκαμνό, πάντα, επαναλαμβάνω, κατά την προφορική παράδοση, ήρθε μόνον ο Νίκος Πλαστήρας με την οικογένειά του. Μάλιστα, όταν ήρθε, αγόρασε και κτήματα, τα περισσότερα από τα οποία ήταν γιούρτια , κοντά στην Τρανή Βρύση . Έτσι, παράλληλα, προς την κτηνοτροφία και την τέχνη του μαραγκού, ασχολήθηκε και με τη γεωργία.

Στο σημείο αυτό θεωρώ ενδεδειγμένο να παραθέσω κάποια στοιχεία που έχουν σχέση με τη δημογραφική κατάσταση του χωριού Νεβρόπολη. Τα πήρα από το σπουδαίο και αξιόλογο βιβλίο του Ιωάννη Βορτσέλα «Φθιώτις». Σύμφωνα, λοιπόν, με τον Ιωάννη Βορτσέλα, η Νεβρόπολη σε απογραφή που έκαναν οι Τούρκοι το 1810, είχε 100 κατοίκους –ήταν μαζί με τον Κούβελο και τον Προκοβενίκο τα πιο μικρά χωριά της περιοχής. Σε άλλη απογραφή, που έκανε το Ελληνικό Κράτος το 1896, οι κάτοικοί του μειώθηκαν σε 49 (είχε αρχίσει ήδη η μείωση του πληθυσμού για τους λόγους που προανέφερα).

Από τη συνέντευξη του κ. Γ. Πλαστήρα, που σημειωτέον πείθει για την πληρότητα και ορθότητα των στοιχείων, πληροφορηθήκαμε, πως ο Νίκος Πλαστήρας, πάντρεψε στο Σκαμνό την κόρη του με κάποιο Σκαμνιώτη, ονόματι Ζαλαώρα. Το στοιχείο αυτό, οφείλω να ομολογήσω, δεν το άκουσα από τους γέροντες, αλλά το θεωρώ πολύ πιθανό.

Κάτι που θέλω να συμπληρώσω είναι το γεγονός, ότι ο Στρατηγός, όταν αποφάσισε να βρει τους συγγενείς του, στην αρχή επισκέφθηκε αποκλειστικά το Σκαμνό. Η ενέργειά του αυτή υπήρξε εύλογη, διότι, εκτιμώ, πως οι σχετικές πληροφορίες που θα είχε από το άμεσο οικογενειακό του περιβάλλον αναφέρονταν στο Σκαμνό και μόνον στο Σκαμνό. Από τους Σκαμνιώτες πληροφορήθηκε, πως οι συγγενείς του είχαν μετοικήσει στο Παλαιοχώρι και έτσι το επόμενο βήμα ήταν η συνάντησή του με τους Πλαστηραίους στο καφενείο του Παλαιοχωρίου (τη συνάντηση αυτή την αναφέρει και ο Δάσκαλος, ο μακαρίτης Ηλίας Καινούριος, στο βιβλίο του που έγραψε για το Παλαιοχώρι). Την πληροφορία για την επίσκεψη του Στρατηγού στο Σκαμνό την άκουσα από το Δημήτριο Τζιβάρα του Κωνσταντίνου (Πουρναρομήτσιος).

Μιας και ο λόγος είναι για το Στρατηγό Πλαστήρα και για τον τόπο καταγωγής των προγόνων του, δράττομαι της ευκαιρίας να αναφερθώ στο εξής γεγονός:

Το 1950, αν δεν με απατά η μνήμη, ήμουν στην Ιτέα. Ήταν καλοκαίρι και ο Στρατηγός, ως ιδρυτής και αρχηγός της ΕΠΕΚ έκανε προεκλογική περιοδεία στην περιοχή της Φωκίδας. Μίλησε στους κατοίκους της Ιτιάς και μετά το τέλος της ομιλίας πολλοί ήταν εκείνοι, που πήγαν να τον χαιρετήσουν και να του σφίξουν το χέρι. Μεταξύ αυτών ήμουν κι΄ εγώ που τότε ήμουν νεαρός 19 χρονών. Το Στρατηγό τον θαύμαζα και γιατί ήταν γόνος παλαιού Σκαμνιώτη, αλλά και για τον πρωταγωνιστικό του ρόλο, που έπαιξε στις πολιτικές εξελίξεις στην πατρίδα μας μετά την Μικρασιατική καταστροφή. Όταν ήρθε η σειρά μου του άπλωσα το χέρι για να τον χαιρετήσω ενώ ταυτόχρονα τον κοίταζα σα να έβλεπα ημίθεο μπροστά μου. Ο Στρατηγός, με το αετίσιο μάτι που διέθετε, με ψυχολόγησε, πως ήμουν ένας από τους χιλιάδες θαυμαστές του και με κοφτή φωνή με ρώτησε:

-Από πού είσαι βρε παλικάρι;
-Από τον Προκοβενίκο, του απάντησα
-Ααα! κάνει .. Από τον Μπροκοβενίκο!!!

Όμως, δυστυχώς, δεν του δόθηκε η δυνατότητα να συνεχίσει, διότι, εν τω μεταξύ, πολλοί ήταν αυτοί που διαγκωνίζονταν ασφυκτικά και ήθελαν πάσει θυσία να σφίξουν το χέρι του Μαύρου Καβαλάρη!!! Έτσι, πιθανώς, έχασα κι΄ εγώ την ευκαιρία να ακούσω από πρώτο χέρι, από το στόμα του Στρατηγού, κάτι για τον παππού του και κυρίως για τον τόπο καταγωγής του.

Γ. Λ. Αστρακάς

Δύο λόγια για το Στρατηγό Νικόλαο Πλαστήρα

Εγγονός του εκ Σκαμνού ορμώμενου Νικολάου Πλαστήρα ο Στρατηγός Νικόλαος Πλαστήρας (1883-1953), ο επονομαζόμενος και Μαύρος Καβαλάρης γεννήθηκε στο Μαυροβούνι της Καρδίτσας και ακολούθησε στρατιωτική σταδιοδρομία. Έλαβε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους, στο κίνημα της Θεσσαλονίκης το 1916, στις επιχειρήσεις του Μακεδονικού Μετώπου στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και στις εκστρατείες της Μ. Ασίας και της Ουκρανίας.

Σαν σημαντική θεωρείται η προσφορά του στην οργάνωση του στρατού του Έβρου, για την απόκρουση ενδεχόμενης απόπειρας τουρκικής εισβολής. Τούτο διευκόλυνε την Ελλάδα στις διαπραγματεύσεις με την Τουρκία που ακολούθησαν και κατέληξαν στη συνθήκη της Λοζάννης (1923).

Για τις υπηρεσίες του προς την πατρίδα η Δ’ Εθνοσυνέλευση του απένειμε το βαθμό του αντιστράτηγου και τον ανακήρυξε «άξιο της πατρίδας».

Αναμείχθηκε και με την πολιτική για να διωχθεί το 1925 επί δικτατορίας Παγκάλου, αλλά και το 1933, όταν το λαϊκό κόμμα που πλειοψήφησε στις εκλογές αποπειράθηκε να επιβάλει δικτατορία. Εγκατέλειψε τη χώρα πηγαίνοντας στη Γαλλία για να επιστρέψει το 1944 μετά την απελευθέρωση, ενώ τον Ιανουάριο του 1945 σχημάτισε πολυκομματική κυβέρνηση και διεξήγαγε τις διαπραγματεύσεις με το ΕΑΜ που κατέληξαν στη συνθήκη της Βάρκιζας, ενώ λίγο μετά παραιτήθηκε. Το 1950 επανέρχεται στην πολιτική ιδρύοντας το κόμμα ΕΠΕΚ (Εθνική Προοδευτική Ένωση Κέντρου). Μετείχε κυβερνήσεως υπό τον Σοφοκλή Βενιζέλο, για να τον διαδεχθεί στην πρωθυπουργία για μικρό διάστημα μετά την αποχώρηση του Σ. Βενιζέλου από τον συνασπισμό. Στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 1951 που έγιναν ανεδείχθη η ΕΠΕΚ τρίτο κόμμα και ο ΝΠ πρωθυπουργός, (γιατί ο Παπάγος δεν μπορούσε να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση) συνεργαζόμενος με το κόμμα των Φιλελευθέρων, μέχρι τον Οκτώβριο του 1952, οπότε και παραιτήθηκε. Ένα χρόνο μετά (23.07.1953), πέθανε.

***
Ασφαλώς όλοι οι Σκαμνιώτες –και όχι μόνον- γνωρίζουμε τη θέση «Γιώργος» δεξιά ψηλά από την τοποθεσία Φτελιά και αριστερά της Σπηλιάς που δεσπόζει της περιοχής πάνω από τον οικισμό του Σκαμνού. Αυτή σύμφωνα με τις αφηγήσεις των ηλικιωμένων είναι η θέση όπου έλαβε χώρα το δράμα που ιστορείται από τον κ. Γ. Πλαστήρα.
Γιούρτια = ποτιστικά αρδεύσιμα κτήματα
Μιλάμε για την έκταση κάπου μεταξύ της σημερινής ιδιοκτησίας του Χρύσανθου και του αείμνηστου Γιώργου Ζαλαώρα.