Αγαπημένο μου Σκαμνιωτόπουλο,

σε ευχαριστώ για την ερώτησή σου να σου δώσουμε μερικές συμβουλές επαγγελματικού προσανατολισμού, κατεύθυνση σπουδών που είναι ούτε λίγο, ούτε πολύ το ήμισυ του παντός. Μεγάλη η ευθύνη μας και αισθανόμαστε το βάρος του καθήκοντος. Το έργο μας γίνεται δυσκολότερο καθώς δεν έχουμε αυτή την ειδικότητα, αλλά δεν είμαστε και άμοιροι ευθύνης σαν μέλη του πολιτιστικού μας Συλλόγου.

Διάλεξε κατ αρχάς έναν τομέα που αγαπάς, που αγαπάς στ΄ αλήθεια. Τίποτα στη ζωή μας δεν μπορούμε να το κάνουμε τέλειο, αν δεν το αγαπάμε. Στα θρανία της μέσης εκπαίδευσης καλούμαστε να σωρεύσουμε γενικές και ετερόκλητες γνώσεις, πολλές φορές πάνω σε αντικείμενα που δεν είναι της πρώτης επιλογής μας. Μη δυσανασχετείς. Οι γενικές γνώσεις αποτελούν πολύτιμο εφόδιο για ολόκληρη τη ζωή μας. Θα το αντιληφθείς αργότερα. Για την ώρα δείξε εμπιστοσύνη σ΄ αυτούς που διέδραμαν αυτά τα στάδια. Αν κάποιοι δάσκαλοι, καθηγητές, δεν είναι του γούστου σου, μην απογοητεύεσαι. Άνθρωποι είναι κι αυτοί με αδυναμίες και ελαττώματα, με τις δικές τους ικανότητες και προσωπικότητα ο καθένας. Μην ξεχνάς ότι οι διαδικασίες διορισμού και μετεκπαίδευσης των εκπαιδευτικών τελούν στον τόπο μας υπό αέναη μελέτη και μεταρρύθμιση. Θα υπάρξουν και αρκετοί δάσκαλοί σου που θα σφραγίσουν τη ζωή σου με τα σπουδαία μηνύματά τους. Σίγουρα θα βρεθούν κι αυτοί στους οποίους θα πιστώσεις το «ευ ζειν» σου. Μην βιαστείς να πάρεις αποστάσεις και από το μάθημά του, γιατί αυτό σε αντιδιαστολή προς τον δάσκαλο- εισηγητή μπορεί να είναι υπέροχο.

Το στάδιο μετά τη μέση εκπαίδευση και η είσοδος στην Ανώτατη Εκπαίδευση αποτελεί σκληρή δοκιμασία. Είναι η σπουδαιότερη και η σκληρότερη, πολύ πιθανόν, σ΄ ολόκληρο το βίο σου. Είναι συνάμα οδυνηρό, αυτή δοκιμασία να συμπίπτει στην τρυφερή εφηβική σου ηλικία. Δείξε την υπευθυνότητά σου. Συγκέντρωση στη μελέτη σου. Τα άλλα θα σε περιμένουν, δεν θα τα χάσεις.

Εμείς, οι γονείς, δεν παίζουμε πάντοτε τον καλύτερο ρόλο μας. Απωθημένα μιας ζωής που μας κατατρέχουν, τα αποθέτουμε σ΄ εσάς, τα παιδιά μας, χωρίς περίσκεψη και κάμποσες φορές με βάναυσο τρόπο. Ανεκπλήρωτοι δικοί μας στόχοι, μεταφέρονται σ΄ εσάς, τους νεαρούς βλαστούς μας και σας καλούμε να επιτύχετε αυτό που εμείς δεν καταφέραμε, περιμένοντας έτσι μέσα από τη δική σας υπερπροσπάθεια, την δική μας κοινωνική καταξίωση ή την εκπλήρωση μιας ματαιοδοξίας μας.

Κανείς δεν μπορεί και δεν πρέπει να αμφιβάλει ότι η παιδεία είναι η σπουδαιότερη και ασφαλέστερη επένδυση για την προκοπή ενός λαού. Στο κυνήγι αυτού του στόχου, όμως, κάνουμε λάθη. Λάθη που είναι πολλές φορές μοιραία. Ζητούμε, για παράδειγμα, ένα πανεπιστημιακό πτυχίο. Πτυχίο να’ ναι κι ό,τι να’ ναι! Με την συνδρομή και του εκπαιδευτικού μας συστήματος που έχει αδυναμίες και ελλείψεις, διευκολύνεται η παραγωγή, πολλές φορές, άχρηστων πτυχίων. Παραγωγή πτυχιούχων που γεμίζουν τις τάξεις των ανέργων και προκαλούν πόνο, κοινωνικά προβλήματα και απελπισία. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα δεν ευθυγραμμίζεται πλήρως με τις ανάγκες της κοινωνίας και της παραγωγής.

Καλείσαι να ισορροπήσεις ανάμεσα σε αντικρουόμενες τάσεις και προτροπές. Φρόντισε να κινηθείς με πρακτικό μυαλό. Ανάλογα με τις οικονομικές δυνατότητες του οικογενειακού σου περιβάλλοντος, φρόντισε να επιλέξεις τον κλάδο των σπουδών σου. Περιορισμένοι οικογενειακοί πόροι σημαίνει ότι μόνος σου θα πρέπει να καλύψεις τις οικονομικές σου ανάγκες στρέφοντας την προσοχή σου σε επαγγελματικές δραστηριότητες που θα σου εξασφαλίσουν γρήγορα και σταθερά τα προς το ζειν.

Ανήκει δικαιολογημένη τιμή και καμάρι σε όσους μπόρεσαν να διακριθούν στη μουσική, στη ζωγραφική, στις εικαστικές, όπως λέμε, τέχνες, ακόμη στη φιλοσοφία, στον τόπο όπου οι αρχαίοι πρόγονοί μας, οι μεγάλοι Έλληνες διανοητές και καλλιτέχνες έθεσαν τις βάσεις του παγκόσμιου πολιτισμού. Πρόσεξε όμως! Είναι πολύ πιθανό μία τέτοια κατεύθυνση να μην σε βοηθήσει βιοποριστικά.

Οι συνθήκες που καλείσαι να δώσεις τη κρίσιμη μάχη σου, είναι ιδιαίτερα δυσμενείς. Είναι κάπως οξύμωρο, αλλά οφείλω να σου μιλήσω ειλικρινά: Δεν έχεις νοιώσει τη στέρηση και αυτό ενεργεί ανασχετικά στην προσπάθειά σου. Δεν έχεις με το μέρος σου τον κανόνα: «Η σφίξη βγάζει το λάδι!» Αν και οι παράμετροι με τον καιρό έχουν αλλάξει, οφείλουμε τελικά να πούμε ότι έγιναν στις μέρες σου πολύ δυσχερέστερες από αυτές που αντιμετώπισαν οι γονείς σου. Οι διάφορες ανάγκες και απαιτήσεις σήμερα έχουν αυξηθεί κατακόρυφα, έστω και παραπλανητικά από την ισχυρή διαφημιστική καμπάνια και την πλύση εγκεφάλου στα κοπάδια των προβάτων που είμαστε στην πλειονότητά μας ως καταναλωτές. Καθώς οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες παρουσιάζουν μία σχετική βελτίωση στην μεταπολεμική γενιά, δεν αποφύγαμε εμείς οι γονείς σας, τη γνωστή υπερβολή της παροιμιώδους ελληνικής ανατροφής με την υπερπροστασία. Να δώσουμε στο παιδί μας πολύ περισσότερα από όσα είχαμε εμείς. Αυτό μπορεί να αποδειχθεί και παγίδα καθώς εσείς, οι βλαστοί μας, εισέρχεστε στο σκληρό στίβο της ζωής χωρίς καμία ειδική προετοιμασία. Σαν τον αθλητή που μπαίνει στο στίβο χωρίς αρκετή προπόνηση. Το ίδιο και το εκπαιδευτικό μας σύστημα, δεν βοηθάει. Σε ελάχιστες περιπτώσεις ασχολείται σοβαρά με την ένταξη της νέας γενιάς στο περιβάλλον της εργασίας ή στο πάντρεμα τη αποθησαυρισμένης θεωρητικής γνώσης με το ουσιαστικό ζητούμενο στην πράξη. Η «δωρεάν παιδεία» παραμένει το μεγάλο ζητούμενο μιας και το 95% των παιδιών προσφεύγουν στα φροντιστήρια για την κάλυψη των κενών μάθησης.

Ο ανταγωνισμός έχει γίνει πολύ σκληρός. Στην εκπαίδευσή μας έχουμε αρκετά αδύνατα σημεία. Κοίταξε να τα καλύψεις με επιμονή. Για μας τους Έλληνες είναι απαραίτητες δύο τουλάχιστον ξένες γλώσσες. Μην μπερδευτείς, ωστόσο, και αποστασιοποιηθείς από τα Ελληνικά γράμματα. Είναι τεράστιο κεφάλαιο που θα σε ωφελήσει σε κάθε περίπτωση πολλαπλά. Τα Αγγλικά και μία ακόμη -κατ ελάχιστον- από τις επικρατέστερες γλώσσες στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα Γερμανικά ή / και τα Γαλλικά. Με την καλή γνώση ξένων γλωσσών που στην Ελλάδα πρέπει να πληρώσεις για να τις μάθεις, ανοίγονται πρόσθετες δυνατότητες μπροστά σου. Η εκπαίδευση που παρέχεται στα σχολεία του Δημοσίου, τουλάχιστον για τις γλώσσες, είναι ανεπαρκής. Μπορείς με τις ξένες γλώσσες να αναζητήσεις την τύχη σου στην ευρύτερη Ευρωπαϊκή και παγκόσμια αγορά, είτε για επαγγελματική απασχόληση, είτε για σπουδές βασικές ή μεταπτυχιακές, για προσφυγή σε διεθνή βιβλιογραφία, επαγγελματική κατάρτιση, εγκυκλοπαιδική, ακόμη και για πολιτιστική ενημέρωση που θα δώσει ποιότητα και χρώμα στη ζωή σου. Εμείς οι Έλληνες έχουμε καλή στόφα, όταν δραστηριοποιούμαστε εκτός Ελλάδας σημειώνουμε αρκετές επιτυχίες και δεν είναι λίγοι οι συμπατριώτες μας που έχουν διακριθεί στα πέρατα της οικουμένης και σε πολλούς τομείς. Αν δεν εργασθείς και δεν προετοιμασθείς σωστά, μην περιμένεις, βέβαια, ένα έτοιμο στρωμένο τραπέζι. Σπουδαίος εφευρέτης που ρωτήθηκε για τη συνταγή της επιτυχίας του, απάντησε: «99 κουταλάκια ιδρώτας και 1 κουταλάκι έμπνευση».

Όταν με το καλό πάρεις το πτυχίο σου, μη σε κυριεύσει κανένα σύνδρομο έπαρσης ή αλαζονείας. Αυτό που λέμε καλάμι. Τίποτα δεν θα σου φέρει το πτυχίο από μόνο του. Το πολύ – πολύ να σε βοηθήσει να μπεις στο Δημόσιο, όπου τα λεγόμενα αξιοκρατικά κριτήρια δεν είναι πάντοτε τα κυρίαρχα (γι αυτό εξάλλου και η λεγόμενη κρατική μας μηχανή βρίσκεται στο γνωστό αποκαρδιωτικό επίπεδο). Δεν είσαι παρά ένας ή μία μέσα σε τόσους πολλούς. Μεταπτυχιακές σπουδές ουσίας, είναι συνήθως σκόπιμες, αλλά το σημαντικότερο όλων είναι αυτό που οι αρχαίοι πρόγονοί μας τόνιζαν, «γηράσκω αεί διδασκόμενος». Είναι το αξίωμα αυτό επίκαιρο σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά. Η γνώση και η παρακολούθηση των σύγχρονων εξελίξεων σε κάθε επιστημονικό ή επαγγελματικό πεδίο θα σε κάνει αποδεκτό και θα σε βοηθήσει πάρα πολύ. Στην κοινωνία της αξιοκρατίας και του ανταγωνισμού κάθε μέρα και κάθε ώρα «δίνεις εξετάσεις» για να υπερασπιστείς το όποιο πτυχίο σου. Άλλως θα απαξιωθείς γρήγορα και θα μείνεις στο περιθώριο.

Η επιλογή Δημόσιος ή Ιδιωτικός Τομέας θα τεθεί επί τάπητος και θα κληθείς να αποφασίσεις. Στο Δημόσιο θα έχεις μία ήρεμη ζωή και σχετικά μικρό εισόδημα. Δεν χρειάζεται να γνωρίζεις σώνει και καλά, πολλά πράγματα. Αν μάλιστα συμβεί κάτι τέτοιο ή έχεις δημιουργικές ανησυχίες, θετικούς προβληματισμούς και αναζήτηση για βελτίωση των πραγμάτων, φρόντισε να το κρύψεις από τους προϊσταμένους σου, γιατί θα τους βάλλεις σε ανησυχία, μήπως τους πάρεις τη θέση τους. Δεν θα έχεις πρόβλημα να παίρνεις κανονικά το μισθό σου, ακόμη και αν δεν κάνεις πολλά πράγματα ή, καμιά φορά και απολύτως τίποτα. Αν μάλιστα δεν κάνεις απολύτως τίποτα, τόσο το καλύτερο, γιατί έτσι αποκλείεται να έχεις κάνει και κάποιο λάθος που ενδεχομένως θα σου δημιουργούσε κάποιο πρόβλημα στην προαγωγή σου. Θα έχεις ίσως ακούσει για μία αρχή που σε κάποια έκταση -να εξαιρέσουμε τους όποιους άξιους κρατικούς λειτουργούς- ισχύει: Οι φελλοί επιπλέουν! Στην προσπάθειά σου να προσποιηθείς τον ανίδεο, φρόντισε τον εαυτό σου, μη σου μείνει κανένα μόνιμο κουσούρι, κάποια διαστροφή. Μία σειρά από ψυχοσωματικές παθήσεις έχουν τις ρίζες τους, ακριβώς, σε ένα αρρωστημένο εργασιακό περιβάλλον. Παρά τις διάφορες κατά καιρούς ρυθμίσεις περί μορίων και περιορισμού των εισαγομένων στο Δημόσιο, όλο και κάποια παράθυρα ανοίγονται, ιδίως σε προεκλογικές περιόδους. Μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο έπρεπε να έχεις συστάσεις από τον συντηρητικό χώρο, ενώ μετά τη λεγόμενη αλλαγή (1981 και δώθε), πρέπει να έχεις συστάσεις από την άλλη πλευρά. Και μη νομίσεις ότι μόνο στη χώρα μας συμβαίνουν αυτά. Συμβαίνουν και εις Παρισίους! Αλλάζει απλά η έκταση και η ένταση του φαινομένου από χώρα σε χώρα. Να φανταστείς, για παράδειγμα, ότι στη Γερμανία, την ατμομηχανή της ΕΕ, όπως την αποκαλούμε για να δείξουμε, πόσο ισχυροί είναι και πόσο προηγούνται από τους άλλους, μιλούν σκωπτικά για όσους επιλέγουν το Δημόσιο: Wenn mann nichts weisst und nichts kann, gehr zur Post und Bundesbahn [όταν κανείς τίποτα δε γνωρίζει και τίποτα δεν μπορεί να κάνει, πάει στο ταχυδρομείο και τον ομοσπονδιακό σιδηρόδρομο] -Ας ζητήσουμε και πάλι συγνώμη από τους φίλους μας που υπηρετούν αυτούς τους τομείς, αλλά κατά το μάλλον αποτελούν φωτεινές εξαιρέσεις-.

Κανείς δεν χάνει εύκολα τη θέση του στο δημόσιο. Υπηρεσίες που παύουν να λειτουργούν ή υπολειτουργούν, ξεχνούν για μήνες ή και χρόνια τους υπαλλήλους τους, οι οποίοι ωστόσο παίρνουν το μισθό τους κανονικά! Ακόμη και όσοι βαρύνονται με σοβαρά παραπτώματα, μένουν στο απυρόβλητο μιας και οι σχετικοί μηχανισμοί ελέγχου υπολειτουργούν ή αδρανούν και υφίστανται, όπου υφίστανται, «για τα μάτια», όπως συνήθως λέμε. Πολλές φορές οι «υπόδικοι» περιμένουν τόσο πολύ να εκδικαστεί η υπόθεσή τους, που τους προλαβαίνει η σύνταξη!

Υπάρχουν, ακόμη και τομείς, όπου με λίγη ή πολλή ελαστικότητα στη συνείδησή σου, μπορείς να κάνεις τεράστιες περιουσίες. Δεν γνωρίζω πως θα είναι η κατάσταση, όταν με το καλό θα έρθει η σειρά σου να υπηρετήσεις την πατρίδα μέσα από ένα τέτοιο περιζήτητο πόστο. Οι διαπλοκές, οι πελατειακές σχέσεις, οι ιδιοτελείς και δόλιες ενέργειες, η έλλειψη κοινωνικής δικαιοσύνης και ισονομίας, ο σεβασμός και η εξυπηρέτηση του πολίτη και διάφορα τέτοια παραμύθια αποτελούν βασικό ζητούμενο από την περίοδο της Εθνικής μας Παλιγγενεσίας. Ελπίζω να διάβασες στο σχολείο σου, μερικά πράγματα από το Στρατηγό Μακρυγιάννη, αλλά το πρόβλημα, δυστυχώς, -για να πούμε την καθαρή αλήθεια- δεν έπαψε να είναι επίκαιρο. Μάλιστα, πολλοί λένε, ότι βρίσκεται σε τέτοια έξαρση στην εποχή μας, που ακόμη και κυβερνητικά στελέχη που όλα τα παρουσιάζουν συνήθως ιδανικά, άρχισαν να μιλούν πλέον για τη «διαφθορά στο δημόσιο τομέα». Το ίδιο είχε γίνει, αν ρωτήσεις τους γονείς σου θα σου το επιβεβαιώσουν, και λίγο πριν τις προηγούμενες εκλογές, οπόταν ανακοινώθηκε από την αρμόδια Υπουργό ότι «700- 800 υποθέσεις … εκκρεμούν και ..»

Ένα σου λέγω μόνον: Οι ρυθμίσεις του «πόθεν έσχες», δηλ. από ποια πηγή προσπορίσθηκες τα εισοδήματά σου, υπάρχουν εδώ και πολλά χρόνια με τον άλφα ή βήτα τρόπο, αλλά δεν μπόρεσαν ποτέ να εφαρμοσθούν ικανοποιητικά. Δεν είναι του παρόντος να σου το αναλύσω. Ζήτησε περισσότερες λεπτομέρειες από τους γονείς σου, πάνω σ΄ αυτό.

Μπορεί αυτό το φαινόμενο της παραοικονομίας, της διαφθοράς κλπ, να ευθύνεται για τα μύρια όσα προβλήματα του τόπου μας, όπως επί παραδείγματι, την καθυστέρηση και αναβολή της «πραγματικής σύγκλησης» με την ΕΕ, την υπερφορολόγηση των γονιών σου, ιδίως αν είναι μισθωτοί και δεν βρίσκουν διέξοδο διαφυγής, το μεγάλο δανεισμό της χώρας μας που με τα τοκοχρεολύσια επιβραδύνουν κάθε αναπτυξιακή προσπάθεια ή άσκηση κοινωνικής πολιτικής, ή απωθούν τις επενδύσεις και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας για τόσους δύσμοιρους συνανθρώπους μας και κυρίως νέους. Μπορεί! Τελικά, όμως, εσύ θα κληθείς να αποφασίσεις τι δρόμο θα διαλέξεις. Τρομάζω να σηκώσω όλο το βάρος της ευθύνης προς τα πού θα πας. Φοβάμαι μην έρθεις κάποια στιγμή με αγανάκτηση και μου θέσεις δύσκολα ερωτήματα.

Θα χρειαστεί να λάβεις θέση, μόνος σου, μόνη σου, σε διάφορα καίρια ζητήματα ή, αν θες, διλήμματα. Προσωπικές θέσεις – στάσεις ζωής. Όχι μόνο στην επιλογή δημόσιο ή ιδιωτικό τομέα, αλλά και σε αρκετά άλλα. Παράδειγμα: Σε τι θα δώσεις προτεραιότητα: Καλό μισθό ή κέρδη; σε μία επαγγελματική δραστηριότητα γι όλη σου τη ζωή; στη δυνατότητα να μαθαίνεις κάτι καινούργιο; δυνατότητες και προοπτικές προαγωγής; καλούς προϊσταμένους; καλή ομάδα συνεργατών; δυνατότητα ανάπτυξης των δικών σου ιδεών; συνδυασμό επαγγελματικής δραστηριότητας με γενικότερους στόχους και επιδιώξεις ευρύτερης αποδοχής στα πλαίσια μιας συγκροτημένης κοινωνίας;

Ασφαλώς η μονόπλευρη στόχευση στον καλό μισθό δεν αποτελεί ασφαλή πορεία. Φρόντισε να επενδύεις διαρκώς στον εαυτό σου και τα εισοδήματα έρχονται χωρίς ιδιαίτερο κόπο. Κάπως σαν παραπροϊόν της συνολικής σου προσπάθειας.

Καλή τύχη, αγαπημένο μου Σκαμνιωτόπουλο!