Το 1840 δημιουργήθηκε ο Δήμος Ηρακλειωτών, στον οποίο υπαγόταν και το χωριό μας. Ο Δήμος αυτός λειτούργησε ως το 1912, ήτοι επί 72 ολόκληρα χρόνια. Έδρα του ορίσθηκε το Μοσχοχώρι. Το 1864, όμως, η έδρα του μεταφέρθηκε στα Αλπόσπιτα και εκεί παρέμεινε ως το 1874, ήτοι επί μία δεκαετία. Στο σημείο αυτό να μου επιτραπεί μία μικρή παρέκβαση, για να αναφερθώ στη σημασία του ονόματος «Αλπόσπιτα».
Με το πρώτο άκουσμα το ονόματος παρασύρεται κανείς και συνειρμικά σχηματίζει την εντύπωση, ότι πρόκειται για σπίτια που έχουν σχέση με τις αλεπούδες. Πρόκειται για λάθος. Την ονομασία το χωριό την πήρε από το όνομα της αρχαίας πόλης Άλπων, που είχε κτισθεί στην ίδια περιοχή. Η πόλη αυτή, όμως, μας διηγείται ο Δημήτριος Καλλατιανός (Στραβ. βιβ. Α΄ 60, 20-40) καταστράφηκε από φοβερό σεισμό, που έπληξε την περιοχή. Για το σεισμό αυτό και για τα καρστικά φαινόμενα που δημιούργησε στην περιοχή μας, θα αναφερθούμε σε άλλη θεματική ενότητα. Έτσι, όταν κτίστηκε το χωριό, τα πρώτα σπίτια για τη συνέχιση της ιστορίας, ονομάσθηκαν σπίτια του Άλπονος και αργότερα, με την πάροδο του χρόνου Αλπονόσπιτα και κατά συγκοπή Αλπόσπιτα.
Το 1874 τα πράγματα άλλαξαν και ο Δήμος απόχτησε δύο έδρες: Τα Αλπόσπιτα και το Μοσχοχώρι. Τα Αλπόσπιτα ορίστηκαν ως θερινή έδρα του Δήμου από 1ης Μαϊου έως τέλος Σεπτεμβρίου κάθε έτους και το Μοσχοχώρι ως χειμερινή από 1ης Οκτωβρίου μέχρι τέλους Απριλίου του επομένου έτους. Φαίνεται ολοκάθαρα πως οι Μοσχοχωρίτες αντέδρασαν έντονα κι έτσι η τότε Κυβέρνηση κατέφυγε στη σολομόντεια λύση των δύο εδρών.
Για το Μοσχοχώρι που υπήρξε έδρα του Δήμου μας και χώρος στον οποίο μετοίκησαν οι Τζιβαραίοι από το χωριό μας, η παράδοση αναφέρει, πως την ονομασία του την οφείλει στον πρώτο κάτοικό του που λεγόταν Μόσχος. Πότε εγκαταστάθηκε εκεί, δεν είναι εξακριβωμένο.
Υποστηρίζεται ακόμη η άποψη, πως το χωριό οφείλει την ονομασία του στη μεγάλη παραγωγή και εκτροφή «μόσχων», που είχε από τα παλιά χρόνια. Η άποψη αυτή δεν φαίνεται να ευσταθεί, διότι η εκτροφή μοσχαριών δεν ήταν διαδεδομένη σε τόση έκταση κατά τους χρόνους της τουρκοκρατίας, στο χωριό που απαντάμε με το όνομα αυτό.
Δήμαρχοι χρημάτισαν το 1879 ο Κωνσταντίνος Παπαποστόλης. Για πόσα χρόνια παρέμεινε στο αξίωμα αυτό, δεν έχουμε στοιχεία στη διάθεσή μας. Το 1883 αναφέρεται ο Κ. Καρναβάς και ο Σκαφτούρας στη συνέχεια. Και γι’ αυτούς δυστυχώς, δεν υφίστανται λεπτομερή στοιχεία. Από το 1887 -1912 Δήμαρχος διετέλεσε ο Ιωάννης Γκρίζας. Περί του Γκρίζα είχα ακούσει, αν δεν με απατά η μνήμη μου, πως είχε συνάψει κουμπαριές στο χωριό μας. Είχε βαφτίσει ένα από τα παιδιά του Γερο-Σπύρου του Αστρακά. Την είδηση ή μάλλον το στοιχείο αυτό, το γράφω με άκρα επιφύλαξη.
Μετά τη διάλυση του Δήμου Ηρακλειωτών, δημιουργήθηκε η Κοινότητα Γαρδικακίου, η οποία αρχικά απετελείτο από τους οικισμούς Γαρδικάκι, Προκοβενίκος και Ελευθεροχώρι. Έδρα της το Γαρδικάκι. Το 1919 το Ελευθεροχώρι αποσπάσθηκε και απετέλεσε ξεχωριστή κοινότητα.
Ο Προκοβενίκος μετονομάστηκε σε Σκαμνό το 1927 (Διάταγμα της 09.08.1927, ΦΕΚ 206 Α΄/ 28.09.1927). Η μετονομασία έγινε στα πλαίσια της τότε κυβερνητικής πολιτικής η οποία αποσκοπούσε να απαλλάξει τον τόπο από όλα τα ξενικά(κυρίως σλαβικά και τουρκικά) ονόματα, που έσπευδαν να χρησιμοποιήσουν και να εκμεταλλευθούν σε βάρος του Έθνους οι δεδηλωμένοι εχθροί της Ελλάδας. Έτσι, για να αναφέρω μερικά παραδείγματα η Κουκοβίστα μετονομάσθηκε σε Καλοσκοπή, η Γλόύνιστα σε Δρυμαία, η Ντερνίτσα σε Τιθρώνιον, η Σουβάλα σε Πολύδροσο, η Κάτω Αγόριανη σε Λιλαία κλπ. Οι Σλάβοι, μεγάλος εχθρός του Ελληνισμού, το ίδιο, όπως οι Τούρκοι και οι Εβραίοι, οποιοδήποτε καθεστώς κι αν είχαν, καραδοκούσαν, και δυστυχώς, καραδοκούν ακόμη να μας πλήξουν θανάσιμα. Πέρα από τα διαδραματιζόμενα σήμερα στα Βαλκάνια, όποιος διαβάσει την ιστορία του νέου Ελληνισμού, θα διαπιστώσει για την ύπουλη και εχθρική πολιτική, που άσκησαν σε βάρος της Μακεδονίας, της Θράκης και των λοιπών περιοχών της χώρας μας, που βρίσκονται πλησίον των προς βορράν συνόρων μας.
Η Κοινότητα Γαρδικακίου για τον ίδιο λόγο μετονομάσθηκε σε Κοινότητα Οίτης το 1930 (Διάταγμα 17.07.1930 ΦΕΚ 251 Α΄/ 24.07.1930).
Και τώρα είναι καιρός και ευκαιρία να θίξω ένα πολύ σοβαρό ζήτημα. Πρόκειται για το γεγονός που δεν έχουμε κοινότητα και είμαστε προσκολλημένοι στο Γαρδίκι. Τούτο, όπως πολύ καλά ξέρετε, όλοι οι Σκαμνιώτες και οι Σκαμνιώτισσες, δεν έχει μείνει χωρίς αρνητικές συνέπειες. Το Ελευθεροχώρι μολονότι, από άποψη πληθυσμού, δεν διέφερε από το χωριό μας, κατόρθωσε εντούτοις να γίνει κοινότητα και να αποκτήσει έτσι αυτοτέλεια με πάρα πολλά θετικά αποτελέσματα και αρκετά οφέλη. Εμείς, αντιθέτως, παραμείναμε συνοικισμός με ό,τι τούτο συνεπάγεται. Οι Γαρδικιώτες, όπως είναι φυσικό και ευνόητο, ενδιαφέρονται πρώτ’ απ’ όλα, για το χωριό τους και καλά κάνουν. Και μεις στη θέση τους το ίδιο θα κάναμε, ίσως και χειρότερα. Γι’ αυτό να μην κατηγοράμε τους Γαρδικιώτες, που νοιάζονται και ενδιαφέρονται για τα συμφέροντα του χωριού τους. Να κατηγοράμε και να ψέγουμε τους εαυτούς μας, που είμαστε πάντοτε διαιρεμένοι και γι’ αυτό αναποτελεσματικοί.
Οι μεγαλύτεροι στην ηλικία γνωρίζουν πάρα πολύ καλά, ποιες ήταν οι συνθήκες που επικρατούσαν στο χωριό μας κατά το διάστημα του μεσοπολέμου, όταν μπορούσαμε κι εμείς να διεκδικήσουμε και ν’ αποχτήσουμε Κοινότητα. Φαγωμάρα και έχθρα μέχρι τελικής εξοντώσεως και ιδού τα αποτελέσματα: Συνοικισμός στην Κοινότητα Οίτης! Το πάθημα ας μας γίνει μάθημα!
Γεώργιος Λ. Αστρακάς
Σημείωση: Τα ιστορικά στοιχεία αυτού του κειμένου μας τα έδωσε ο συνεργάτης της ΦτΣ κ. Γεώργιος Π. Τσίτσας. Τον ευχαριστούμε θερμά.