Η καθαρή ατμόσφαιρα

Στοιχεία και πληροφορίες από τον κ. Σπύρο Καλαφατάκη,
Αστυνόμο στην Διοίκηση της Ελληνικής Τουριστικής Αστυνομίας

Με καλό μάτι είδε ο κ. Καλαφατάκης, ο συντοπίτης μας αξιωματικός της Τουριστικής μας Αστυνομίας, τις αναφορές μας στο περιβάλλον σε προηγούμενο φύλλο της ΦτΣ και πήρε την καλή πρωτοβουλία να μας υποστηρίξει δίνοντάς μας χρήσιμο υλικό γύρω από το θέμα.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ευαισθητοποιηθεί πάνω στο ζήτημα ήδη στη δεκαετία του ΄80. Η πρωτοβουλία της ΕΕ αναπτύσσεται προς την κατεύθυνση νομοθετικών ρυθμίσεων και φθάνει στα χρηματοδοτικά μέσα στήριξης συγκεκριμένων μέτρων.

Αξίζει να τονισθεί ότι η Συνθήκη του Άμστερνταμ δίνει μεγάλη προτεραιότητα στο ζήτημα προωθώντας την αρχή της αειφόρου ανάπτυξης και των υψηλών επιπέδων περιβαλλοντολογικής προστασίας. Οι εθνικές Κυβερνήσεις ωθούνται να λάβουν μέτρα προστασίας της υγείας των πολιτών που άλλού λιγότερο και αλλού περισσότερο βλάπτεται από την κακή ποιότητα του αέρα που αναπνέουν. Μερικά προβλήματα, συνέπειες της δυσάρεστης αυτής κατάστασης, έχουν πάρει το φως της δημοσιότητας, όπως:

• Αύξηση του αριθμού των παιδιών που υποφέρουν από άσθμα
• διευρύνεται η τρύπα του όζοντος
• τα δάση αργοπεθαίνουν από την όξινη βροχή
• περισσότερες θύελλες και ξηρασίες μας επιφυλάσσει το μέλλον

Από την καταστροφή του όζοντος στην ατμόσφαιρα προκαλείται καρκίνος του δέρματος στον άνθρωπο και σοβαρές βλάβες στα θαλάσσια οικοσυστήματα.

Οι οξινίζουσες ουσίες πέφτουν στο έδαφος με τη βροχή και μεταφέρονται χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την πηγή που τις προκάλεσε. Σ΄ αυτές αποδίδεται ο θάνατος φυτών και ψαριών, η βλάβη σε δομικά υλικά και σημαντικά μνημεία, αλλά και οι ρύποι με βαρέα μέταλλα και νιτρικά που διεισδύουν στα υπόγεια ύδατα που πίνουμε στη συνέχεια.

Η αλλαγή του κλίματος προς το χειρότερο ήδη μας είναι γνωστή και αισθητή. Φέτος διανύουμε μία χρονιά ανομβρίας. Το ζήτημα της ύδρευσης θα αναδειχθεί σε μείζον θέμα τα αμέσως επόμενα χρόνια σε παγκόσμιο επίπεδο. Το κλίμα εμφάνιζε ανέκαθεν διάφορες διακυμάνσεις, αλλά πρόσφατα εκτιμάται ότι σημειώθηκαν μεταβολές για τις οποίες ευθύνονται οι ανθρώπινες δραστηριότητες. Μιλάμε για την «πλανητική θέρμανση» που οφείλεται στην αυξημένη εκπομπή αερίων που προκαλούν τις συνθήκες του λεγόμενου «θερμοκηπίου» με δυσμενείς συνέπειες στην απορρόφηση και εκπομπή της ηλιακής ακτινοβολίας μέσα από την ατμόσφαιρα. Στις συνέπειες εντάσσεται η άνοδος της στάθμης της θάλασσας και τα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως πλημμύρες, θύελλες και ανομβρίες.

Τις αιτίες του κακού έχουμε να αναζητήσουμε και εντοπίσουμε:

• διοξείδιο του άνθρακα από τις ενεργειακές χρήσεις, τις μεταφορές, τη βιομηχανία, την αποψίλωση των δασών

• μεθάνιο από την παραγωγή και χρήση ενέργειας, ορισμένες γεωργικές πρακτικές και τις χωματερές

• υποξείδιο αζώτου από τα λιπάσματα στους αγρούς, την καύση βιομάζας και την καύση ορυκτών καυσίμων

• Χλωροφθοράνθρακες από βιομηχανικές δραστηριότητες, ψυκτικές χρήσεις και το αεροζόλ.

Και τι μέλλει γενέσθαι;

Μεγάλο ρόλο και ευθύνη έχει η παγκόσμια κοινωνία, η ΕΕ και οι Εθνικές Κυβερνήσεις. Ευθύνη πέφτει και στην τοπική αυτοδιοίκηση, στις επιχειρήσεις και οργανισμούς, αλλά και στον καθένα από μας. Να μπουν φραγμοί στις βλαβερές δραστηριότητες και να υποστηριχθεί κάθε φιλική προς το περιβάλλον δραστηριότητα. Να περιορισθεί η χρήση του αυτοκινήτου με την ταυτόχρονη αναβάθμιση των μέσων μαζικής μεταφοράς -και δη αυτών που δεν ρυπαίνουν το περιβάλλον- που θα πρέπει να αποδείξουν ότι ανταποκρίνονται στις ανάγκες των πολιτών. Να αλλάξουν πρότυπα και συμπεριφορές στην καθημερινή μας μετακίνηση. Να ενισχυθεί η επιστημονική έρευνα.

Περιβαλλοντολογική ηθική

Που βρισκόμαστε, αλήθεια, από πλευράς περιβαλλοντολογικής ηθικής και τι μπορεί να σημαίνει αυτός ο όρος (environmental ethics); Πόσο σημαντικός μπορεί να είναι ο ρόλος των επιχειρήσεων στον τομέα προστασίας ή καταστροφής του περιβάλλοντος; Θα όφειλε η παγκόσμια κοινότητα των επιχειρήσεων να αναλάβει μία ευθύνη για τη διάσωση και προστασία των φυσικών πόρων που εκμεταλλεύεται εμπορικά; Αποτελεί αυτός ο προβληματισμός ένα ζήτημα με το οποίο οφείλουν να καταπιαστούν οι πολιτικοί ανά τον κόσμο;

Και ποιος δεν θυμάται το πυρηνικό ατύχημα του Chernobyl εδώ και αρκετά χρόνια που μετέφερε με τη βροχή και τον αέρα που επακολούθησε ιδίως στη χώρα μας και στη Σουηδία, όπως διαπιστώθηκε, μολυσμένα πυρηνικά κατάλοιπα που στη συνέχεια αποτέλεσαν την αιτία για σωρεία προβλημάτων υγείας, όπως διάφορες μορφές καρκίνου ή προβλήματα στα νεογέννητα που φθάνουν μέχρι και τερατογενέσεις; Θυμόμαστε, επίσης, παλαιότερα, το φοβερό ατύχημα της Union Carbide στην Ινδία;

Αλλά ποιοι είναι οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι που απειλούν το περιβάλλον δηλ. το ίδιο μας το σπίτι, την οικογένειά μας, την ίδια τη ζωή μας;

Μία ενδεικτική απαρίθμηση θα μπορούσε να είναι:

• οι πυρηνικοί αντιδραστήρες
• τα βιομηχανικά καυσαέρια που εκλύονται στην ατμόσφαιρα
• τα βιομηχανικά απόβλητα
• η όξινη βροχή
• τα πυρηνικά απόβλητα
• το μονοξείδιο του άνθρακα που εκπέμπεται από τα καυσαέρια των αυτοκινήτων
• η διαρροή μαζούτ στις θάλασσες από ναυτικά ατυχήματα
• τα χημικά βιομηχανικά απόβλητα
• το φαινόμενο του θερμοκηπίου
• η χρήση μη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας
• η ανάλωση μη βιολογικών / οικολογικών υλών

Θα μπορούσε να πει κανείς με μία πρώτη ματιά ότι αυτοί οι σοβαροί κίνδυνοι δεν αφορούν τη χώρα μας και πολύ περισσότερο δεν αφορούν το μικρό οικισμό του Σκαμνού, αλλά, δυστυχώς, η εμπειρία με το μεγάλο πυρηνικό ατύχημα στην Ουκρανία, αλλά οι τελευταίες στρατιωτικές επιχειρήσεις στο Κόσσοβο με τις βόμβες του απεμπλουτισμένου ουρανίου μας επιτρέπουν να αντιληφθούμε ότι τα σοβαρά αυτά προβλήματα δεν οριοθετούνται και δεν σταματούν στα σύνορα μιας χώρας. Τα μολυσμένα νερά ενός ποταμού που διασχίζουν κάμποσες χώρες πλήττουν και αυτούς που δεν ευθύνονται για τη μόλυνση κοκ.

Από τον προβληματισμό αυτόν ανακύπτει η ιδέα και η ανάγκη διαχείρισης, προσέγγισης και αντιμετώπισης αυτών των προβλημάτων σε παγκόσμιο επίπεδο. Αμέσως μετά μπαίνει το ερώτημα αν και πόσο οι διεθνείς οργανισμοί και κυρίως ο ΟΗΕ είναι σε θέση να ελέγξουν αποτελεσματικά την ασυδοσία των μεγάλων βιομηχανικών συγκροτημάτων που κατά κανόνα εκτείνουν τη δραστηριότητά τους σε πολυεθνικό επίπεδο και υποστηρίζονται από ισχυρές βιομηχανικές χώρες και κατά πρώτο λόγο την παγκόσμια υπερδύναμη των ΗΠΑ.

Μία παραπέρα προσέγγιση του ζητήματος θα μας επιτρέψει να δούμε πόσο οι πολιτικοί ηγέτες είναι εξαρτημένοι από τους βιομηχανικούς κολοσσούς αφού οι πολυδάπανες εκλογικές εκστρατείες και καμπάνιες υποστηρίζονται οικονομικά από τους ίδιους, που αποδέχονται αντίστοιχα γραμμάτια. Μήπως εδώ θα πρέπει να ψάξουμε και να αναζητήσουμε την αιτία της περίεργης συμπεριφοράς των ΗΠΑ στην προ ετών διεθνή σύναξη για το περιβάλλον στο Ρίο όπου συντάχθηκε η περίφημη ατζέντα 21; Μήπως το ίδιο μήνυμα λάβαμε μόλις πρόσφατα με την επανάληψη αυτής της διεθνούς σύναξης για το περιβάλλον στη Χάγη, όπου το μόνο που διαπιστώσαμε θεαματικό, ήταν εκείνη η τούρτα των πράσινων οικολόγων στο πρόσωπο του Αμερικανού εκπροσώπου;

Πόσο δραστικές και αποτελεσματικές μπορεί να είναι μερικές οργανώσεις, όπως η green peace, WWF κλπ;

Οδηγός Διαχείρισης Απορριμμάτων

Με τη συμμετοχή της Θεσσαλονίκης και άλλων πόλεων της ΕΕ διαμορφώθηκε ο Ευρωπαϊκός Οδηγός Διαχείρισης Απορριμμάτων (Wasteguide) και κυκλοφόρησε ήδη και στα Ελληνικά. Η πρωτοβουλία στηρίχθηκε σε πρόταση της αρμόδιας Διεύθυνσης της ΕΕ και προωθεί τον ενιαίο και ολοκληρωμένο σχεδιασμό και την κοινή αντιμετώπιση των ζητημάτων διαχείρισης των απορριμμάτων στην ΕΕ. Επί κεφαλής αυτής της πρωτοβουλίας τέθηκε η Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος της Κοπεγχάγης.

Ο στόχος της ΕΕ είναι να μειωθούν μέσα στα επόμενα50 χρόνια κατά 50% τα απορρίμματα, Στα πλαίσια αυτά δίνεται μεγάλη έμφαση στη συνειδητοποίηση των αρχών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των Πολιτών.

Στο Ευρωδικαστήριο η Ελλάδα για μη πρόληψη – έλεγχο ρύπανσης

Με την Κοινοτική Οδηγία 96/61 καλούνται να κράτη – μέλη της ΕΕ να θεσπίσουν μέτρα για την πρόληψη και τον έλεγχο της ρύπανσης (IPPC), αλλά μερικές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα αγνόησαν αυτές τις υποχρεώσεις των μιας και η σχετική προθεσμία έληξε ήδη στις 30 Οκτωβρίου 1999 χωρίς να έχει γίνει τίποτα εκ μέρους της χώρας μας.

Προστασία της πανίδας

Το τελευταίο διάστημα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κατά της Ελλάδας με την κατηγορία ότι δεν τηρούνται οι διατάξεις της Κοινοτικής Οδηγίας σχετικά με τα άγρια πτηνά.

Εδώ προκύπτει ότι η χώρα μας, δηλ. οι αρμόδιες αρχές, επιτρέπουν το κυνήγι σε περιόδους επιστροφής και αναπαραγωγής των αποδημητικών πτηνών και τούτο σε προφανή αντίθεση προς τις κοινοτικές ρυθμίσεις.