FtS62

«…Προσπάθησα, λιγόλογα, να διατυπώσω το Credo μου:

-Είμαι μονιστής. Ύλη και Πνέμα βαθύτατα τα νοιώθω ότι είναι ένα. Μέσα μου νοιώθω μιά μονάχα ουσία.

Όταν όμως είμαι υποχρεωμένος να εκφραστώ, όπως απόψε, και να διατυπώσω την ουσία αυτή, αναγκάζουμαι, φυσικά να εκφραστώ με λέξες, δηλαδή με το λογικό. Επομένως ακολουθώντας τη φύση του λογικού, χωρίζω αναγκαστικά ό,τι φύσει είναι αχώριστο. Κι επειδή οι ανθρώπινες αίστησες είναι περιορισμένες, απ΄ όλες τις άπειρες, πιθανόν, όψες ή πηγές, αν θέλετε, της πραγματικότητας, ξεχωρίζω μονάχα δυό, αυτό που λέμε Ύλη και αυτό που λέμε Πνέμα.

Μιά μονάχα λέξη: Ύλη ή Πνέμα, επειδή κατάντησε από τη χρήση η κάθε μιά από τις λέξες αυτές να έχει ένα ορισμένο στενό περιεχόμενο, θα εξέφραζε μέρος μονάχα της πρώτης ουσίας, όπως τη νιώθω.

Γι΄ αυτό όταν θέλω να διατυπώσω με λέξες αυτό που είναι ένα, ξεχωρίζω σε δυό και τα ανώτατα κίνητρα της Ιστορίας – του ατόμου ή της ομάδας: την Πείνα και το Πάθος.

Μεταχειρίζουμαι τη λέξη πάθος κι όχι τη λέλη πνέμα, γιατί η λέξη αυτή έχει πάρει ένα ιδεολογικό, άϋλο, απεσταγμένο περιεχόμενο, που μου είναι ακατανόητο και μισητό. Το «πνέμα» περιέχει πολύ περισσότερη «ύλη» απ΄ ότι φαντάζουνται οι υλιστές, καθώς και η «ύλη» περιέχει πολύ περισσότερο «πνέμα» απ΄ ότι φαντάζουνται οι ιδεαλιστές.

Ώστε ως εξής μπορώ να διατυπώσω τη σκέψη μου χοντρικά: Η πείνα –τα οικονομικά αίτια- είναι στις ομαλές, δηλ. τις πλείστες στιγμές, το πρώτο κίνητρο. Μα στις κρίσιμες (θυμός, μίσος, έρωτας, ένστιχτο αναπαραγωγής, κλπ) το πρώτο κίνητρο είναι το πάθος.

Όμως, σύμφωνα με αυτά που είπα παραπάνω, όταν βαθύνουμε τις διαφωνίες μας, τις βλέπουμε να εξαφανίζουνται.

Έτσι μιλούσαμε, και κόντευε πια να ξημερώσει.

***
Αφήγηση και θέσεις του Νίκου Καζαντζάκη με αφορμή συνάθροιση φίλων της Αλεξάνδρειας που αποχαιρέτησαν τον Έλληυνα διανοητή μετά από επίσκεψή του στον ποιητή Κ.Π. Καβάφη